Η αριστερή πλευρά της ιστορίας

Οι δημόσιες συζητήσεις για τα δικαιώματα των γυναικών και την εξισορρόπηση δουλειάς /οικογένειας εξακολουθούν να μαίνονται στις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα, αλλά λίγοι Αμερικανοί συνειδητοποιούν την ένταση αυτών των συζητήσεων στις πρώην κομμουνιστικές χώρες. Η Lagadinova ήταν μητέρα τριών παιδιών και ενοχλούσε αδιάκοπα το ανδροκρατούμενο Πολιτικό Γραφείο για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας των γυναικών. Τα στοιχεία από τα προσβάσιμα πλέον αρχεία της Επιτροπής Γυναικών της Βουλγαρίας δείχνουν ότι η Lagadinova υποστήριξε σθεναρά την επέκταση των κρατικά χρηματοδοτούμενων νηπιαγωγείων και παιδικών σταθμών, καθώς και τα νέα κοινωνικά δικαιώματα των εργαζόμενων μητέρων. Η πρόταση αυτή θα ήταν δαπανηρή -αντλώντας ιδιαιτέρως αναγκαία κονδύλια από τον κρατικό προϋπολογισμό. Οι πολιτικοί ηγέτες της Βουλγαρίας θεωρούσαν την απαγόρευση της άμβλωσης μια πολύ φθηνότερη επιλογή, ακόμη και αν κάτι τέτοιο ερχόταν σε αντίθεση με τις ίδιες τους τις αρχές σχετικά με την ισότητα των φύλων.

Τελικά, το Πολιτικό Γραφείο συμφώνησε να καταβάλει ορισμένα επιδόματα σε οικογένειες με παιδιά και να δώσει στις γυναίκες που εργάζονταν μια γενναιόδωρη άδεια μητρότητας, έως και τρία χρόνια για κάθε παιδί, με την εγγύηση ότι η δουλειά της γυναίκας θα παραμείνει διαθέσιμη για εκείνη κατά την απουσία της. Το σύνολο της άδειας μητρότητας θεωρείτο εργασιακή υπηρεσία για την συνταξιοδότηση και εφαρμοζόταν εξίσου στις γυναίκες των αστικών και υπαίθριων περιοχών, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών που ασχολούνταν στον τομέα της γεωργίας. Το κράτος, επίσης, υποσχέθηκε να κατασκευάσει νέες εγκαταστάσεις φροντίδας παιδιών, έτσι ώστε κάθε εργαζόμενη γυναίκα να έχει πρόσβαση σε ένα νηπιαγωγείο.

Παρά το γεγονός ότι η Επιτροπή συνέχισε να ασκεί πιέσεις υπέρ της συνολικής ελευθερίας σχετικά με τα θέματα της αναπαραγωγής, κατάφερε να γίνει κάποιος συμβιβασμός με ειδική απόφαση του Πολιτικού Γραφείου το 1973 σχετικά με τα δικαιώματα των γυναικών. Μέχρι την στιγμή της πρώτης Παγκόσμιας Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για τις γυναίκες το 1975, η Βουλγαρία είχε ένα από τα πιο προοδευτικά κοινωνικά συστήματα που υπάρχουν σε ό, τι αφορά τις εργαζόμενες γυναίκες, όχι μόνο σε σχέση με τις καπιταλιστικές και τις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά και σε σύγκριση με άλλες σοσιαλιστικές χώρες. Τα Ηνωμένα Έθνη χαρακτήρισαν την Βουλγαρία «χώρα πρότυπο» και τα προνόμια που είχαν δοθεί στις βουλγαρικές οικογένειες θεωρήθηκαν παραδείγματα προς μίμηση για τον υπόλοιπο κόσμο.

Η Lagadinova με την πρόεδρο του Επαναστατικού Συλλόγου Γυναικών της Αιθιοπίας (REWA) στην Αντίς Αμπέμπα, το 1984.

