Μπορεί ένας μύθος να κυβερνήσει ένα έθνος;

Μέχρι την στιγμή που η επανάσταση τελείωσε, σχεδόν όλος ο πολιτικός έλεγχος βρισκόταν στα χέρια τού SCAF. Σε εκείνο το σημείο, το Συμβούλιο είχε μια σειρά από επιλογές. Θα μπορούσε να κυβερνά από μόνο του, αλλά δεν ήθελε. Αντ’ αυτού, οι στρατηγοί αποφάσισαν να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους, αλλά κρυβόμενοι πίσω από ένα πολιτικό πρόσωπο. Έτσι, ο στρατός αναζήτησε μια πολιτική κυβέρνηση που δεν θα μπορούσε να τον αμφισβητήσει. Κατά την διαδικασία αυτή, αναμόρφωσε το καθεστώς Μουμπάρακ, το οποίο είχε σχεδιαστεί για να εξυπηρετεί πολλαπλά εκλογικά σώματα και δίκτυα, σε ένα σύστημα που θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα του στρατού και μόνο.

Το SCAF προσέγγισε έναν προηγούμενο εχθρό, που, όπως πίστευε, θα μπορούσε να βοηθήσει να ηρεμήσει μια ανήσυχη κοινωνία. Στην Μουσουλμανική Αδελφότητα δόθηκε μια επιλογή μεταξύ του να συστρατευθεί με την επανάσταση ή με τον στρατό. Οι ηγέτες τής Αδελφότητας έκλιναν προς τους στρατηγούς, πιστεύοντας ότι αν ήταν αρκετά εύκαμπτοι, θα ήταν απαραίτητοι στον στρατό. Στο τέλος, όμως, ο Μόρσι και η ομάδα του δεν μπορούσαν να προσφέρουν αυτά που ήθελε ο στρατός: δημόσια σταθερότητα ή ένα τέλος στην συνεχιζόμενη δραστηριότητα στους δρόμους. Στην πραγματικότητα, η παρουσία τους και η κατάφωρα μεροληπτική διακυβέρνησή τους έκανε χειρότερες τις διαμαρτυρίες. Έτσι, ο στρατός και οι υποστηρικτές του διαβουλεύτηκαν με -και επέτρεψαν στους- διαδηλωτές Tamarod να αυξήσουν την πίεση στον Μόρσι. Οι διαδηλώσεις τους στα τέλη Ιουνίου, με την σειρά τους, ώθησαν τους στρατηγούς να αναλάβουν πάλι δράση.

Κατά μια έννοια, ο στρατός πήρε τον δρόμο του. Απέδειξε την επιρροή του πάνω στο αιγυπτιακό κράτος όταν ορισμένοι παρατηρητές πίστευαν ότι είχε παραγκωνιστεί από τον Μόρσι, ο οποίος εξανάγκασε σε συνταξιοδότηση μια χούφτα πρεσβύτερων στρατηγών τον Αύγουστο του 2012, περιλαμβανομένου και του τότε υπουργού Άμυνας και επικεφαλής τού SCAF, μάχιμου στρατάρχη Μοχάμεντ Χουσεΐν Ταντάουι. Αλλά, κατά μια άλλη έννοια, ο στρατός έκανε ζημιά στα θεμέλια του καθεστώτος που κληρονόμησε. Με το να πιέσει για την ανατροπή ενός εκλεγμένου άρχοντα, απαξίωσε την έννοια των εκλογών ως ένα χρήσιμο εργαλείο για την εναλλαγή και την μετάβαση της πολιτικής εξουσίας μεταξύ των κοινωνικών ομάδων. Έτσι χάθηκε κάθε τελευταία υποψία ότι ο στρατός θα μπορούσε να μείνει ουδέτερος, επιτρέποντας την ανάδυση νικητών μέσω εκλογών, και να μην παρεμβαίνει στη διαδικασία.

