Τι πραγματικά συνέβη στην Ελλάδα

Όταν άρχισαν οι διαπραγματεύσεις, υπήρξε πολλή συζήτηση μεταξύ των πολιτικών [στελεχών] του ΣΥΡΙΖΑ για την δημιουργία ενός συνασπισμού εθνών-οφειλετών εντός της ευρωζώνης που θα συνασπιστούν για να απαιτήσουν χαλάρωση των αυστηρών δημοσιονομικών πολιτικών, επαναδιαπραγμάτευση του χρέους, και ίσως ακόμη και μια αμοιβαιοποίηση του χρέους και με τα 19 μέλη της ευρωζώνης. Υπήρξε σημαντική στήριξη για μια τέτοια κίνηση μεταξύ των αναδυόμενων κομμάτων κατά των μέτρων λιτότητας στην Ευρώπη, κυρίως από τους ραγδαία αναπτυσσόμενους Podemos στην Ισπανία. Η προοπτική αυτή, επίσης, γρήγορα κατέρρευσε καθώς τα άλλα κράτη-μέλη της ευρωζώνης ενώθηκαν εναντίον της. Αυτή η ομάδα περιελάμβανε την Γερμανία βέβαια, αλλά όχι μόνο. Η Γαλλία και η Ιταλία, που πίστευαν ότι είχαν πάρα πολλά να χάσουν αμφισβητώντας την Γερμανία, εντάχθηκαν όπως επίσης μια ομάδα από μικρές αλλά υψηλής απόδοσης οικονομίες όπως η Ολλανδία, στην οποία δεν άρεσε η ιδέα να υποχωρήσει σε υποτιθέμενα ανεύθυνα έθνη˙ αλλά [εντάχθηκαν] και μικρά και φτωχότερα μέλη, όπως τα κράτη της Βαλτικής, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, που είχαν ήδη εφαρμόσει με επιτυχία επώδυνα δημοσιονομικά μέτρα.

Πάνω απ’ όλα, ο Βαρουφάκης αποδείχθηκε ότι είναι ένας κακός διαπραγματευτής. Η εγωκεντρική του (μερικοί θα έλεγαν ναρκισσιστική) προσωπικότητα, οι συγκεχυμένες και στομφώδεις δηλώσεις του (συμπεριλαμβανομένου του ισχυρισμού του [9] ότι μαγνητοφωνούσε όλες τις συνεδριάσεις του Eurogroup), η έλλειψη εμπειρίας του (ποτέ πριν δεν είχε δημόσια αξιώματα) και οι πολωτικές του τάσεις, αποξένωσαν γρήγορα τους ομολόγους του και τους έστρεψαν εναντίον του -και κατ’ επέκταση κατά της χώρας που εκπροσωπούσε. Τα πράγματα έγιναν οριακά κατά την διάρκεια της συνεδρίασης του Eurogroup στην Ρίγα στις 24 Απριλίου, όπου η απομόνωσή του δημοσιοποιήθηκε, αναγκάζοντας έτσι τον Τσίπρα να τον βάλει στην άκρη [10]. Αλλά η ζημιά είχε γίνει και ήταν πλέον σαφές ότι η Ελλάδα δεν ήταν μόνο απέναντι στην Γερμανία, αλλά και στα 18 κράτη της ευρωζώνης.

Εν ολίγοις, οι διαπραγματεύσεις παρείχαν μια μοναδική προοπτική για την πολιτική δυναμική της ευρωζώνης: Αυτό που επικράτησε δεν ήταν μόνο η θέληση της Γερμανίας, αλλά και οι συγκλίνουσες προτιμήσεις των κρατών-μελών της. Με την σειρά τους, οι προτιμήσεις αυτές διαμορφώθηκαν από τις συνασπιστικές δυναμικές της ευρωζώνης, καθώς και το πολιτικό στυλ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που δίνει έμφαση σε μια αργή οικοδόμηση συναίνεσης και μια απέχθεια προς ριζοσπαστικές ρήξεις.