Κατά την διάρκεια της Δεκαετίας της Γυναίκας όπως ορίστηκε από τον ΟΗΕ (1976 - 1985), η Lagadinova ταξίδεψε σε όλον τον κόσμο και σφυρηλάτησε σχέσεις με πάνω από εκατό γυναικείες οργανώσεις. Η επιτυχία της Επιτροπής Γυναικών στην διεθνή σκηνή μετατράπηκε στην μεγαλύτερη εγχώρια δύναμη και η Lagadinova χρησιμοποίησε την αυξανόμενη διεθνή επιρροή της Επιτροπής για να υποστηρίξει αλλαγές στους Βουλγαρικούς Κώδικες Οικογένειας και Εργασίας.

Παρά το γεγονός ότι ήταν κομμάτι του κομμουνιστικού καθεστώτος -μέλος του Κοινοβουλίου και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Βουλγαρίας- η Lagadinova απέκτησε πολλούς εχθρούς γιατί απαιτούσε από τους κομμουνιστές ηγέτες να λογοδοτούν στο πλαίσιο των δικών τους νόμων και των διεθνών συμβάσεων που είχαν υπογράψει. Η Επιτροπή Γυναικών εναντιωνόταν στις βουλγαρικές επιχειρήσεις που αρνούνταν να χορηγήσουν στις έγκυες γυναίκες τα νόμιμα δικαιώματά τους και ενοχλούσε ασταμάτητα τους κρατικούς σχεδιαστές γιατί δεν παρήγαγαν τα καταναλωτικά αγαθά που χρειάζονται οι οικογένειες. Το αρχείο είναι γεμάτο με γράμματα της Lagadinova στις Αρχές σχεδιασμού με διαμαρτυρίες για την κακή ποιότητα των γυναικείων ενδυμάτων ή την έλλειψη παιδικών παιχνιδιών κατάλληλων για κάθε ηλικία.

Σε διεθνές επίπεδο, η Lagadinova επέκτεινε περαιτέρω τα δίκτυά της με τις γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες, παρέχοντας τόσο υλικό όσο και υλικοτεχνική υποστήριξη για τις νέες γυναικείες επιτροπές και τα γυναικεία κινήματα στην Αφρική, την Ασία και την Λατινική Αμερική. Έφτασε ακόμη και εκτός του Σιδηρού Παραπετάσματος, ενώνοντας τις δυνάμεις της με τις γυναίκες της Δύσης που μάχονταν για την ειρήνη και τον αφοπλισμό κατά την δεκαετία του 1980. Το 1988, η Lagadinova κάλεσε στην Σόφια τις ηγέτιδες των γυναικείων οργανώσεων των χωρών του ΝΑΤΟ ώστε να συναντηθούν με τους υπουργούς Άμυνας των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, ελπίζοντας με αυτόν τον τρόπο να ενθαρρύνει τον διάλογο και την κατανόηση.

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ κρατά τα χέρια των ηγέτιδων γυναικών του κόσμου. Η Lagadinova είναι ακριβώς επάνω και αριστερά από τον Γκορμπατσόφ, στην Μόσχα το 1987.

Στην Διάσκεψη του Αναπτυσσόμενου Κόσμου για τις γυναίκες που πραγματοποιήθηκε στο Ναϊρόμπι το 1985, η Lagadinova εκτέλεσε καθήκοντα γενικού εισηγητή και έγινε το πρόσωπο του διεθνούς γυναικείου κινήματος στον παγκόσμιο Τύπο. Αναγνωρισμένη παγκοσμίως για την ηγεσία της, έγινε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση των Γυναικών (INSTRAW) κατά την περίοδο μεταξύ 1985 και 1988. Ακόμη και σήμερα, ακτιβιστές από την Λουσάκα ως το Λος Άντζελες επαινούν τους επιδέξιους ελιγμούς της Lagadinova στις εντάσεις του Ψυχρού Πολέμου για την προώθηση των γυναικείων δικαιωμάτων σε όλον τον κόσμο.