Τώρα, μην έχοντας απομείνει καμία άλλη οργανωμένη ομάδα πολιτών για να συνεργαστεί και με τις επιλογές του να περιορίζονται, το SCAF πέταξε τον Σίσι στο προσκήνιο και άρχισε να δημιουργεί έναν μύθο σαν του Μέγα και Παντοδύναμου Οζ που ελέγχει το κράτος. Με αυτόν τον τρόπο κέρδισε κάποιο χρόνο για τους στρατηγούς τής Αιγύπτου, αλλά η δουλειά που έχουν μπροστά τους – να κατασκευάσουν ένα νέο καθεστώς - χρειάζεται κάτι παραπάνω από αυτό. Όσο περισσότερο η διαδικασία μετάβασης τραβά σε μάκρος, τόσο πιο στριμωγμένο βρίσκεται το SCAF. Στην πραγματικότητα, αν και η ανακήρυξη τού Σίσι για την προεδρία μπορεί να φαίνεται αναπόφευκτη ή μοιραία, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι ήταν η αυξανόμενη αδυναμία τού SCAF και η παράνοια που παρακίνησαν την επικείμενη υποψηφιότητά του. Στο κάτω-κάτω, δεδομένης τής δημοτικότητάς του, ο Σίσι θα μπορούσε να χρίσει τον οποιονδήποτε ως τον επόμενο προτιμώμενο πρόεδρο της Αιγύπτου. Οι ανοιχτές εκλογές θα ήταν πιθανότατα ένας περίπατος για τον επιλεγμένο από αυτόν υποψήφιο, και η διαδικασία θα συντηρούσε τόσο τα απομεινάρια τής διαδικαστικής δημοκρατίας όσο και την ικανότητα του SCAF να παρεμβαίνει. Ωστόσο, οι στρατηγοί ονομάτισαν τον Σίσι, αποβλέποντας σε αυτόν να αποτελειώσει την επανάσταση και να βασιλεύσει με την συμμετοχή τής Αδελφότητας στην πολιτική.

Αλλά, πέρα από τα ενοχλητικά πορτραίτα στον κρατικό Τύπο για την ανδρεία τού ίδιου του Σίσι και για τους Αιγύπτιους που παρελαύνουν φορώντας χρυσές μάσκες με την μορφή του, όπως ήταν πολλοί στην πλατεία Ταχρίρ κατά την τρίτη επέτειο της επανάστασης της 25ης Ιανουαρίου, η χούντα είχε ελάχιστα πάνω στα οποία θα μπορούσε να οικοδομήσει ένα πραγματικό καθεστώς. Ο Σίσι δεν έχει οικονομικές πολιτικές ή πολιτικά προγράμματα για να διακηρύξει. Η βάση τής υποστηριζόμενης από τον στρατό κυβέρνησης είναι μικρή και, δεδομένου ότι δεν έχει τρόπο να ενσωματώσει διαφωνούντες, θα δημιουργήσει περισσότερες διαφωνίες και κρατική βία.

Προς το παρόν, ο Σίσι και το SCAF έχουν συγκεντρώσει την δημοτικότητα ενός άστατου κοινού. Αλλά οι άνεμοι μπορούν να αλλάξουν ανά πάσα στιγμή. Τα προηγούμενα χρόνια, ο στρατός ήταν σε θέση να κατευθύνεται κατά βούληση, δείχνοντας αξιοσημείωτη ευελιξία. Αλλά τώρα, με την ανάδειξη τού Σίσι, ο στρατός έχει γίνει κεντρικός παίκτης στο δράμα. Με τον ρόλο του στην πολιτική να έχει πλέον αναγνωριστεί δημοσίως, θα αντιμετωπίσει περισσότερο έλεγχο, καθώς θα προσπαθεί να τραβήξει τους μοχλούς. Δεν έχει κανέναν πολιτικό εταίρο στον οποίο να ρίξει το φταίξιμο, και χάνει την υποστήριξη του πάλαι ποτέ λαϊκού συμμάχου του, των Tamarod. Καθώς το υπό σχηματισμό καθεστώς βασίζεται όλο και πιο συχνά στην ισχύ, απλώς θα επιδεινώσει την πολιτική κρίση τής Αιγύπτου.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το μόνο θεσμικό όργανο που προέκυψε με κάποια ισχύ μετά την ανατροπή τού Μουμπάρακ όλο και περισσότερο παίζει με λίγα χαρτιά: όλο «σπαθιά» και καθόλου «μπαστούνια» «κούπες» ή «καρό». Αν και μπορεί να φαίνεται ότι έχει τον έλεγχο για την τώρα, το κοινό δεν θα ανεχθεί μια ολοένα και πιο σιδερένια γροθιά για πάντα. Η αστάθεια και η βία θα ροκανίσουν το μύθο τού παντοδύναμου, μόλις προαχθέντα στρατάρχη και την αφήγηση του συστήματος περί σταθερότητας. Μόλις συμβεί αυτό, η εξελισσόμενη κοινωνική πάλη θα περάσει στην επόμενη φάση.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.