Ο μύθος του Ισλαμικού Κράτους

Όμως, τα συναισθήματα που ο Αβδούλ Χαμίτ είχε βοηθήσει να απελευθερωθούν, άντεξαν. Αντι-αποικιοκρατικά κινήματα, μερικά από αυτά περιγραφόμενα ως τζιχάντ, μαίνονταν στην Αλγερία [5], την Αίγυπτο [6], στα βορειοδυτικά της Ινδίας [7], την Ινδονησία [8], το Σουδάν [9], την Σομαλία [10] και αλλού. Οι κινήσεις αυτές επικεντρώθηκαν κυρίως στην αμφισβήτηση της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης και στην επίτευξη της ανεξαρτησίας εντός των διακριτών πρωτο-κρατών που σχηματίστηκαν από τα αποικιοκρατικά σύνορα. Ωστόσο, δανείστηκαν επίσης σε μεγάλο βαθμό από την ισλαμική ορολογία για να κινητοποιήσουν τους πληθυσμούς τους κατά της ευρωπαϊκής εξουσίας. Αυτό έθεσε το σκηνικό για την ανάδειξη πιο ρητά ισλαμιστικών κινημάτων αποφασισμένων να μετατρέψουν τις κοινωνίες τους σε ισλαμικές κοινωνίες και τις πολιτείες τους σε ισλαμικά κράτη.

Αρκετά μεγάλα πολιτικά κινήματα, όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο [11] και η Jamaat-e-Islami στο Πακιστάν [12] (που αρχικά ήταν Ινδία), που επιδίωξαν ειδικά να εξισλαμίσουν τις κοινωνίες και τις πολιτείες τους, προέκυψαν κατά την διάρκεια της αποικιακής περιόδου και συνέχισαν να δραστηριοποιούνται στην εποχή μετά την ανεξαρτησία, σε αντίθεση με τις σχετικά κοσμικές ελίτ που πήραν την εξουσία μετά την αποχώρηση των αποικιακών κυβερνητών. Ωστόσο, η έννοια που δίδουν στο ισλαμικό κράτος σε μεγάλο βαθμό οριοθετείται από τα όρια του έθνους-κράτους που είχε προκύψει μετά το τέλος της αποικιοκρατίας. Η εποχή των πολλών ισλαμικών κρατών είχε πλέον φτάσει, με την λογική του κυρίαρχου έθνους-κράτους να συμπεριλαμβάνει το ισλαμικό περιεχόμενο.

ΕΝΤΟΣ ΠΛΑΙΣΙΟΥ

Σήμερα, σε όλο τον κόσμο, κάθε υποτιθέμενο μοντέλο ισλαμικού κράτους είναι διακριτικό και είναι ένα προϊόν ειδικού πλαισίου -και κάθε ένα τάσσεται υπέρ της εφαρμογής ενός ισλαμικού πολιτεύματος μέσα σε διακριτά εθνικά σύνορα. Αυτό έδωσε ελάχιστο περιθώριο στην ιδέα ενός καθολικού και ομοιόμορφου ισλαμικού κράτους. Δεν υπάρχουν δύο κράτη που να είναι τόσο ανόμοια μεταξύ τους, όπως η Σαουδική Αραβία και το Ιράν, τα δύο κορυφαία αυτοαποκαλούμενα ισλαμικά κράτη. Η Σαουδική Αραβία βασίζεται στο μοντέλο μιας κληρονομικής μοναρχίας που εξυπηρετείται καλά από μια υποταγμένη θρησκευτική ελίτ στην οποία έχει δοθεί ελεύθερη κυριαρχία στον πολιτιστικό και τον κοινωνικό τομέα, ως αντάλλαγμα για να κηρύττει πολιτική υπακοή και υπακοή στον Οίκο των Σαούντ.

Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν θεωρεί την ιδέα της κληρονομικής μοναρχίας ως ανάθεμα και θεμελιωδώς μη-ισλαμική. Προτιμά να κυβερνά μέσω μιας ψευδο-ισλαμικής εκδοχής του φιλοσόφου-βασιλιά του Πλάτωνα, που ενδύεται το vilayet-i-faqih (διακυβέρνηση από τον υπέρτατο νομικό), η οποία, σύμφωνα με πολλούς ανώτερους Σιίτες θεολόγους, παραβιάζει τις βασικές αρχές της σιιτικής θεολογίας. Η αυθαιρεσία του ιρανικού συστήματος μετριάζεται κάπως από τα αντιπροσωπευτικά όργανα, όπως το Majlis και μια εκλεγμένη προεδρία. Ωστόσο, αυτή η υβριδικότητα δημιουργεί τα δικά της προβλήματα και ανοίγει το σύστημα στην κριτική από αμφότερους τους παραδοσιακούς και τους μοντερνιστές –τους πρώτους που βρίσκουν το σύστημα πάρα πολύ Δυτικό και τους δεύτερους πολύ απαρχαιωμένο.

Αυτό που δείχνουν τα ιστορικά και σύγχρονα παραδείγματα είναι ότι δεν υπάρχει συναίνεση για το πώς θα έπρεπε να μοιάζει ένα ιδανικό ισλαμικό κράτος, ούτε υπάρχει κάποια πειστική απόδειξη ότι οι «δίκαιοι πρόγονοι» διατύπωσαν ποτέ ένα τέτοιο όραμα. Αντί γι’ αυτό, το Ισλάμ χρησιμοποιείτο και χρησιμοποιείται και κακοποιείται από τους κυβερνήτες, προκειμένου να αυξήσουν την νομιμοποίησή τους. Όπου και όποτε ένα κράτος αυτοαποκαλείται ισλαμικό, είναι η κοσμική εξουσία, όχι η θρησκευτική, που βρίσκεται στην θέση του οδηγού. Το μάθημα που αντλεί κάποιος από όλα αυτά είναι ότι το Ισλάμ πρέπει να γλιτώσει από το κράτος, όχι ότι το κράτος θα πρέπει να γίνει το όχημα για την επιβολή των ισλαμικών κανόνων.

Όποτε και όπου το κράτος γίνεται το μόνο αποθετήριο της ισλαμικής σοφίας, όπως στην Σαουδική Αραβία και το Ιράν, το Ισλάμ γίνεται υπόδουλο των ηγεμόνων, κάτι που απειλεί τον ουσιαστικό ρόλο του ως πηγή της κοινωνικής ηθικής και εμπόδιο στην εκάστοτε εξουσία. Τα ιστορικά στοιχεία και η σύγχρονη εμπειρία δείχνουν έτσι ότι ο όρος «Ισλαμικό Κράτος» είναι ένα οξύμωρο σχήμα που θα πρέπει να διαγραφεί από το πολιτικό λεξιλόγιο των μουσουλμανικών κοινωνιών, κάτι που η τελευταία ενσάρκωση του ISIS σε Ισλαμικό Κράτος καθιστά απολύτως σαφές.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2016-04-03/myth-islamic-state