Η επικίνδυνη πολυπολιτισμικότητα της Ευρώπης

Οι Βρετανοί πολιτικοί οραματίστηκαν το έθνος τους ως «μια κοινότητα κοινοτήτων» [16], σύμφωνα με τα λόγια της σημαίνουσας έκθεσης Parekh για την πολυπολιτισμικότητα, που δημοσιεύθηκε το 2000. Αλλά με αυτόν τον τρόπο, έτειναν να αντιμετωπίζουν τις μειονοτικές κοινότητες σαν κάθε μια να ήταν διαφορετική, μοναδική, ένα ομοιογενές και αυθεντικό σύνολο που αποτελείται από ανθρώπους που μιλούν με μια φωνή και βλέπουν με έναν τρόπο τον πολιτισμό και την πίστη. Με άλλα λόγια, οι φορείς χάραξης πολιτικής δέχθηκαν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο [17] ήταν μια ποικιλόμορφη κοινωνία, αλλά προσπάθησαν να διαχειριστούν αυτήν την διαφορετικότητα βάζοντας ανθρώπους σε εθνοτικά και πολιτισμικά κουτιά, τα οποία στην συνέχεια χρησιμοποίησαν για να καθορίσουν τις ανάγκες και τα δικαιώματα των ατόμων σε αυτά. Συχνά αποδέχθηκαν τις πλέον συντηρητικές, συχνά θρησκευτικές, προσωπικότητες ως τις αυθεντικές φωνές των μειονοτικών ομάδων. Αντί να εμπλακούν άμεσα με τις μουσουλμανικές κοινότητες, οι βρετανικές Αρχές πρακτικά ανέθεσαν ευθύνες στους αποκαλούμενους ηγέτες των κοινοτήτων.

Η συνέπεια ήταν ο ακόμη μεγαλύτερος κατακερματισμός και ένα πιο στενό όραμα του Ισλάμ. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, ότι οι περισσότεροι από εκείνους που προσελκύσθηκαν από την τζιχάντ είναι οι αποκομμένοι τόσο από τις μουσουλμανικές κοινότητες όσο και από τις Δυτικές κοινωνίες. Οι περισσότεροι απεχθάνονται τα ήθη και τα έθιμα των γονέων τους και δίνουν ελάχιστη σημασία στις κυρίαρχες, ρυθμισμένες από την κυβέρνηση, μορφές του Ισλάμ. Μερικοί οδηγούνται στον Ισλαμισμό, που φαίνεται να τους παρέχει μια αίσθηση ταυτότητας που δεν βρίσκουν ούτε στον βασικό κορμό της κοινωνίας ούτε στην κυρίαρχη τάση του Ισλάμ. Στις παρυφές, η δυσαρέσκεια έχει διοχετευθεί στην τζιχάντ. Διαμορφωμένη από ιδέες και αξίες τύπου «μαύρο-άσπρο», λίγοι έχουν προσελκυσθεί στο να διαπράξουν πράξεις τρόμου και στο να βλέπουν αυτές τις πράξεις ως μέρος μιας υπαρξιακής πάλης ανάμεσα στο Ισλάμ και την Δύση.

Αγελάδα τρέχει σε ένα λιβάδι δίπλα σε μια αφίσα που διαφημίζει την πρωτοβουλία κατά της κατασκευής νέων μιναρέδων στην Ελβετία, στις 13 Νοεμβρίου του 2009. DARIO BIANCHI / REUTERS
-------------------------------------

Η ειρωνεία είναι ότι οι γαλλικές κοινωνικές πολιτικές, οι οποίες ξεκινούν από ένα πολύ διαφορετικό σημείο, έχουν καταλήξει να δημιουργήσουν πολλά παρόμοια προβλήματα. Η Γαλλία είναι ο τόπος κατοικίας περίπου πέντε εκατομμυρίων Γάλλων πολιτών βορειο-αφρικανικής καταγωγής. Μόλις το 40% [18] θεωρούν τους εαυτούς τους ως ευσεβείς Μουσουλμάνους, και μόνο ένας στους τέσσερις παρακολουθούν την προσευχή της Παρασκευής. Ωστόσο οι Γάλλοι πολιτικοί, οι διανοούμενοι και οι δημοσιογράφοι τους βλέπουν όλους ως Μουσουλμάνους. Πράγματι, υπουργοί της κυβέρνησης, ακαδημαϊκοί και δημοσιογράφοι αναφέρονται συχνά στους «πέντε εκατομμύρια Μουσουλμάνους» της Γαλλίας. Η μόδα να μην αποκαλούνται οι Βορειο-αφρικανοί ως «Μουσουλμάνοι» είναι σχετικά πρόσφατη. Στην δεκαετία του 1960 και του 1970 μπορεί να αποκαλούνταν beur ή arabe (που σημαίνει κάποιος από την Βόρεια Αφρική ή Άραβας, αντίστοιχα), αλλά σπάνια Μουσουλμάνοι. Οι μετανάστες από την Βόρεια Αφρική σίγουρα δεν αυτοπροσδιορίζονται ως Μουσουλμάνοι˙ ήταν κυρίως κοσμικοί, συχνά εχθρικοί προς την θρησκεία.

