Πώς λειτουργούν οι πόλεμοι δια πληρεξουσίων

Αυτή η σκέψη υπερεκτιμά αμφότερα το αμερικανικό και το ρωσικό διακύβευμα στην σύγκρουση. Η Ρωσία κινητροδοτείται εν μέρει από την καταπολέμηση της τρομοκρατίας (φοβάται ότι ισλαμιστές εξτρεμιστές θα διαχυθούν μέσω των συνόρων της στον Νότιο Καύκασο) και εν μέρει για να προστατεύσει έναν πολυετή σύμμαχό της στην περιοχή. Αλλά αν το καθεστώς Άσαντ ήταν να πέσει αύριο, η ασφάλεια και η θέση της Ρωσίας στον κόσμο θα είναι σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστη.

Το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί και για τις Ηνωμένες Πολιτείες, των οποίων τα κύρια ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την αποδυνάμωση του Ιράν, την προστασία του Ισραήλ, το να προλάβουν μην γίνει η Συρία ένα εφαλτήριο για διεθνείς τζιχαντιστικές επιθέσεις. Αν κερδίσουν ο Άσαντ και η Ρωσία, η θέση των ΗΠΑ στην περιοχή, τόσο γεωστρατηγικά όσο και οικονομικά, δεν θα φανεί πολύ διαφορετική [1] από όσο ήταν το 2010. Αν κερδίσουν οι επαναστάτες, η Συρία θα μπορούσε να είναι λιγότερο ευνοϊκή απέναντι στο Ιράν και να φαίνεται πιο ελκυστική για τους τζιχαντιστές, αλλά και άλλα αδύναμα κράτη της περιοχής –η Υεμένη, το Ιράκ- θα ταίριαζαν επίσης στην εικόνα.

Εδώ, αμφότερες οι πλευρές θα μπορούσαν να διδαχθούν από τον εμφύλιο πόλεμο της Γουατεμάλας, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και το πληρεξούσιό τους στρατιωτικό καθεστώς αρνήθηκαν να υποχωρήσουν, ακόμα και μετά από δεκαετίες μαχών και χιλιάδες «εξαφανίσεων», παρά το αναμφισβήτητα αδύναμο διακύβευμα της Ουάσιγκτον [9] στην σύγκρουση.

ΥΠΕΡΕΝΙΣΧΥΜΕΝΟΙ

Οι εξωτερικές δυνάμεις μπορούν να ελέγξουν την ορμή μιας διαμάχης με την επιλογή να επέμβουν στρατιωτικά ή όχι [10]. Αλλά εφ’ όσον καμία πλευρά δεν μιλά σοβαρά για μια μεγάλη εκστρατεία επί του εδάφους ή μια ειρηνευτική αποστολή, ο πόλεμος θα κριθεί κυρίως από τους Σύριους -όχι από τον Κέρι και τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ στην Γενεύη. Και τα συμφέροντα των περισσότερων Σύριων έχουν ελάχιστη σχέση με τις μεγαλύτερες θρησκευτικές ρωγμές στην περιοχή.

Οπότε, πώς τελειώνουν οι πόλεμοι δια πληρεξουσίων; Αυτό συμβαίνει όταν μια από τις δύο πλευρές επιτυγχάνει μια συντριπτική υπεροχή ισχύος και μπορεί να νικήσει στρατιωτικά την άλλη πλευρά, ή όταν και οι δύο πλευρές συμφωνήσουν ότι είναι προς το συμφέρον τους να σταματήσουν να πολεμούν. Στο κάτω-κάτω, ο πόλεμος του Βιετνάμ τελείωσε όχι λόγω της αμερικανο-σοβιετικής εκεχειρίας, αλλά μάλλον από την αποχώρηση των δυνάμεων των ΗΠΑ και την επακόλουθη πτώση της Σαϊγκόν. Το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί και για τον εμφύλιο πόλεμο της Αγκόλα, μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

Ομοίως, η [διαμάχη στην] Συρία θα επιλυθεί μόνο με μια μαζική μετατόπιση του ισοζυγίου της ισχύος στον πόλεμο, με αποτέλεσμα ολοκληρωτική νίκη από τη μια πλευρά (κάτι που φαίνεται απίθανο) ή με μια πραγματική συμφωνία που θα εκκολαφθεί από τις αντιμαχόμενες πλευρές. Όπως ο στρατιωτικός Edward Luttwak ισχυρίστηκε σε ένα άρθρο του το 1999 στο Foreign Affairs με τίτλο «Give War a Chance»[11](Δώστε στον Πόλεμο μια Ευκαιρία), δεν αποδίδει στις εξωτερικές δυνάμεις το να επιβάλουν πρόωρα διαπραγματεύσεις στους ίδιους τους αντιμαχόμενους ή στους περιφερειακούς υποστηρικτές να σφυρηλατήσουν ή να εξαναγκάσουν μια μεγάλη διαπραγμάτευση. Στην περίπτωση της Συρίας, οποιαδήποτε συμφωνία πιθανότατα θα αρχίσει με μια σειρά τοπικών εκεχειριών για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των πλευρών, που ομολογουμένως έχουν ανάμικτες επιδόσεις στις αγροτικές πόλεις κοντά στα σύνορα του Λιβάνου, καθώς και στην επαρχία Idlib.

Το θέμα δεν είναι ότι τα κράτη θα πρέπει να μείνουν στο περιθώριο -αυτό θα ήταν μη ρεαλιστικό- αλλά μάλλον ότι η Ουάσιγκτον πρέπει να αντιμετωπίσει τις πραγματικότητες αυτού του πολυδιάστατου πολέμου. Το να πείθεται από τους παλιούς μύθους του πολέμου δια πληρεξουσίων, είναι σαν να επιμένει σε επ’ αόριστον πόλεμο.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2015-11-12/how-proxy-wars-work