Τα επόμενα πέντε χρόνια του ΔΝΤ

Ένα συλλαλητήριο κατά της απόφασης της ελληνικής κυβέρνησης να ζητήσει ένα πακέτο οικονομικής βοήθειας, στην Αθήνα, τον Απρίλιο του 2010. YIORGOS KARAHALIS / REUTERS
----------------------------------------------

ΜΙΑ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ

Στα χρόνια μετά την οικονομική κρίση, το ΔΝΤ αντιμετώπισε μια δίκοπη πρόκληση σε σχέση με τις αναδυόμενες δυνάμεις του κόσμου. Από την μια πλευρά, ήταν υπό πίεση να χορηγήσει στις χώρες αυτές μεγαλύτερο ρόλο στην ηγεσία των διεθνών χρηματοπιστωτικών θεσμών, όπου η ισχύς τους ήταν δυσανάλογη με την οικονομική τους επιρροή˙ από την άλλη, θα έπρεπε να συνεχίσει να πιέζει για μεταρρύθμιση πολιτικής σε πολλές από τις ίδιες χώρες.

Και στις δύο υποθέσεις, το ΔΝΤ πάλεψε. Όσον αφορά την θεσμική εκπροσώπηση των χωρών αναδυόμενων αγορών, μέχρι φέτος, το ΔΝΤ είχε παραλύσει από την αποτυχία των Ηνωμένων Πολιτειών να εγκρίνουν ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων που είχε συμφωνηθεί το 2010 και είχε ως στόχο να ενισχύσει την θέση των ανερχόμενων δυνάμεων. Τα μέτρα αυτά είναι μετριοπαθή, αλλά είναι παρ’ όλα αυτά ένα σημαντικό μήνυμα ότι το Ταμείο προσαρμόζεται στις απαιτήσεις ενός πολυπολικού κόσμου [7]. Εν τω μεταξύ, η ίδρυση της Ασιατικής Τράπεζας Επενδύσεων Υποδομών (Asian Infrastructure Investment Bank, ΑΙΙΒ) [8] και η Τράπεζα Νέας Ανάπτυξης (New Development Bank, παλαιότερα γνωστή ως Τράπεζα των BRICS) και οι συζητήσεις για ενισχυμένες περιφερειακές γραμμές swap, οι οποίες επιτρέπουν στις κεντρικές τράπεζες να έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε ξένο συνάλλαγμα, έχουν εγείρει ερωτήματα σχετικά με την συνοχή και την συνέπεια της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής κρίσεων, με το ΔΝΤ στο κέντρο της.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι το ΔΝΤ απέτυχε να έρθει σε πλήρη συμφωνία με τις μεγάλες ανισορροπίες στην κινεζική οικονομία [9] που διαρκούν στο μεγαλύτερο μέρος της περιόδου από το 2004. Σίγουρα, οι ετήσιες εκθέσεις του Ταμείου για την Κίνα έχουν συμπεριλάβει προειδοποιήσεις σχετικά με τα ιδιαίτερα μακροοικονομικά προβλήματα που έχουν ήδη αρχίσει να ταράζουν τις παγκόσμιες αγορές. Αλλά φαίνεται ότι η υποχωρητικότητα προς τις κινεζικές Αρχές οδήγησε αξιωματούχους του ΔΝΤ να αποσιωπήσουν αυτές τις προειδοποιήσεις, περιορίζοντας την αποτελεσματικότητά τους ως σήματα προς τις αγορές και το ευρύ κοινό. Προς τιμήν του, το ΔΝΤ κάλεσε τις κινεζικές Αρχές να προσεγγίσουν την οικονομική απορρύθμιση προσεκτικά, τονίζοντας την σημασία της προσεκτικής αλληλουχίας των μεταρρυθμίσεων και την τοποθέτηση σκληρών δημοσιονομικών περιορισμών για τις επιχειρήσεις πριν ανοίξουν τις [κινεζικές] αγορές. Παρ’ όλα αυτά, το Ταμείο εξακολουθεί να θεωρείται από κάποιους ως ότι ήταν ένας διαφημιστής των μεταρρυθμίσεων της αγοράς που οδήγησαν στην σημερινή κρίση της Κίνας. Η σημερινή αναταραχή στις αγορές θα βλάψει αναπόφευκτα την αξιοπιστία των μελλοντικών προσπαθειών του επ’ αυτού του θέματος.

Φυσικά, τα προγράμματα δανεισμού του ΔΝΤ αποτελούν μόνο ένα μέρος των δραστηριοτήτων του, και κατά τα τελευταία πέντε χρόνια ο οργανισμός έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο αλλού. Έχει εκφράσει την υποστήριξή του για τις πολιτικές που θα μπορούσαν να περιορίσουν την άνοδο της ανισότητας εισοδήματος˙ έκανε μια συγκλονιστική υπόθεση, ειδικά για τις οικονομίες των αναδυόμενων αγορών που εξάγουν ενέργεια, ότι η περικοπή και η καλύτερη στόχευση των ενεργειακών επιδοτήσεων μπορεί να ωφελήσει την δημοσιονομική και πολιτική βιωσιμότητά τους˙ και, στις ερευνητικές εργασίες και τις δημόσιες δηλώσεις του, προώθησε την ιδέα ότι η ενίσχυση της οικονομικής δύναμης των γυναικών στις αναπτυσσόμενες χώρες μπορεί να ωφελήσει πολύ την παγκόσμια ευημερία. Ως προγνώστης της παγκόσμιας οικονομικής απόδοσης, οι επιδόσεις του ΔΝΤ είναι λιγότερο εντυπωσιακές: Έχει σταθερά υπερεκτιμήσει την μελλοντική ανάπτυξη, μια ανησυχητική συστηματική προκατάληψη που βλάπτει την αξιοπιστία των συμβουλών πολιτικής [που δίνει].

ΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΕΤΑ;

Από ορισμένες απόψεις, τα θέματα που θα αντιμετωπίσει το ΔΝΤ στα επόμενα πέντε χρόνια θα αντανακλούν την φυσική εξέλιξη των πρόσφατων προβλημάτων του. Αλλά το Ταμείο θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει νέα προβλήματα που θα το αναγκάσουν να ελέγχει και να προσαρμόζει τους όρους με τους οποίους δανείζει.

Η πρώτη από αυτές τις προκλήσεις αφορά τον αστερισμό των σοκ που αντιμετωπίζουν τώρα οι πολιτικοί: Την οικονομική κρίση της Κίνας, την αστάθεια στις αναδυόμενες αγορές που έχουν κλονιστεί από τις μειωμένες τιμές των εμπορευμάτων, τις υψηλές εκροές κεφαλαίων, καθώς και την εξασθένηση της παγκόσμιας ζήτησης. Η Λατινική Αμερική θα είναι ιδιαίτερα ανησυχητική. Η Αργεντινή, η Βραζιλία [10] και η Βενεζουέλα [11], τρεις από τις μεγαλύτερες οικονομίες της περιοχής, αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές απειλές κατά το επόμενο έτος, και μια κρίση σε οποιαδήποτε από αυτές τις χώρες θα έχει σοβαρότατα φαινόμενα διάχυσης. Καμιά από τις τρεις δεν είναι κοντά στο να ζητήσει οικονομική στήριξη από το ΔΝΤ, αλλά αν αυτό αλλάξει, οι πιθανότητες ότι το ΔΝΤ θα πρέπει να προχωρήσει σε αρκετά μεγάλες παρεμβάσεις σε πολλαπλά μέτωπα, θα είναι υψηλότερες από όσο ήταν εδώ και χρόνια. Σε αντίθεση με την περίπτωση της Ευρώπης, ωστόσο, τα βιομηχανικά έθνη δεν είναι διατεθειμένα να παράσχουν μεγάλης κλίμακας διμερή βοήθεια για την αντιμετώπιση συστημικών σοκ στην Λατινική Αμερική, και το Ταμείο έχει μια αμφιλεγόμενη ιστορία στην περιοχή που ενδέχεται να αποθαρρύνει τις κυβερνήσεις από το να ζητήσουν γρήγορα την βοήθειά του. Οι παράγοντες αυτοί καθιστούν τους κινδύνους μιας πιθανής κρίσης εκεί ιδιαίτερα σοβαρούς.

Μια γυναίκα στέκεται δίπλα σε άδεια ράφια σε σούπερ μάρκετ στο Καράκας, στην Βενεζουέλα, τον Ιανουάριο του 2015. JORGE SILVA / REUTERS
-------------------------------------------