Ματωμένα χρήματα

Ένα βασικό στοιχείο τής στρατηγικής τού Ομπάμα έναντι του ISIS είναι να χτυπά τις πετρελαιοπηγές που καταλήφθηκαν από την οργάνωση για να υπονομεύσει τα οικονομικά της. Αλλά το ISIS είναι μια διαφοροποιημένη εγκληματική επιχείρηση, και το πετρέλαιο είναι μόνο μια από τις πολλές πηγές εσόδων του. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι αγνοούν αυτό το γεγονός παίρνοντας το δικό τους ρίσκο.

Είναι αλήθεια ότι το πετρέλαιο είναι η βασική πηγή χρηματοδότησης του ISIS τώρα. Η τρομοκρατική ομάδα έχει γίνει η πλουσιότερη του κόσμου ακριβώς επειδή έχει καταλάβει μερικά από τα πιο επικερδή κοιτάσματα πετρελαίου τού κόσμου, στο Ιράκ και την Συρία. Ακόμη και με αυτά τα κοιτάσματα να λειτουργούν κάτω από τις δυνατότητές τους λόγω έλλειψης τεχνολογίας και προσωπικού, το ISIS εκτιμάται ότι παράγει περίπου 44.000 βαρέλια την ημέρα στην Συρία και 4.000 βαρέλια την ημέρα στο Ιράκ. Το ISIS πωλεί αργό με έκπτωση (περίπου 20 με 35 δολάρια ανά βαρέλι) είτε σε φορτηγατζήδες είτε σε μεσάζοντες. Το ακατέργαστο πηγαίνει στα διυλιστήρια γύρω στα 60 δολάρια ανά βαρέλι, κάτι που επίσης βρίσκεται κάτω από τις τιμές τής αγοράς. Οι λαθρέμποροι πληρώνουν περίπου 5.000 δολάρια σε δωροδοκίες στα σημεία ελέγχου για να βγάλουν το αργό πετρέλαιο έξω από τα εδάφη που ελέγχει το ISIS. Ακόμη και με την πώληση του πετρελαίου με έκπτωση μέσω διόδων λαθρεμπορίου τής προ-εισβολής εποχής από το Ιράκ, το ISIS εξακολουθεί να περιμένει έσοδα πάνω από ένα εκατομμύριο δολάρια κάθε μέρα.

Και οι εχθροί τού ISIS γίνονται όλο και πλουσιότεροι από το εμπόριο, επίσης: Κούρδοι περιστασιακοί λαθρέμποροι που διευκολύνουν τις πωλήσεις πετρελαίου τού ISIS μπορούν να κερδίσουν μέχρι και 300.000 δολάρια κάθε μήνα. Μια κουρδική εφημερίδα δημοσίευσε πρόσφατα μια λίστα ανθρώπων που εμπλέκονται με το ISIS, ειδικά σε επιχειρήσεις πετρελαίου. Ο κατάλογος περιλαμβάνει άτομα με επώνυμα πολλών κουρδικών επιφανών οικογενειών˙ Ένα υποκατάστημα της Toyota στο Ερμπίλ, το οποίο πωλεί στο ISIS φορτηγά˙ Ένα μέλος τού Πολιτικού Γραφείου και στρατιωτικό ηγέτη˙ Και διυλιστήρια πετρελαίου, μεταξύ άλλων. Μερικοί από αυτούς που περιλαμβάνονται στον κατάλογο ήταν μπλεγμένοι με το λαθρεμπόριο πετρελαίου υπό τον Σαντάμ Χουσεΐν. Κούρδοι διαμεσολαβητές παρέχουν επίσης αγαθά στο ISIS, συμπεριλαμβανομένων φορτηγών, φιαλών αερίου (για μαγείρεμα και θέρμανση), βενζίνης, και άλλων απαραίτητων αγαθών.

Το πετρέλαιο δεν είναι η μόνη πηγή εσόδων τού ISIS. Για παράδειγμα, όταν η οργάνωση χρειαζόταν αρχικά κεφάλαια για να στρατολογήσει προσωπικό και να αποκτήσει στρατιωτικό εξοπλισμό για να κατακτήσει τις υπό σουνιτική κυριαρχία περιοχές τού Ιράκ, κάποια από αυτά προήλθαν από δωρητές στις χώρες τού Κόλπου, οι οποίοι είχαν χρηματοδοτήσει τις προγονικές οργανώσεις τού ISIS. Πιο πρόσφατα, η χρηματοδότηση του ISIS προήλθε από τις συνηθισμένες τρομοκρατικές επιχειρήσεις -λαθρεμπόριο, απαγωγές, εκβιασμούς, ληστείες. Σε μια περίπτωση που αναφέρθηκε, μια σουηδική εταιρεία κατέβαλε 70.000 δολάρια για να σώσει έναν υπάλληλο που είχε απαχθεί από το ISIS. Και πριν από τον αποκεφαλισμό τού Αμερικανού δημοσιογράφου James Foley, μαχητές τού ISIS απαίτησαν ένα υπέρογκο ποσό για να τον απελευθερώσουν, το οποίο δεν έλαβαν [1].

