Τι πραγματικά συνέβη στην Ελλάδα

Όποια και αν ήταν τα κίνητρά του, η κατάσταση στην χώρα πήρε μια συγκεκριμένη στροφή προς το χειρότερο. Κατ’ αρχάς, ένας τραπεζικός πανικός που ήδη λάμβανε χώρα εντάθηκε, προκαλώντας μια φυγή καταθέσεων που έφτασε μέχρι τα 40 δισεκατομμύρια ευρώ (πάνω από 45 δισεκατομμύρια δολάρια) και μείωσε τα αποθέματα των ελληνικών τραπεζών. Δεύτερον, με την παράταση του ελληνικού προγράμματος διάσωσης να πλησιάζει στο τέλος της και τις διαπραγματεύσεις ουσιαστικά σε αναμονή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία κρατούσε τις ελληνικές τράπεζες ζωντανές, αποφάσισε ότι δεν μπορούσε πλέον να επεκτείνει την σανίδα σωτηρίας. Αντιμέτωποι με την προοπτική να εξαντληθούν οι τράπεζες από μετρητά, η ελληνική κυβέρνηση κήρυξε τραπεζική αργία και, στις 29 Ιουνίου, επέβαλε αυστηρούς ελέγχους κεφαλαίων [14], περιορίζοντας το ποσό των ρευστών διαθεσίμων για τα ελληνικά νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, πνίγοντας ουσιαστικά την οικονομία. Στην συνέχεια, την 1η Ιουλίου, αφού ζήτησε και απέτυχε να λάβει έκτακτη βοήθεια από την ευρωζώνη, η Ελλάδα δεν έκανε μια πληρωμή προς το ΔΝΤ ύψους 1,55 δισ. ευρώ (1.750.000.000 δολάρια) και έγινε η πρώτη αναπτυγμένη χώρα που αθέτησε [15] ένα δάνειο του ΔΝΤ. Αυτό ήγηρε την πιθανότητα ότι θα αθετούσε και το δάνειό της από την ΕΚΤ, του οποίου η δόση έπρεπε να πληρωθεί στις 20 Ιουλίου. Εάν η Ελλάδα πτώχευε, η ΕΚΤ δεν θα μπορούσε πλέον να στηρίξει τις τράπεζες της χώρας. Τελικά η κυβέρνηση θα χρειαζόταν να εκτυπώσει IOUs, προκειμένου να πληρώσει τους μισθούς και τις συντάξεις, και σε λίγο θα αναγκαζόταν να εκτυπώσει το δικό της νόμισμα, εγκαταλείποντας έτσι το ευρώ.

Για λίγες μέρες, φάνηκε σαν η Ελλάδα να ήταν έτοιμη να προτιμήσει την επιλογή του Grexit. Η εκστρατεία για το δημοψήφισμα ήταν άκρως πολωτική και ο Τσίπρας αποδείχθηκε έμπειρος στην ανάμειξη του προκλητικού εθνικισμού με τον αριστερό ριζοσπαστισμό, επιτιθέμενος στους πιστωτές της Ελλάδας με μια γλώσσα που θύμιζε πολιτικούς ηγέτες όπως ο Ούγκο Τσάβες. Γνωρίζουμε τώρα [16] ότι ο Βαρουφάκης δούλευε παρασκηνιακά για να υλοποιήσει ένα σχέδιο που θα μπορούσε να παρακάμψει τις ελληνικές τράπεζες με την έκδοση IOUs σε ευρώ, εφαρμόζοντας ένα «κούρεμα» των ομολόγων που η Ελλάδα είχε εκδώσει υπέρ της ΕΚΤ το 2012, μειώνοντας μονομερώς το χρέος της Ελλάδας και παίρνοντας τον έλεγχο της Τράπεζας της Ελλάδος από την ΕΚΤ –κινήσεις που θα οδηγούσαν σε Grexit, εκτός εάν η ευρωζώνη συνθηκολογούσε. Ο Βαρουφάκης ήταν πεπεισμένος ότι μόνο κάνοντας δυνατό ένα Grexit θα μπορούσε η Ελλάδα να κερδίσει μια καλύτερη συμφωνία. Την ίδια στιγμή, όπως αποδείχθηκε αργότερα, η ριζοσπαστική πτέρυγα του ΣΥΡΙΖΑ σχεδίαζε [17] μόνη της να συλλάβει τον διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Ελλάδας, να αδειάσει τα θησαυροφυλάκιά της, και να κάνει έκκληση προς την Μόσχα για βοήθεια!

