Η πιο ελεύθερη αγορά της Κίνας

Ο Αύγουστος ήταν ένας αβυσσαλέος μήνας για τις αγορές κεφαλαίων της Κίνας. Η χρηματιστηριακή αγορά της χώρας έπεσε 11% και βρίσκεται σωρευτικά 40% κάτω από το υψηλότερο επίπεδό της τον Ιούνιο. Το γουάν, το οποίο η κινεζική κυβέρνηση ιστορικά έχει ελέγξει πολύ στενά, έκανε επίσης μια πρωτοφανή βουτιά. Η κατά 2% υποτίμησή του στις 11 Αυγούστου ήταν η μεγαλύτερη ημερήσια πτώση που το Πεκίνο επέτρεψε από το 1994, όταν έθεσε για πρώτη φορά μια ενιαία συναλλαγματική ισοτιμία έναντι του δολαρίου των ΗΠΑ. Το γουάν υποτιμήθηκε άλλο 1% την επόμενη μέρα. Αν και η χρηματοπιστωτική αναταραχή δεν αποτελεί πάντα αιτία ανησυχίας, αυτό το επεισόδιο συμπίπτει με τα σημάδια της επιδείνωσης της οικονομικής επιβράδυνσης της Κίνας. Μια διόρθωση της χρηματοπιστωτικής αγοράς, η οποία παρέχει σπάνια παρατηρήσιμα δεδομένα σχετικά με την οικονομία της Κίνας, είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη δεδομένης της βαθιάς δυσπιστίας με την οποία οι εξωτερικοί παρατηρητές (και οι ηγέτες της Κίνας, επίσης) βλέπουν τα επίσημα οικονομικά στοιχεία της χώρας.

Όσοι προτιμούν να πιστεύουν ότι το θαύμα της ανάπτυξης της Κίνας έχει κάνει τον κύκλο του, είναι εύκολο να διαγράψουν τους απόκοσμους παραλληλισμούς ανάμεσα στην Κίνα του Αυγούστου του 2015 και των Ηνωμένων Πολιτειών κατά την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης το φθινόπωρο του 2008. Αμφότερες [οι χώρες] υπέστησαν οικονομικά σοκ, παρουσίασαν πτώση της ανάπτυξης και κάμψη της στεγαστικής αγοράς. Αλλά ο παραλληλισμός είναι εσφαλμένος -η Κίνα δεν αντιμετωπίζει ένα σοκ τύπου Lehman. Αντ’ αυτού, η κατάρρευση της χρηματιστηριακής αγοράς και η υποτίμηση του νομίσματος είναι πιθανόν επιπτώσεις των σκόπιμων αποφάσεων οικονομικής πολιτικής που ελήφθησαν πρόσφατα στο Πεκίνο. Αυτές οι επιλογές κάνουν τις κεφαλαιαγορές της Κίνας πιο παγκόσμιες και εξασθενούν την λαβή της κυβέρνησης πάνω τους.

Κινέζος επενδυτής κοιτάζει έναν ηλεκτρονικό πίνακα που δείχνει πληροφορίες μετοχών σε ένα χρηματιστηριακό γραφείο στην Σαγκάη, στις 10 Ιουλίου 2015. ALY SONG / REUTERS
-----------------

Δείτε για παράδειγμα το «Shanghai–Hong Kong Stock Connect». Οι Κινεζικές Εποπτικές Αρχές της Κεφαλαιαγοράς εισήγαγαν αυτό το πρόγραμμα τον περασμένο Νοέμβριο για να ανοίξουν το χρηματιστήριο της Σαγκάης σε σημαντικές εισροές ξένων κεφαλαίων. Την πρωτοβουλία αυτή ακολούθησε η σταθερή, σταδιακή προσέγγιση της Κίνας στην οικονομική μεταρρύθμιση. Η ξένη ιδιοκτησία σε κινεζικές μετοχές είχε αρχικά ένα ανώτατο όριο κάτω από το 2% των εμπορεύσιμων μετοχών της αγοράς της Σαγκάης, αλλά θα μπορούσε εύκολα να είχε αυξηθεί εάν η πολιτική ήταν επιτυχής. Λίγο μετά αφότου η Κίνα άνοιξε την πόρτα σε εισροές ξένων μετρητών, οι εγχώριοι επενδυτές άνοιξαν 50 εκατομμύρια νέους λογαριασμούς από τον Νοέμβριο του 2014 ως το τέλος του Ιουνίου του 2015. Ως αποτέλεσμα, οι τιμές των μετοχών αυξήθηκαν κατά ένα εντυπωσιακό 150% από τις αρχές του 2014 και ως τις 8 Ιουνίου του 2015.