Ακόμα περισσότερη χρηματοδότηση προέρχεται από την πώληση λαθραίων τσιγάρων, φαρμακευτικών προϊόντων, κινητών τηλεφώνων, αρχαιοτήτων και ξένων διαβατηρίων. Η διακίνηση ορισμένων από αυτά τα προϊόντα στην Τουρκία από την Συρία έχει αυξηθεί δραματικά. Για παράδειγμα, το λαθρεμπόριο τσιγάρων έχει αυξηθεί, το λαθρεμπόριο καυσίμων εκτιμάται ότι έχει τριπλασιαστεί και το λαθρεμπόριο κινητών τηλεφώνων πενταπλασιάσθηκε [2]. Το ISIS επίσης φορολογεί την μαύρη αγορά αρχαιοτήτων με 20% έως 50% [3], ανάλογα με την περιοχή και το είδος τής αρχαιότητας. Εν τω μεταξύ, οι ξένοι μαχητές πωλούν τα διαβατήριά τους για χιλιάδες δολάρια στην Τουρκία πριν την είσοδό τους στην Συρία, όπου τα έσοδα βοηθούν την χρηματοδότηση των ιδίων και του ISIS. Αυτές οι ιδιαίτερες μορφές παράνομου εμπορίου είναι ελκυστικές για τους τρομοκράτες, επειδή υπάρχει λιγότερος ανταγωνισμός, λιγότεροι κανόνες, και περιορισμένη επιβολή τού νόμου σε αυτές τις αγορές σε σύγκριση με άλλες, όπως το εμπόριο όπλων και ναρκωτικών.

Αυτές τις μέρες, το ISIS από πολλές απόψεις μοιάζει με μια νόμιμη επιχείρηση. Έχει ποικίλες πηγές εσόδων, αναζητά και αναπτύσσει νέες γραμμές κέρδους, και εστιάζει στα πιο επιτυχημένα προϊόντα του και τα ανταγωνιστικά του πλεονεκτήματα. Το ISIS διακινούσε πετρέλαιο στην Συρία πριν οι μαχητές του εισέλθουν στο Ιράκ. Το δέλεαρ των εν λόγω καλύτερων κοιτασμάτων πετρελαίου ίσως να ήταν ένας από τους λόγους που επέκτεινε τις δραστηριότητές του. Το ISIS είναι επίσης επιχειρηματικό -για παράδειγμα, έχει αποκτήσει αρκετά αρθρωτά μίνι-διυλιστήρια, τα οποία είναι χαμηλού κόστους, χαμηλής παραγωγικής ικανότητας, και μετακινούμενα. Το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ έχει στοχοποιήσει περίπου μια δωδεκάδα από αυτές τις εγκαταστάσεις. Οι ηγέτες τού ISIS είναι ορθολογικοί επιχειρηματικοί δρώντες, επίσης. Αναζητούν τις καλύτερες επαγγελματικές υπηρεσίες˙ Ασχολούνται με την ανάλυση κόστους-οφέλους, εστιάζοντας στα εγκλήματα που αποδίδουν την υψηλότερη ανταμοιβή με το χαμηλότερο ρίσκο˙ Και χρησιμοποιούν προηγμένη τεχνολογία για την στρατολόγηση προσωπικού σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το ταλέντο των ηγετών τού ISIS για επιχειρήσεις δεν αποτελεί έκπληξη. Παρά το γεγονός ότι η ομάδα έχει το μερίδιο που της αναλογεί στον ιδεολογικό φανατισμό, περιλαμβάνει επίσης ξένους μαχητές που έχουν εκτενή εγκληματική ειδίκευση, όπως ο Γεωργιανός μαχητής Tarkhan Batirashvili, γνωστός με το πολεμικό όνομά του [4] Sheik [5] Abu Omar al-Shishani, ο οποίος συνελήφθη για παράνομη κατοχή όπλων. Από τους 25 υπαρχηγούς τού ηγέτη τού ISIS, Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι, στο Ιράκ και την Συρία, περίπου το ένα τρίτο υπηρέτησε στον στρατό κατά την διάρκεια του καθεστώτος τού Σαντάμ Χουσεΐν, και σχεδόν όλοι φυλακίστηκαν από τις αμερικανικές δυνάμεις μετά την εισβολή τού 2003, συχνά με τρομοκράτες και αντάρτες που βρίσκονται τώρα στο ISIS. Αυτοί οι έμπειροι μπααθιστές μπορούν να αξιοποιήσουν τα παράνομα λαθρεμπορικά δίκτυα της εποχής τού Σαντάμ.