ΕΚΔΙΚΗΣΗ

Η ελληνική κυβέρνηση κατάφερε να μπερδέψει τους περισσότερους παρατηρητές τηρώντας το χρονοδιάγραμμα εξόφλησης του χρέους της μέχρι το τέλος του Ιουνίου. Το έπραξε συλλέγοντας κάθε διαθέσιμο απόθεμα σε μετρητά, ακόμα και στρεβλώνοντας τους κανόνες του ΔΝΤ στις αρχές Ιουνίου και αναβάλλοντας [11] τις καταβολές της μέχρι το τέλος του μήνα. Αλλά ο χρόνος πραγματικά εξαντλείτο.

Μέχρι τα μέσα Ιουνίου, ήταν όλο και πιο σαφές ότι η Ελλάδα είχε έλλειψη ρευστότητας και ότι θα αποτύγχανε να ανταποκριθεί στις δύο μεγάλες και κρίσιμες αποπληρωμές του χρέους της προς το ΔΝΤ και την ΕΚΤ τον Ιούλιο. Ως αποτέλεσμα, πολλοί παρατηρητές θεωρούσαν ότι η συμφωνία ήταν επικείμενη, με τον Τσίπρα να εκτελεί (τότε) την ευρέως αναμενόμενη στροφή του.

Στην συνέχεια, το βράδυ της 27ης Ιουνίου, ο Τσίπρας επέστρεψε στην Αθήνα μετά από μια συνάντηση στις Βρυξέλλες με μια τεράστια έκπληξη [12] στις αποσκευές του: Ανακοίνωσε το δημοψήφισμα [13] που θα πραγματοποιείτο στις 5 Ιουλίου, λίγο περισσότερο από μια εβδομάδα μετά. Το ερώτημα που θα υποβαλλόταν στον ελληνικό λαό ήταν εάν θα εγκρίνει ή θα απορρίψει μια πρόταση που είχε προσφερθεί προς την ελληνική κυβέρνηση από την τρόικα (και που η τρόικα ισχυρίστηκε ότι την είχε αποσύρει).

Ξαφνικά, όλα ήταν στον αέρα. Τα παγκόσμια μέσα μαζικής ενημέρωσης περιέπεσαν σε παροξυσμό. Κανείς δεν ήξερε με βεβαιότητα πού αποσκοπούσε ο Τσίπρας.

Ορισμένοι υποστήριξαν [7] ότι τόσο ο Τσίπρας όσο και ο Βαρουφάκης προκάλεσαν το δημοψήφισμα για να το χάσουν -δηλαδή, ήλπιζαν ότι οι Έλληνες θα ψηφίσουν «ναι» στις προτάσεις των πιστωτών. Με αυτό τον τρόπο, δεν θα είχαν το ηθικό και το πολιτικό κόστος μιας μεταστροφής. Αυτή η ερμηνεία, όμως, είναι διπλά αινιγματική. Κατ’ αρχήν, οι πολιτικοί προτιμούν να κερδίζουν αντί να χάνουν, ακόμη και αν το κόστος της νίκης είναι υψηλό. (Στο κάτω-κάτω, ο Τσίπρας θα ήταν πολύ καλύτερα αν είχε επιλέξει να μην προκαλέσει πρόωρες εκλογές τον Ιανουάριο, και αντ’ αυτού περίμενε στη γωνία, ενώ η κυβέρνηση Σαμαρά λάμβανε όλες τις δύσκολες αποφάσεις που ήταν αναγκαίες για την ολοκλήρωση της συμφωνίας διάσωσης το 2015). Δεύτερον, μετά από μερικές ημέρες δισταγμού, ο Τσίπρας δραστηριοποιήθηκε υπέρ του «όχι», μια πορεία δράσης που δύσκολα συμβιβάζεται με την άποψη ότι ήλπιζε κρυφά για ένα «ναι».

Άνθρωποι περπατούν δίπλα σε ελληνικές εθνικές σημαίες και μια σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Αθήνα, στις 27 Αυγούστου του 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
-------------------------------