Η ευφορία χάθηκε την επόμενη ημέρα στις 9 Ιουνίου, όταν η MSCI, ένας σημαντικός συντάκτης παγκόσμιων χρηματιστηριακών δεικτών, εξέδωσε μια αρνητική απόφαση για το αν θα συμπεριλάβει στους δείκτες της τις κινεζικές μετοχές που διαπραγματεύονται στην Σαγκάη. Αν η MSCI είχε προσθέσει τις κινεζικές μετοχές, θα ενθάρρυνε τα συνταξιοδοτικά ταμεία, τα αμοιβαία κεφάλαια, και τα κρατικά επενδυτικά ταμεία του ανεπτυγμένου κόσμου να τις αγοράσουν, παρακινώντας μια δυνητικά τεράστια ροή ξένων κεφαλαίων στην κινεζική χρηματιστηριακή αγορά. Αντ’ αυτού η MSCI αρνήθηκε, επικαλούμενη τις ανησυχίες της σχετικά με τους αδιαφανείς ελέγχους που επιβάλλει η Κίνα στο ξένο κεφάλαιο. Τρεις ημέρες αργότερα, η χρηματιστηριακή αγορά κορυφώθηκε. Από τότε και μέχρι το τέλος Αυγούστου, ο Shanghai Composite Index υποχώρησε κατά σχεδόν 40%. Παρά τις κυβερνητικές παρεμβάσεις που επέβαλλαν σε κρατικούς επενδυτές να αγοράσουν μετοχές για να στηρίξουν τις τιμές τους, και τους ελέγχους που εμπόδισαν πολλούς επενδυτές από το να πουλήσουν, δεν υπήρξε διακοπή της κατάρρευσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η επιτυχία του Πεκίνου στην προσέλκυση επενδυτών, Κινέζων ιδιωτών και ξένων, στην χρηματιστηριακή αγορά το 2015 μείωσε απότομα τον έλεγχό της στην συμπεριφορά της αγοράς.

Ομοίως, ήταν πίεση του Πεκίνου να εξασφαλίσει ένα παγκόσμιο ρόλο για το νόμισμά του, που το οδήγησε, τελικά, να επιτρέψει στο γουάν μια ξαφνική υποτίμηση. Από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 και του 2009, η κινεζική κυβέρνηση προωθεί το γουάν ως παγκόσμιο νόμισμα, προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση της Κίνας από το αμερικανικό δολάριο στην διεθνή οικονομία. Για να ενθαρρυνθεί η ευρεία αποδοχή του νομίσματός της, προσέφερε γραμμές swap σε γουάν σε μη-κινεζικές κεντρικές τράπεζες ως εξασφάλιση έναντι μελλοντικών χρηματοπιστωτικών αναταραχών. Επίσης είχε προωθήσει την χρήση του γουάν ως νόμισμα πληρωμής για τις επιχειρήσεις που ασχολούνται με το διεθνές εμπόριο και ενθάρρυνε συναλλαγές στο νόμισμά της στην «off-shore» εκφρασμένη σε γουάν ομολογιακή αγορά του Χονγκ Κονγκ. Πιο πρόσφατα, η κυβέρνηση της Κίνας έχει προσπαθήσει να πείσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να συμπεριλάβει το γουάν στο καλάθι των αποθετικών νομισμάτων, στα Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα (ΕΤΔ), τα οποία περιλαμβάνουν σήμερα το αμερικανικό δολάριο, το ευρώ, την βρετανική λίρα και το ιαπωνικό γιεν. Η Κίνα πιστεύει ότι η συμπερίληψη στο καλάθι των ΕΤΔ θα ενθαρρύνει τα κρατικά επενδυτικά ταμεία, τις κεντρικές τράπεζες, και συγκρίσιμους [με αυτά] δημόσιους φορείς να κρατήσουν το γουάν στα συναλλαγματικά διαθέσιμά τους.