Η στροφή προς την σύνδεση της Βόρειας Αφρικής με το Ισλάμ είναι αποτέλεσμα του μεγαλύτερου κατακερματισμού της γαλλικής πολιτικής κατά τα τελευταία χρόνια και της αυξανόμενης αντίληψης του Ισλάμ ως μια υπαρξιακή απειλή για την γαλλική δημοκρατική παράδοση. Οι Γάλλοι πολιτικοί, όπως αυτοί σε όλη την Ευρώπη, αντιμετωπίζουν ένα κοινό ολοένα και πιο δύσπιστο και αποστασιοποιημένο από τους θεσμούς της κύριας τάσης. Και, όπως κι εκείνοι σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη, έχουν προσπαθήσει να κατευνάσουν αυτήν την εχθρότητα και την αγανάκτηση με την ενδυνάμωση της έννοιας της κοινής γαλλικής ταυτότητας. Όμως, βρίσκοντας συχνά δύσκολο το να διατυπώσουν με σαφήνεια τις ιδέες και τις αξίες που χαρακτηρίζουν το έθνος, έχουν αντί γι’ αυτό διολισθήσει στον ορισμό εκείνου που δεν είναι γαλλικός παρά αυτού που είναι. Σε αυτή την περίπτωση, το Ισλάμ είναι το «άλλο» έναντι του οποίου ορίζεται η γαλλική ταυτότητα.

«Τι είναι αυτό, στην σημερινή Γαλλία», αναρωτιέται ο σκηνοθέτης και συγγραφέας Karim Miské [19], «που ενώνει τον ευσεβή Αλγερινό [20] συνταξιούχο εργάτη, τον άθεο Γαλλο-μαυριτανό σκηνοθέτη όπως εγώ, τον υπάλληλο της Τράπεζας Φουλάνι Σούφι από το Mantes-la-Jolie, τον κοινωνικό λειτουργό από την Βουργουνδία που έχει στραφεί στο Ισλάμ, και τον αγνωστικιστή νοσοκόμο ο οποίος ποτέ δεν έχει πατήσει το πόδι του στο σπίτι των παππούδων του στην Oujda; Τι μας ενώνει, αν όχι το γεγονός ότι ζούμε σε μια κοινωνία που θεωρεί όλους εμάς ως Μουσουλμάνους;».

Κατ 'αρχήν, οι γαλλικές Αρχές απέρριψαν την πολυπολιτισμική προσέγγιση του Ηνωμένου Βασιλείου. Στην πράξη, όμως, αντιμετώπισαν τους Βορειο-αφρικανούς μετανάστες και τους απόγονούς τους με έναν πολύ «πολυπολιτισμικό» τρόπο, ως μια ενιαία κοινότητα που ζει μαζί με μια άλλη.

Η ειρωνεία είναι ότι ο πληθυσμός των Βορειο-αφρικανών [21] στην Γαλλία είναι κατά κύριο λόγο κοσμικός, και ακόμη και οι ενεργοί Μουσουλμάνοι είναι σχετικά φιλελεύθεροι στις απόψεις τους. Σύμφωνα με μελέτη του 2011 από το Institut Français d’Opinion Publique (IFOP), το 68% των θρησκευόμενων γυναικών [18] ποτέ δεν φορούν την μαντίλα. Λιγότερο από το ένα τρίτο των εν ενεργεία Μουσουλμάνων θα απαγόρευαν στις κόρες τους να παντρευτούν έναν μη-Μουσουλμάνο. Το 81% δέχονται ότι οι γυναίκες θα πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα στο διαζύγιο, το 44% δεν έχουν κανένα πρόβλημα με την συμβίωση, το 38% υποστηρίζουν το δικαίωμα στην άμβλωση, και το 31% εγκρίνουν το σεξ πριν τον γάμο. Η ομοφυλοφιλία είναι το μόνο θέμα για το οποίο υπάρχει μια πλειοψηφική συντηρητική θέση: Το 77% των ενεργών Μουσουλμάνων την αποδοκιμάζουν.