Πέρα από το ΑΕΠ

Αλλά, γιατί αυτό επηρεάζει το ΑΕΠ; Παραλείποντας να μετρήσει πλήρως την συνεχώς αυξανόμενη γκάμα προϊόντων στην οικονομία, το ΑΕΠ υποεκτιμά την καινοτομία. Αποτυγχάνει επίσης να καταγράψει την ευημερία των καταναλωτών. Παράδειγμα, τα χωρίς οδηγό αυτοκίνητα. Ένα αυτοκίνητο που θα μπορεί να κινείται χωρίς οδηγό θα αυξήσει το ΑΕΠ κατά το ίδιο ποσό όπως και κάθε άλλο είδος αυτοκινήτου, ή ίσως λίγο περισσότερο. Οι στατιστικολόγοι μπορούν να υπολογίσουν έναν δείκτη τιμών «ικανοποίησης» για να μετρήσουν το γεγονός ότι ο ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου μπορεί να καθίσει και να χαλαρώσει κατά την διαδρομή. Αλλά το ΑΕΠ ποτέ δεν θα μετρήσει το πόσο συμβάλλουν τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό στην ασφάλεια - την μείωση του αριθμού των ατυχημάτων καθώς τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό θα γίνονται πιο δημοφιλή.

Το μέτρο τού ΑΕΠ αγνοεί επίσης την αξία που φέρνει η προσωπική προσαρμογή (τα παπούτσια που μπορεί κανείς να σχεδιάσει online): Όπως έγραψαν οι οικονομολόγοι τής Dallas Fed το 1998, «Εμείς μπορεί να μην δούμε ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης ή απότομες αυξήσεις τής παραγωγικότητας, αλλά η μαζική εξατομίκευση θα προσδώσει στην Αμερική. Πόροι σπαταλούνται για να βρεθεί το τι θέλουν οι πελάτες. Όταν τα περισσότερα προϊόντα είναι προσαρμόσιμα, δεν θα σπαταλάμε χρήματα για ρούχα που κάθονται στην ντουλάπα επειδή δεν ταιριάζουν ή ψηφιακούς δίσκους με μόνο ένα ή δύο τραγούδια που μας αρέσουν πολύ. Και τα εμπορεύματα δεν θα μαραζώνουν στα ράφια των εμπόρων. Η επίτευξη ενός υψηλότερου επιπέδου διαβίωσης με λιγότερες απαιτήσεις σε φυσικούς πόρους και εργατικό δυναμικό θα βοηθήσει να εξομαλυνθούν οι πιέσεις στις τιμές και θα συνεχίσει τα καλά νέα αυτής της δεκαετίας για τον πληθωρισμό». Οι προοπτικές τής «μαζικής εξατομίκευσης» που επιδεικνύονταν μπροστά στα μάτια των αναγνωστών της έκθεσης του 1998 έρχονται για να εφαρμοστούν, συμπεριλαμβανομένης της τηλεόρασης με πρόγραμμα κατά προτίμηση και των ειδών ένδυσης «sur mesure» για μικρομεσαίους πελάτες, κι όχι μόνο για τους λίγους πλούσιους.

Η πολυπλοκότητα υπερβαίνει τον αριθμό των προϊόντων. Τα περισσότερα αγαθά φτιάχνονται τώρα μέσω παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού. Τα εξαρτήματά τους κατασκευάζονται σε διάφορες χώρες, αποστέλλονται από όλο τον κόσμο για να συναρμολογηθούν σε ένα μέρος, και στην συνέχεια αποστέλλονται στις αγορές προορισμού τους. Αυτό είναι αληθές για φαινομενικά απλά προϊόντα, όπως τα πουκάμισα, αλλά και εξελιγμένα, όπως το iPhone. Οι δείκτες τιμών, και συνεπώς το ΑΕΠ, δεν αποτυπώνουν τις μεγάλες μειώσεις των τιμών που έρχονται με την εξωτερική ανάθεση (outsourcing). Με την σειρά τους, οι τιμές εισαγωγών έχουν υπερεκτιμηθεί σε μεγάλο βαθμό και ο όγκος των εισαγωγών έχει υποεκτιμηθεί. Επιπλέον, οι συμβατικές εμπορικές στατιστικές δεν συμψηφίζουν την προστιθέμενη αξία από τα ενδιάμεσα στάδια: τα στοιχεία τού αμερικανικού ισοζυγίου πληρωμών καταγράφουν μόνο το σύνολο της τελικής αξίας τού iPhone όταν εισάγεται από την Κίνα. Σύμφωνα με τον Yuqing Xing, καθηγητή στο Εθνικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Πολιτικών Μελετών στο Τόκιο, «η παραδοσιακή μέθοδος της καταγραφής συναλλαγών παρέλειψε να αντικατοπτρίσει την πραγματική κατανομή τής αλυσίδας αξίας και ζωγράφισε μια διαστρεβλωμένη εικόνα σχετικά με τις διμερείς εμπορικές σχέσεις. Η σινο-αμερικανική διμερής εμπορική ανισορροπία έχει διογκωθεί σε μεγάλο βαθμό». Οι στατιστικές τής εμπορικής προστιθέμενης αξίας είναι πρόσφατα διαθέσιμες, και η μελέτη τους είναι πιθανό να αλλάξει ό, τι σκεφτόμαστε για την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας.

ΑΝΤΙ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ

Το 1987, ο οικονομολόγος Robert Solow χαριτολόγησε με την διάσημη φράση ότι «μπορείτε να δείτε την εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών παντού αλλού, εκτός από τα στοιχεία για την παραγωγικότητα». Οι επίσημες προβλέψεις για την αύξηση της παραγωγικότητας όντως παρουσίασαν άνοδο από τα μέσα τής δεκαετίας τού 1990 έως το 2001, αν και η αύξηση της παραγωγικότητας έκτοτε επιβραδύνθηκε. Από την πλευρά του, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει δει πάνω - κάτω μηδενική αύξηση του ΑΕΠ από το 2008, αλλά η απασχόληση έχει αυξηθεί εκεί. Εξ ορισμού, αυτό συνεπάγεται (στην καλύτερη περίπτωση) μηδενική αύξηση της παραγωγικότητας.

Αυτό σηματοδοτεί ένα δεύτερο σοβαρό θέμα για το ΑΕΠ ως μέτρο τής οικονομίας. Κάθε χρόνο, η οικονομία αποτελείται από περισσότερα άυλα πράγματα, γεγονός που καθιστά δύσκολη την μέτρηση της παραγωγικότητας. Είναι σχετικά εύκολο να κρατήσει κανείς καρτέλες για την οικονομική παραγωγή ανά εργαζόμενο, όταν μπορεί να μετρήσει τον αριθμό των αυτοκινήτων ή των ψυγείων ή των καρφιών ή των γευμάτων μικροκυμάτων που στέλνονται από τα εργοστάσια. Αλλά, πώς θα μετρηθεί η απόδοση των νοσοκόμων, των λογιστών, των σχεδιαστών κήπων, των μουσικών, των προγραμματιστών λογισμικού, των βοηθών υγειονομικής περίθαλψης, και τα παρόμοια; Ο μόνος τρόπος είναι να μετρηθεί πόσοι από αυτούς υπάρχουν και σε πόσους πελάτες παρέχουν μια υπηρεσία. Αλλά αυτό παραβλέπει πλήρως την ποιότητα της παρεχόμενης υπηρεσίας, η οποία, στους κλάδους αυτούς, είναι πιο σημαντική από την ποσότητα.