Με άλλα λόγια, το ISIS είχε ήδη πολυετή εμπειρία στο να ξεγελά την Δύση καθώς δημιουργεί εικονικές εταιρείες, δωροδοκεί αξιωματούχους και ξεπλένει χρήμα. Και, με την μεγαλύτερη ροή εσόδων –το πετρέλαιο- υπό επίθεση, μπορεί εύκολα να ρυθμίσει την ισορροπία τού χαρτοφυλακίου του ευνοώντας μη-πετρελαϊκές δραστηριότητες. Επιπλέον, τώρα που η οργάνωση ελέγχει πραγματικά έδαφος, μπορεί να πιέσει τον τοπικό πληθυσμό και τις επιχειρήσεις για μετρητά και φόρους, όπως ακριβώς έκαναν και οι Ταλιμπάν με μεγάλη επιτυχία στο Αφγανιστάν [6].

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες κυβερνήσεις, με το να περιμένουν ότι τα χτυπήματα στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις τού ISIS θα είναι αποτελεσματικά, έχουν αποτύχει να εμπλέξουν επαρκώς την επιχειρηματική κοινότητα, η οποία θα μπορούσε να παρέχει τεράστια εσωτερική πληροφόρηση για τις λειτουργίες τού ISIS. Για να υπονομεύσεις έναν οικονομικό ανταγωνιστή, θα πρέπει να κάνεις ό,τι μπορείς για να κόψεις την βασική του χρηματοδότηση- θα πρέπει να κυνηγήσεις τις επιχειρήσεις και τα επιχειρηματικά μοντέλα του. Με άλλα λόγια, χρειάζονται επιχειρήσεις για να νικήσουν μια παράνομη επιχείρηση.

Για να εμποδίσουν εταιρείες στο κουρδικό Ιράκ από το να πωλούν φορτηγά στο ISIS ή να βοηθούν στην διύλιση του πετρελαίου, η Δύση θα μπορούσε να κάνει περισσότερα για να διασφαλίσει ότι η κυβέρνηση στην Βαγδάτη πληρώνει καλές τιμές για το πετρέλαιο που παραλαμβάνει από το κουρδικό Ιράκ και μοιράζεται τα έσοδά της με την περιοχή. Η αποτυχία τής κεντρικής κυβέρνησης να το πράξει σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις θα αναζητήσουν εναλλακτικούς πελάτες -ακόμη και κακούς.

Η προσπάθεια για την αντιμετώπιση του ISIS πρέπει επίσης να περιλαμβάνει δυτικές επιχειρήσεις. Η βιομηχανία τσιγάρων ακολουθεί την άμπωτη και την παλίρροια του παράνομου εμπορίου τσιγάρων. Ενεργειακές και φαρμακευτικές εταιρείες παρακολουθούν την κίνηση των εμπορευμάτων τους στην περιοχή. Μεταφορικές επιχειρήσεις διαθέτουν γνώση σχετικά με την δυναμική τού παράνομου εμπορίου, και οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν γνώση σχετικά με τις απαγωγές. Αυτός είναι ο λόγος που η συνεργασία δημοσίου και ιδιωτών είναι το κλειδί. Οι εταιρίες μπορούν να μοιράζονται τις πληροφορίες που έχουν ήδη συλλέξει για τις διαδρομές τού παράνομου εμπορίου, τα λαθρεμπορικά φορτία, καθώς και τους βασικούς παράγοντες διευκόλυνσης. Μπορούν, επίσης, να προειδοποιούν τους καταναλωτές να μην αγοράζουν πλαστά και λαθραία εμπορεύματα που χρηματοδοτούν την τρομοκρατία.

Προς το παρόν, η απάντηση της κυβέρνησης στο ISIS δεν έχει πάρει αρκετά υπόψη την επιχειρηματική κοινότητα. Αλλά χωρίς μια τέτοια συνεργασία, η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να ελπίζει ότι θα αντιμετωπίσει με επιτυχία το ευκίνητο ISIS.

Copyright © 2002-2014 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/142403/louise-shelley/blood-money

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.cbsnews.com/news/multiple-kidnappings-for-ransom-funding-isis...
[2] http://blog.oup.com/2014/11/corruption-smuggling-turkey-government/
[3] http://www.nytimes.com/2014/09/03/opinion/isis-antiquities-sideline.html
[4] http://en.wikipedia.org/wiki/Nom_de_guerre
[5] http://en.wikipedia.org/wiki/Sheikh
[6] http://counterterrorism.newamerica.net/sites/newamerica.net/files/policy...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr