Η επικίνδυνη πολυπολιτισμικότητα της Ευρώπης

Το πραγματικό σημείο εκκίνησης για την κατασκευή ενός εγχώριου τζιχαντιστή δεν είναι η ριζοσπαστικοποίηση αλλά αυτό το είδος της κοινωνικής απομόνωσης, μια αίσθηση αποξένωσης από την Δυτική κοινωνία, και μια δυσαρέσκεια από αυτήν. Είναι επειδή έχουν ήδη απορρίψει την κυρίαρχη κουλτούρα, τις ιδέες και τους κανόνες που κάποιοι Μουσουλμάνοι αναζητούν για μια εναλλακτική θεώρηση του κόσμου. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλοί επίδοξοι τζιχαντιστές είναι είτε εξισλαμισθέντες είτε Μουσουλμάνοι οι οποίοι ανακάλυψαν την πίστη τους σχετικά πρόσφατα. Και στις δύο περιπτώσεις, η απογοήτευση με οτιδήποτε άλλο προσφέρεται, τους οδήγησε στον τύπου «μαύρο-άσπρο» ηθικό κώδικα του εξτρεμιστικού ισλαμισμού. Δεν είναι, με άλλα λόγια, ζήτημα να είναι «έτοιμοι» ή «κατηχημένοι», αλλά ότι έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στα επικρατούντα πλαίσια ηθικής και ψάχνουν για μια εναλλακτική λύση.

Η αποστασιοποίηση, φυσικά, δεν είναι απλά ένα μουσουλμανικό θέμα. Υπάρχει σήμερα ευρεία απογοήτευση από την πολιτική διαδικασία, μια αίσθηση προσωπικής πολιτικής αφωνίας, μια απελπισία ότι ούτε τα βασικά πολιτικά κόμματα ούτε οι κοινωνικοί θεσμοί όπως η Εκκλησία ή τα συνδικάτα φαίνονται να κατανοούν τις ανησυχίες και τις ανάγκες τους.

Όλο αυτό έχει αναπόφευκτα σχηματοποιήσει το πώς οι νέοι, και όχι μόνο αυτοί της μουσουλμανικής καταγωγής, βιώνουν την αποξένωσή τους, και πώς είναι σε θέση να δράσουν επί του θέματος. Στο παρελθόν, τέτοια δυσαρέσκεια με την επικρατούσα τάση μπορεί να καθοδήγησε ανθρώπους, σίγουρα στην Ευρώπη, να συμμετάσχουν σε κινήματα για πολιτική αλλαγή, από ακροαριστερές ομάδες σε οργανώσεις του εργατικού κινήματος μέχρι αντιρατσιστικές εκστρατείες. Οι οργανώσεις αυτές έδωσαν πολιτική μορφή στον ιδεαλισμό και στην κοινωνική διαμαρτυρία, καθώς και έναν μηχανισμό για την μετατροπή της δυσαρέσκειας σε κοινωνικές αλλαγές.

Σήμερα, τέτοιου είδους εκστρατείες και οργανώσεις ίσως να φαίνονται παρωχημένες ως επικρατούντα θεσμικά όργανα. Εν μέρει, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι γενικές ιδεολογικές διαιρέσεις που έχουν χαρακτηρίσει την πολιτική για το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων διακοσίων χρόνων δεν έχουν καθόλου εξαφανιστεί. Οι διακρίσεις μεταξύ της αριστεράς και της δεξιάς έχουν γίνει λιγότερο σημαντικές. Η αποδυνάμωση των εργατικών οργανώσεων και των άλλων θεσμών, η πτώση των κολεκτιβιστικών ιδεολογιών, η επέκταση της αγοράς σε πολλές γωνίες και πτυχές της ζωής –όλα συνέβαλαν στην δημιουργία μιας πιο κοινωνιακής, κατακερματισμένης κοινωνίας.

Ένα μέλος του BAGIDA, του βαυαρικού τμήματος του αντι-μεταναστευτικού κινήματος Πατριώτες Ευρωπαίοι κατά της Ισλαμοποίησης της Δύσης (PEGIDA), κατά την διάρκεια πορείας στο κέντρο του Μονάχου, στις 19 Ιανουαρίου 2015, κρατούν μια αφίσα που απεικονίζει την Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ. Το κείμενο γράφει «Μαμά, πολυπολιτισμική. Η μεταναστευτική πολιτική της Μέρκελ ». MICHAEL DALDER / REUTERS
----------------------------

Με την σειρά τους, οι πολιτικές της ταυτότητας έχουν γίνει πιο εξέχουσες˙ ο κατακερματισμός ενθάρρυνε τους ανθρώπους να αυτοπροσδιορίζονται με όλο και πιο στενούς εθνικούς ή πολιτισμικούς όρους. Οι δημόσιες πολιτικές που αποσκοπούν στην ενσωμάτωση των μειονοτήτων έχουν βοηθήσει μόνο στο να επιδεινωθεί αυτή η διαδικασία. Μετά τις επιθέσεις του Παρισιού [8], πολλοί σχολιαστές [9] επέμειναν ότι τουλάχιστον ένα μέρος της ευθύνης πρέπει να βρίσκεται στις γαλλικές κοινωνικές πολιτικές της «αφομοίωσης» που, όπως ισχυρίζονταν, είχαν αποτύχει να ενσωματώσουν τους Μουσουλμάνους και είχαν δημιουργήσει μια πιο διαιρεμένη κοινωνία. Κοινωνικές πολιτικές που θα έλαβαν περισσότερο υπόψη την πολυμορφία της γαλλικής κοινωνίας, πρότειναν [οι σχολιαστές], θα είχαν εξυπηρετήσει καλύτερα την Γαλλία [10].

Άλλοι απάντησαν ότι είχε ελάχιστο νόημα να κατηγορείται η γαλλική κοινωνική πολιτική [11]. Το Βέλγιο [12], και ιδίως η περιοχή των Βρυξελλών Molenbeek [13], έχει γίνει φυτώριο για τζιχαντιστές, παρότι η βελγική κοινωνική πολιτική είναι πιο πολυπολιτισμική από όσο αφομοιωτική. Ούτε το να δακτυλοδείχνεται η γαλλική κοινωνική πολιτική εξηγεί τις ρίζες του εγχώριου τζιχαντισμού στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ήταν στο Λονδίνο που οι πρώτοι βομβιστές αυτοκτονίας της Ευρώπης σκότωσαν 52 ανθρώπους στις επιθέσεις στο σύστημα μεταφορών της πόλης το 2005. Τρεις από τους τέσσερις βομβιστές είχαν γεννηθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο˙ οι άλλοι είχαν μεγαλώσει εκεί από την παιδική τους ηλικία.

Η συζήτηση για την αφομοίωση έναντι της πολυπολιτισμικότητας δεν είναι νέα. Για ένα μεγάλο μέρος των τελευταίων δύο δεκαετιών, Γάλλοι πολιτικοί και φορείς χάραξης πολιτικής είχαν καταδικάσει την Βρετανία για την πολυπολιτισμική της προσέγγιση, προειδοποιώντας ότι οι πολιτικές αυτές ήταν διχαστικές και αποτυγχάνουν να δημιουργήσουν ένα κοινό σύνολο αξιών ή την αίσθηση του έθνους. Ως εκ τούτου, όπως ισχυρίστηκαν, πολλοί Μουσουλμάνοι προσελκύστηκαν από τον ισλαμισμό και την βία. Τώρα, πολλά από τα ίδια επιχειρήματα έχουν εφαρμοστεί στις γαλλικές κοινωνικές πολιτικές.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ

Και οι δύο πλευρές έχουν, σε κάποιο βαθμό, δίκιο˙ οι γαλλικές κοινωνικές πολιτικές είναι προβληματικές [14], και έχουν συμβάλει στην δημιουργία μιας πιο διχαστικής κοινωνίας. Αλλά, το ίδιο έχουν κάνει και οι πολυπολιτισμικές πολιτικές [15]. Για πολύ καιρό, οι πολιτικοί και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν συζητήσει τις διαφορές μεταξύ των δύο προσεγγίσεων, αλλά αγνόησαν τις ομοιότητες.