Μπορεί η άκρα αριστερά να σαρώσει την Ισπανία;

Δεδομένων των πολιτικών του προτιμήσεων και της τάσης του για φλογερή αριστερή ρητορική, το Podemos έχει παρομοιαστεί όχι μόνο με τον ελληνικό ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και με τα λαϊκιστικά κινήματα της άκρας αριστεράς που έχουν ξεσπάσει σε ολόκληρη την Λατινική Αμερική, ειδικά την «Μπολιβαριανή Επανάσταση» του αείμνηστου προέδρου Ούγκο Τσάβες της Βενεζουέλας. Η σύγκριση δεν είναι αβάσιμη: Ο Χουάν Κάρλος Μονεδέρο, ο δεύτερος στην σειρά τής ιεραρχίας τού Podemos, διατέλεσε σύμβουλος του Τσάβες το διάστημα 2005 - 10. Η κινητοποίηση και οι οργανωτικές στρατηγικές του Podemos δανείζονται επίσης από το βιβλίο στρατηγικών τού Τσάβες, συμπεριλαμβανομένης της εκτεταμένης χρήσης των νέων μέσων. Παρόμοια με την εκπομπή του Τσάβες «Alo Presidente» [7], ο Ιγκλέσιας έχει το δικό του τοκ σόου στο Διαδίκτυο, το «La Tuerka» [8] (η βίδα), το οποίο χρησιμοποιείται για να επιτεθεί στο La Casta (η κάστα), ένα συνώνυμο του δικομματικού συστήματος που έχει κυριαρχήσει στην ισπανική πολιτική μετά την μετάβαση από τον Φράνκο. Οι οπαδοί τού Podemos οργανώνονται γύρω από ένα δίκτυο λαϊκών ομάδων που ονομάζεται Circulos Podemos [9], οι οποίες αποτελούν απόηχο των Circulos Bolivarianos τού Τσάβες.

Παρά τις μπολιβαριανές του επιρροές όμως, το Podemos είναι ένα αυτοτελές φαινόμενο. Η γένεσή του εντοπίζεται συνήθως στο «Los Indignados» [10], το κίνημα διαμαρτυρίας που συγκλόνισε την Ισπανία κατά την διάρκεια του καλοκαιριού τού 2011, ως απάντηση στην οικονομική κρίση που γινόταν εντονότερη από την υψηλή ανεργία (σχεδόν το 25% του ενεργού πληθυσμού) και τα τεράστια σκάνδαλα διαφθοράς που αφορούσαν τα ηγετικά πολιτικά κόμματα του έθνους, τις μεγαλύτερες τράπεζες, ακόμα και την ισπανική βασιλική οικογένεια. Απαιτώντας την λογοδοσία τής πολιτικής τάξης και της επιχειρηματικής κοινότητας, το κίνημα «Indignados» έφτασε στα εθνικά και διεθνή πρωτοσέλιδα, όχι μόνο λόγω των τακτικών του, όπως την κατάληψη κύριων πλατειών τής Μαδρίτης και της Βαρκελώνης, αλλά και λόγω της θέσης του μέσα στο παγκόσμιο κύμα των κινημάτων Occupy.

Είναι αυτή του η προέλευσή που διαχωρίζει το Podemos από τον ΣΥΡΙΖΑ και, όντως, κι άλλα μπολιβαριανά κινήματα. Ο ΣΥΡΙΖΑ, που σημαίνει «συνασπισμός ριζοσπαστικής αριστεράς», είναι μια οργάνωση-ομπρέλα αριστερών ομάδων που είχαν συσταθεί παλαιότερα, συμπεριλαμβανομένων σοσιαλδημοκρατών, σοσιαλιστών, τροτσκιστών και ευρωκομμουνιστών. Και σε αντίθεση με τους μπολιβαριανούς ομολόγους του, το Podemos προωθεί μια τολμηρή δέσμευση για τις δημοκρατικές αρχές. Δεν αποτελεί έκπληξη, ότι το Podemos αυτοχαρακτηρίζεται ως «μετα-ιδεολογικό» κόμμα -το οποίο δεν ευθυγραμμίζεται ούτε με την αριστερά ούτε με τη δεξιά, αλλά με «τους ανθρώπους». Εφαρμόζοντας την ρητορική του, η δομή λήψης αποφάσεων του κόμματος είναι οριζόντια με τις αποφάσεις να στηρίζονται στα χέρια «επιτροπών πολιτών». Πολλοί από τους οπαδούς τους ποτέ δεν ανήκαν σε κάποιο πολιτικό κόμμα ή είχαν αποσυνδεθεί από την πολιτική λόγω απογοήτευσης ή αηδίας.

ΕΣΦΑΛΜΕΝΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ

Οι οικονομικές συνθήκες στην Ισπανία υπήρξαν ολέθριες τελευταία, γεγονός που θα έπρεπε να βοηθήσει το Podemos μπαίνοντας στις γενικές εκλογές. Αλλά κανένας σοβαρός οικονομολόγος δεν θα συνέχεε την κατάσταση της Ισπανίας με εκείνη της Ελλάδας. Μια ισπανική ανάκαμψη, αν και αδύναμη, είναι σε εξέλιξη [11], επιτρέποντας στην κυβέρνηση να υποστηρίξει ότι παρουσιάζεται μια σχετικά ανοδική τάση και πως μια αλλαγή στην πορεία τής πολιτικής δε θα ήταν συνετή. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής, η ισπανική οικονομία αναπτύχθηκε κατά 1,4% το 2014 [12], γεγονός το οποίο τερμάτισε έναν πενταετή γύρο αρνητικών και ισοπεδωμένων στοιχείων. Η κυβερνητική πρόβλεψη για την ανάπτυξης το 2015 είναι ένα ρόδινο 3%.

Άλλοι οικονομικοί δείκτες δείχνουν σε πόσο καλύτερη κατάσταση είναι η Ισπανία σε σύγκριση με την Ελλάδα, γεγονός που εξηγεί γιατί, σε αντίθεση με την Ελλάδα, δεν υπάρχει πραγματική ανησυχία στην Ευρώπη σχετικά με την ικανότητα της Ισπανίας να εξοφλήσει τους πιστωτές της. Ο απολογισμός τής οικονομικής κρίσης ήταν σημαντικά μεγαλύτερος στην Ελλάδα απ’ ό, τι στην Ισπανία˙ Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 25% στην Ελλάδα, έναντι 7% στην Ισπανία. Κατά συνέπεια, το σχέδιο διάσωσης στην Ελλάδα ήταν σημαντικά μεγαλύτερο, κοστίζοντας 240 δισεκατομμύρια ευρώ (272 δισεκατομμύρια δολάρια), σε σύγκριση με τα 42 δισεκατομμύρια ευρώ (47 δισεκατομμύρια δολάρια) που δόθηκαν για να διασωθούν οι παραπαίουσες ισπανικές τράπεζες. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Ισπανία έχει υποστεί σημαντική διαρθρωτική προσαρμογή, ιδίως στην αγορά εργασίας της. Το ισπανικό χρέος είναι σημαντικά χαμηλότερο από εκείνο της Ελλάδας (περίπου 100% επί του ονομαστικού ΑΕΠ έναντι 175%). Επιπλέον, η Ισπανία δεν έχει τα ελληνικά επίπεδα διαφθοράς και φοροδιαφυγής. Ο Δείκτης Αντιληπτής Διαφθοράς το 2013 από την Διεθνή Διαφάνεια [13] (ο οποίος κατατάσσει τις χώρες από τις λιγότερο στις περισσότερο διεφθαρμένες) έχει την Ισπανία στο 40 και την Ελλάδα, ανάμεσα στην Κίνα και στη Σουαζιλάνδη, στο 80.

Το σημαντικότερο, ίσως, είναι ότι το ισπανικό πολιτικό κατεστημένο παρουσιάζει έχει πέσει, αλλά σίγουρα δεν έχει εκτοπιστεί -ένας άλλος βασικός παράγοντας που διαχωρίζει την Ισπανία από την Ελλάδα. Πράγματι, η μεγαλύτερη πρόκληση για το Podemos, και εκείνη κάθε νέου πολιτικού στην Ισπανία, είναι να διαπεράσουν το οχυρό που έχει το PSOE και το ΡΡ στην εξουσία από τότε που η Ισπανία έγινε μια πολυκομματική δημοκρατία το 1977. Πράγματι, το PSOE και το PP έχουν κυριαρχήσει στο πολιτικό τοπίο τής Ισπανίας, όπως και κάποια άλλα κόμματα στις Δυτικές ευρωπαϊκές δημοκρατίες των μεταπολεμικών ετών, καταλαμβάνοντας ουσιαστικά εκ περιτροπής την εξουσία από το 1982. Αν και η οικονομική κρίση του 2011 επιτάχυνε την τελευταία αποχώρηση του PSOE από την εξουσία, η κυβέρνηση της Ισπανίας δεν συμπυκνώθηκε και τα κατεστημένα κόμματα δεν εξαφανίστηκαν, όπως έγινε στην περίπτωση της Ελλάδας.