Στις 5 Ιουλίου, σε αυτή την φρενήρη ατμόσφαιρα, με τις τράπεζες κλειστές, η οικονομία παρέλυσε και με την ευρωζώνη να λέει στην Ελλάδα ότι το «όχι» θα ήταν μια ψήφος για Grexit, οι Έλληνες ψηφοφόροι εμφανίστηκαν συντριπτικά υπέρ του «όχι» (61,31% έναντι 38.69%). Στην πραγματικότητα, δεν ήταν με κανένα τρόπο μια ψηφοφορία για Grexit, επειδή ο Τσίπρας είχε πείσει τους Έλληνες ψηφοφόρους ότι αυτή η επιλογή ήταν σαφώς έξω από το τραπέζι. Αλλά σίγουρα έδωσε στην κυβέρνηση την εντολή να αναλάβει τολμηρές δράσεις. Όμως, τι είδους τολμηρές δράσεις ακριβώς; Προς έκπληξη των περισσότερων παρατηρητών, η πρώτη απόφαση του [Τσίπρα] μετά το δημοψήφισμα, την ίδια νύχτα της νίκης του, ήταν να απολύσει τον Βαρουφάκη.

Ο λόγος είναι ότι, τελικά, οι διεθνείς αγορές δεν είχαν πανικοβληθεί. Εκ των υστέρων, αυτό δεν θα έπρεπε να αποτελεί έκπληξη δεδομένου ότι, σε αντίθεση με το 2010, η κατάρρευση των ελληνικών ομολόγων δεν επηρέαζε τις τιμές των χρεών των άλλων εθνών-οφειλετών της ευρωζώνης. Σαφώς, οι αγορές θεώρησαν ότι η ανανεωμένη ελληνική κρίση ήταν ιδιοσυγκρασιακή αντί για συστημική. Ο Βαρουφάκης, επιπλέον, είχε υπολογίσει λάθος την αποφασιστικότητα της ευρωζώνης. Ακόμη και αν ένα Grexit απειλούσε την σταθερότητα του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος, η υποταγή στον ελληνικό εκβιασμό θα κατέστρεφε τα θεμέλια του ευρώ. Πράγματι, η ευρωζώνη όχι μόνο δεν υπέκυψε στην μπλόφα της Ελλάδας, αλλά την διπλασίασε. Στην πρώτη ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής μετά το δημοψήφισμα, στην Ελλάδα δόθηκε ένα τελεσίγραφο [18]: Πάρτε την συμφωνία που είναι στο τραπέζι (η οποία, λόγω του κόστους που προκλήθηκε από το κλείσιμο των ελληνικών τραπεζών είχε γίνει πολύ πιο επώδυνη) ή φύγετε από την ευρωζώνη. Φαίνεται ότι ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, έφθασε στην συνάντηση έτοιμος [19] μέχρι και να δώσει στην Ελλάδα 50 δισεκατομμύρια ευρώ (56 δισεκατομμύρια $) εάν η ελληνική κυβέρνηση επέλεγε να βγάλει την χώρα από την ευρωζώνη.

Αυτή την φορά, ο Τσίπρας αναδιπλώθηκε. Συνειδητοποίησε ότι η ευρωζώνη δεν θα υποχωρήσει. Το Grexit ήταν πιθανό να βλάψει την Ελλάδα πολύ περισσότερο από όσο την ευρωζώνη: Θα έφερνε οικονομικό χάος και κοινωνική αναταραχή σε μαζική κλίμακα στην Ελλάδα, οδηγώντας σε οικονομική κατάρρευση και η νέα δραχμή θα έχανε γρήγορα το μεγαλύτερο μέρος της αξίας της. Η Ελλάδα βασίζεται στις εισαγωγές τροφίμων, ενέργειας, και φαρμάκων˙ ο τουρισμός, η «μηχανή παραγωγής μετρητών» της, απαιτεί σημαντικές εισροές ενέργειας σε συνδυασμό με κοινωνική ειρήνη. Τα πράγματα θα γίνονταν πολύ χειρότερα πριν βελτιωθούν, και ο Τσίπρας πιθανότατα δεν θα επιβίωνε πολιτικά στο μεταξύ. Και έτσι πήρε την συμφωνία που ήταν στο τραπέζι. Ο απολυθείς Βαρουφάκης στράφηκε εναντίον του Τσίπρα, κατηγορώντας [20] τον ότι είχε πάρει «μια απόφαση εκείνη τη νύχτα του δημοψηφίσματος ... να παραδοθεί στην Τρόικα». Αλλά η αλήθεια είναι ότι η μπλόφα του Βαρουφάκη έγινε με έναν τρόπο που δύσκολα θα μπορούσε να ήταν λιγότερο αμφιλεγόμενη και ότι η εναλλακτική λύση στην αποδοχή της συμφωνίας ήταν πολύ χειρότερη για την Ελλάδα.

ΝΕΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