Αυτή η πολιτική πρωτοβουλία έχει έρθει σε σύγκρουση με τον αυστηρό έλεγχο της συναλλαγματικής ισοτιμία της Κίνας. Για να προωθήσει την χρήση του γουάν στο εξωτερικό, το Πεκίνο επέτρεψε όλο και περισσότερη ελεύθερη ροή κεφαλαίων εκτός των συνόρων της Κίνας. Από το 2014, οι ελεύθερες ροές σήμαιναν ελεύθερες εκροές: Μεταξύ Ιουνίου 2014 και Αυγούστου 2015 τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κίνας μειώθηκαν κατά το τεράστιο ποσό των 436 δισεκατομμυρίων δολαρίων ή πάνω από 10%. Μη πολιτικές μακροοικονομικές δυνάμεις βρίσκονται πίσω από αυτήν την πτώση: Η κινεζική ανάπτυξη των εξαγωγών το 2015 είναι η πιο αδύναμη από την εποχή της μεγάλης ύφεσης, η κεντρική τράπεζα της Κίνας μείωσε τα επιτόκια πέντε φορές από τον Νοέμβριο του 2014 και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ετοιμάζεται να αυξήσει τα επιτόκια. Όλες αυτές οι εξελίξεις ενθαρρύνουν τις εκροές κεφαλαίων. Φαίνεται ότι η Κίνα επέτρεψε στο γουάν να υποτιμηθεί, εν μέρει για να διορθώσει την αυξανόμενη υπερτίμηση του νομίσματος σε σχέση με τα νομίσματα εκτός του δολαρίου, έναντι του οποίου υποτιμήθηκε περισσότερο από το 20% από τα μέσα του 2014. Αυτή η κίνηση θα επιβράδυνε τις εκροές κινεζικών κεφαλαίων.

Ο υφυπουργός Οικονομικών της Κίνας Ζου Guangyao λέει ότι η Κίνα πρέπει να αντλήσει διδάγματα από την κατάρρευση της χρηματιστηριακή της αγοράς, στις 18 Ιουλίου 2015. STEFAN WERMUTH/REUTERS
----------------------------------

Στις 11 Αυγούστου, την ίδια ημέρα που ξεκίνησε η πτώση του γουάν, η κεντρική τράπεζα της Κίνας ανακοίνωσε μια νέα πολιτική συναλλαγματικών ισοτιμιών που θα μπορούσε σύντομα να φέρει το γουάν πολύ πιο κοντά σε μια συναλλαγματική ισοτιμία προσδιορισμένη από την αγορά (και πολύ πιο ασταθή): Η κεντρική τράπεζα της Κίνας, η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας, θα συνεχίσει να περιορίζει την καθημερινή διακύμανση των συναλλαγματικών ισοτιμιών σε ένα στενό εύρος συν-πλην 2% από την «κεντρική ισοτιμία» που ανακοινώνει κάθε πρωί. Αλλά έχει επίσης δεσμευθεί να ρυθμίζει την κεντρική ισοτιμία σύμφωνα τόσο με τις συνθήκες της χρηματοπιστωτικής αγοράς όσο και με την τιμή στην οποία το νόμισμα διαπραγματευόταν στις χρηματαγορές την προηγούμενη μέρα. Ο νέος μηχανισμός συναλλαγματικών ισοτιμιών μοιάζει σαν μια απάντηση στην αρνητική απόφαση του ΔΝΤ για την προσθήκη του γουάν στο καλάθι νομισμάτων το 2015: Δεδομένου ότι οι κανόνες του ΔΝΤ απαιτούν από τα νομίσματα στο καλάθι των ΕΤΔ να είναι «ελεύθερα διαπραγματεύσιμα», δηλαδή μια κατηγοριοποίηση που αποκλείει όλα τα νομίσματα υπό αυστηρή διαχείριση όπως το γουάν, μια πιο συνδεδεμένη με την αγορά κινεζική ισοτιμία μοιάζει ως προϋπόθεση για την ένταξη του γουάν στο καλάθι των ΕΤΔ. Παρά το γεγονός ότι η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας δεν έχει ακόμη επιτρέψει στο γουάν να υποτιμάται περαιτέρω έναντι του δολαρίου από ό, τι στις 12 Αυγούστου -και ισχυρίζεται ότι «δεν υπάρχει βάση για την περαιτέρω υποτίμηση»- η φιλοδοξία της Κίνας να διαδραματίσει μεγαλύτερο παγκόσμιο οικονομικό ρόλο θα πιέσει την κυβέρνησή της να επιτρέψει επιπλέον υποτίμηση και μεταβλητότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών κατά τους προσεχείς μήνες.

Ο εξασθενιζόμενος έλεγχος της Κίνας στις χρηματιστηριακές και συναλλαγματικές αγορές της έχει παραγάγει ένα θέαμα για γερά στομάχια, αλλά η επίδρασή του στην πραγματική οικονομία φαίνεται διαχειρίσιμη. Σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου μια σοβαρή διόρθωση στην χρηματιστηριακή αγορά θα μπορούσε να εξαπλωθεί στις πιστωτικές αγορές και να εμποδίσει τις επιχειρήσεις να εξασφαλίσουν δάνεια ή τους καταναλωτές από το να συνάψουν στεγαστικά δάνεια, η προμήθεια πιστώσεων στην Κίνα κυριαρχείται από τις κρατικές τράπεζες. Αυτό μπλοκάρει το κανάλι μέσω του οποίου ένας πανικός στην χρηματιστηριακή αγορά θα μπορούσε να μολύνει άλλα μέρη του χρηματοπιστωτικού τομέα ή την πραγματική οικονομία. Επιπλέον, οι μετοχές περιλαμβάνουν ένα μικρότερο μερίδιο του πλούτου των κινεζικών νοικοκυριών από ό, τι στις Ηνωμένες Πολιτείες, περιορίζοντας τον κίνδυνο ότι οι καταναλωτές θα μειώσουν τις δαπάνες τους καθώς οι τιμές των μετοχών θα πέφτουν. Και αν το γουάν πράγματι υποτιμηθεί περαιτέρω τους επόμενους μήνες, κατά πάσα πιθανότητα θα κάνει περισσότερο καλό παρά κακό στην κινεζική οικονομία. Το αδύναμο γουάν θα στηρίξει τον τομέα των εξαγωγών και θα βοηθήσει την Κίνα να σώσει τα αποθεματικά του ως εξασφάλιση για την αντιστάθμιση του κινδύνου αν η μακρά, αργή επιβράδυνση της ανάπτυξης της χώρας μετατραπεί σε μια πιο τρομακτική πτώση. Ίσως το πιο σημαντικό, η κυβέρνηση της Κίνας συνεχίζει να ελέγχει τους μοχλούς που χρησιμοποιούσε για να τονώσει την οικονομική άνθηση το 2008 και το 2009. Αν η επιβράδυνση του 2015 γίνει πιο σοβαρή, οι αξιωματούχοι θα μπορούσαν εύκολα να κατευθύνουν τις κρατικές επιχειρήσεις να ξεκινήσουν άλλο ένα ξεφάντωμα επενδυτικών δαπανών με χρηματοδότηση από τις υπό κρατικό έλεγχο τράπεζες (Σοφά, δεν το έχουν πράξει).

Ένας άνδρας περπατά μπροστά από ένα πίνακα που εμφανίζει τον δείκτη Hang Seng στο Χρηματιστήριο του Χονγκ Κονγκ, στις 8 Ιουλίου του 2015. TYRONE SIU / REUTERS
----------------------------

Το κύμα της οικονομικής αστάθειας του φετινού καλοκαιριού δεν σηματοδοτεί το τέλος της κινεζικής οικονομίας. Ωστόσο, αποκαλύπτει ότι αν το Πεκίνο θέλει να διεθνοποιήσει το νόμισμά του, να εξασφαλίσει έναν ρόλο στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα ανάλογο με το μερίδιό του στο παγκόσμιο ΑΕΠ, και να ξεφύγει από την μονοπολική επιρροή του αμερικανικού δολαρίου στις διεθνείς χρηματοοικονομικές συναλλαγές, δεν μπορεί πλέον να διατηρήσει τον «από τα πάνω» έλεγχο που ιστορικά ασκεί επί της οικονομίας και του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αυτό θα σημαίνει περισσότερες διορθώσεις της αγοράς και χρηματοοικονομική αστάθεια στην Κίνα από όσο στο παρελθόν. Αλλά αυτό είναι πραγματικά καλή είδηση για τις μακροπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές της χώρας. Οι δυνάμεις της αγοράς θα πρέπει να διαδραματίσουν πιο αποφασιστικό ρόλο αν η Κίνα πρόκειται να μεταρρυθμιστεί από μια μη βιώσιμη εξάρτηση από τις εξαγωγές, τις επενδύσεις κεφαλαίου και τις στεγαστικές φούσκες. Καθώς η διαδικασία συνεχίζεται, ο υπόλοιπος κόσμος θα έχει ελάχιστες άλλες επιλογές εκτός από το να προσαρμόζεται σε περιοδικά επεισόδια παγκόσμιας αναταραχής που θα προκαλούνται από την προσπάθεια της Κίνας να βρει μια νέα οικονομική ταυτότητα.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2015-09-09/chinas-freer-ma...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition