Μια Ευρώπη της Merkel και του Fillon;

Το επόμενο έτος, οι Γάλλοι και οι Γερμανοί ψηφοφόροι θα προσέλθουν στις κάλπες για να επιλέξουν τα κοινοβούλια και τους ηγέτες τους. Οι νυν πρωτοπόροι είναι ο François Fillon, ο πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας [1], ο οποίος αναδύθηκε από τις προκριματικές εκλογές στην διάρκεια του Σαββατοκύριακου με μια ισχυρή εντολή να είναι ο υποψήφιος της κεντροδεξιάς, και η από μακρού χρόνου καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ [2], η οποία πρόσφατα ανακοίνωσε ότι θα επιδιώξει μια τέταρτη θητεία.

Αμφότεροι θα αντιμετωπίσουν τρομακτικά καθήκοντα. Θα είναι υπεύθυνοι για την καθοδήγηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω του Brexit [3], ενώ θα συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν την ρωσική επιθετικότητα. Με το Ηνωμένο Βασίλειο να είναι απόν και με μια απρόβλεπτη νέα διοίκηση στις Ηνωμένες Πολιτείες, θα είναι επίσης υπεύθυνοι για την διαχείριση της σχέσης ΕΕ-ΗΠΑ και της προσπάθειας να σώσουν την Διατλαντική Εμπορική και Επενδυτική Συνεργασία (Transatlantic Trade and Investment Partnership) και την Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή. Άλλα στοιχεία σχετικά με την ατζέντα τους περιλαμβάνουν την αυταρχική εκτροπή της Τουρκίας [4] και την πιθανή επανένωση της Κύπρου.

Όσο σημαντικές κι αν είναι οι προκλήσεις της εξωτερικής πολιτικής, όμως, οι ψηφοφόροι θα επιλέξουν τον ηγέτη τους για τα εσωτερικά θέματα. Η Γαλλία πάσχει από μια δομικά υποτονική οικονομία και υψηλή ανεργία, και κάθε εκλογή εξαρτάται από τις μηδέποτε εκπληρούμενες υποσχέσεις για την επιδιόρθωση αυτών των προβλημάτων. Οι δραματικές τρομοκρατικές επιθέσεις έχουν επίσης ευαισθητοποιήσει τους ψηφοφόρους στα θέματα της ασφάλειας και της ατελούς αφομοίωση της μεγάλης κοινότητας των Μουσουλμάνων μεταναστών. Αντίθετα, η Γερμανία είναι θύμα της ίδιας της οικονομικής επιτυχίας της που την έκανε προορισμό επιλογής για εκατοντάδες χιλιάδες αιτούντων άσυλο και άφησε ένα μεγάλο τμήμα του γερμανικού εκλογικού σώματος θυμωμένο και αποξενωμένο. Αυτές οι τάσεις έχουν ωθήσει ξενοφοβικά κόμματα όπως το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας και το Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας προς τα εμπρός στην πολιτική συζήτηση, με αμφότερα να είναι πιθανό να παίξουν ρόλο στις εκλογές του επόμενου έτους.

Η ηγέτις του Εθνικού Μετώπου της Γαλλίας Marine Le Pen, σε συνέντευξη Τύπου στο Παρίσι, τον Απρίλιο του 2016. PHILIPPE WOJAZER / REUTERS
------------------------------------------------

Έναντι αυτών των άκρων, ο Φιγιόν και η Μέρκελ ενσαρκώνουν τις αξίες μιας μετριοπαθούς κεντροδεξιάς. Τα κεντρικά εκλογικά τους σώματα είναι κοινωνικά συντηρητικά και ευρωπαϊκά, στον βαθμό που η Ευρώπη είναι ένας χώρος χριστιανικών αξιών. Όντες οικονομικά φιλελεύθεροι, αγκαλιάζουν το εμπόριο και τις ελεύθερες αγορές, χωρίς να γυρίζουν την πλάτη τους στα δίχτυα ασφαλείας που θα διασφαλίζουν την κοινωνική δικαιοσύνη. Στην Γερμανία, η προκαταρκτική εργασία για αυτό το μοντέλο καθορίστηκε από τον προκάτοχο της Μέρκελ, τον Γκέρχαρντ Σρέντερ [5], ο οποίος ήταν καγκελάριος της χώρας μέχρι το 2005 και ήταν ο αρχιτέκτονας της μεταρρύθμισης υπέρ της ανάπτυξης. Ο συνδυασμός της βιομηχανικής εξειδίκευσης και της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας λειτούργησε καλά για την Γερμανία. Η ανεργία είναι σε μια μακροχρόνια πτωτική τάση, και η χώρα αντιμετώπισε την οικονομική κρίση του 2008 καλά [6], κάτι που επέτρεψε στην Μέρκελ να επωφεληθεί από την οικονομική επιτυχία [που υπήρχε] σε όλη την διάρκεια της θητείας της.

Η Γαλλία είναι πολύ πίσω από την Γερμανία στον κύκλο των μεταρρυθμίσεων. Πολιτικές για την απελευθέρωση των αγορών εργασίας και την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας προωθήθηκαν μόνο μετά το 2014, όταν ο σοσιαλιστής Manuel Valls διορίστηκε πρωθυπουργός και ο εικονοκλάστης Emmanuel Macron έγινε υπουργός Οικονομίας, Βιομηχανίας και Ψηφιακών Υποθέσεων. Αμφότεροι οι άνδρες είναι τώρα πιθανόν να είναι υποψήφιοι στις προεδρικές εκλογές του επόμενου έτους, αλλά οι μεταρρυθμίσεις των Valls και Macron [7] ήταν πολύ μικρές για να ενισχύσουν σημαντικά την ανάπτυξη, και το παράδοξο του σοσιαλιστικού οικονομικού φιλελευθερισμού έφερε ιδεολογική σύγχυση στην αριστερά. Με το Σοσιαλιστικό Κόμμα πολύ πιθανόν να χάσει την εξουσία, ο Φιγιόν έχει προωθηθεί στην δεξιά, υποστηρίζοντας τις χριστιανικές αξίες και λαμβάνοντας ένθερμες θέσεις σχετικά με την ασφάλεια, γεγονός που θα του επιτρέψει να διεκδικήσει εκ νέου τους παραδοσιακά συντηρητικούς ψηφοφόρους από το Εθνικό Μέτωπο της Marine Le Pen [8]. Σε αντίθεση με την Le Pen, αγκαλιάζει την Ευρώπη και την παγκοσμιοποίηση, και οι ριζοσπαστικές προτάσεις του για να γίνει η Γαλλία πιο ανταγωνιστική στην παγκόσμια οικονομία θα προσελκύσουν επίσης την φιλελεύθερη ψήφο. Μαζί, αυτά τα εκλογικά σώματα θα κάνουν τον Φιγιόν να εκλεγεί, αλλά η νίκη στις κάλπες μπορεί να μην του δώσει μια εντολή για ριζικές αλλαγές. Οι σοσιαλιστές, ρεφορμιστές προκάτοχοί του είχαν προσφέρει απρόθυμα κοινωνική ειρήνη σε μια χώρα όπου οι μεταρρυθμίσεις συχνά οδηγούν εκατομμύρια ανθρώπους στους δρόμους, παραλύοντας την οικονομία για εβδομάδες. Για να περάσει το φιλόδοξο οικονομικό πρόγραμμά του, ο Φιγιόν θα χρειαστεί εξαιρετικό πολιτικό κεφάλαιο, το οποίο ακόμη δεν έχει.

Το έργο της Μέρκελ είναι διαφορετικό, αλλά μοιράζεται την ανάγκη για πολιτικό κεφάλαιο. Το γενναιόδωρο κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας της Γερμανίας παλεύει κάτω από το βάρος τόσων προσφύγων, τους οποίους η Μέρκελ καλωσόρισε για λόγους ηθικής. Στην θεωρία, η εισροή νέων εργαζομένων θα μπορούσε να αντισταθμίσει την δημογραφική πτώση της Γερμανίας εφ’ όσον οι πρόσφυγες μπορούν να προσαρμόσουν τις δεξιότητές τους για να ταιριάξουν με την γερμανική οικονομία. Παράλληλα, η Γερμανία είναι έτοιμη να κληρονομήσει επιχειρήσεις που θα εγκαταλείψουν το Ηνωμένο Βασίλειο μετά το Brexit –μια προτίμηση που έχει εκφραστεί από επιχειρήσεις σε διάφορες έρευνες. Αν όλα πάνε καλά, μια νέα εντολή στην Μέρκελ θα μπορούσε να δει το ανάστημα της Γερμανίας ως οικονομική δύναμη [9] να μεγαλώνει περαιτέρω. Αλλά η χώρα θα γίνει επίσης πιο ποικιλόμορφη και κοσμοπολίτικη, ενάντια στις επιθυμίες ενός γηγενούς πληθυσμού δυνητικά εχθρικού στην αλλαγή.

Στο μέτωπο της εξωτερικής πολιτικής, η οικονομική επιρροή της Γερμανίας ωφελεί την Μέρκελ, αλλά η Γαλλία έχει στρατιωτικό και διπλωματικό βάρος χάρη στα πυρηνικά όπλα της, την μόνιμη έδρα της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, και έναν στρατό που είναι μικρός, αλλά συνήθως αναπτύσσεται σε όλο τον κόσμο. Η κύρια δοκιμασία για την γαλλο-γερμανική συμμαχία θα είναι οι σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ρωσία. Τόσο ο Φιγιόν όσο και η Μέρκελ ήταν ψυχροί προς τον εκλεγμένο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών όσο η διπλωματία επιτρέπει, και η στάση τους απέναντι στη νέα διοίκηση θα μπορούσε να εξελιχθεί σε αρμονία. Αλλά η Ρωσία θα μπορούσε να διαιρέσει αυτούς τους δυο. Η Γερμανία έχει γίνει ο de facto προστάτης των ανατολικών μελών της ΕΕ κατά της απειλής της ρωσικής επιθετικότητας. Ένας αυτοαποκαλούμενος γκωλιστής, ο Φιγιόν πιστεύει ότι η Γαλλία θα πρέπει να έχει την δική της εξωτερική πολιτική –ότι η Ευρώπη είναι ένα όργανο της γαλλικής ισχύος, όχι η δύναμη στην οποία η Γαλλίας θα πρέπει να αναφέρεται. Καθόλου εντυπωσιασμένος από τις εκκλήσεις των Ευρωπαίων γειτόνων της Ρωσίας για σταθερότητα, ο Φιγιόν υποστηρίζει ότι ο κατευνασμός θα περιορίσει καλύτερα την συμπεριφορά της Μόσχας [10].

Σε ένα εργοστάσιο της Audi στο Neckarsulm, στην Γερμανία, τον Ιούλιο του 2013. MICHAELA REHLE / REUTERS
----------------------------------------

Η Μέρκελ και ο Φιγιόν γνωρίζονται καλά. Για πέντε ταραχώδη χρόνια, εκείνος διετέλεσε πρωθυπουργός όταν εκείνη ήταν καγκελάριος. Μαζί, υπέμειναν την ρωσική εισβολή στην Γεωργία και την κρίση του ευρώ. Εκείνη την εποχή, ο Φιγιόν έπαιξε δευτερεύοντα ρόλο υπό τον Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος εκτός από την –ανεπιτυχή- προσπάθεια να καταφέρει την Μέρκελ να υποστηρίξει τις παγκόσμιες φιλοδοξίες της Γαλλίας, φλέρταρε και περιέθαλπε τον πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν. Ήταν ο σοσιαλιστής πρόεδρος François Hollande ο οποίος, αντιδρώντας στις συγκρούσεις στην Ουκρανία και την Συρία, συμπαρατάχθηκε με την Μέρκελ για να επινοήσουν μια πολιτική κινήτρων και αντικινήτρων προς την Μόσχα. Παρά το γεγονός ότι η Μέρκελ έχει κατηγορηθεί για υπόθαλψη του Πούτιν, του αντιστάθηκε συγκριτικά περισσότερο από τους Γάλλους συναδέλφους της. Εξισορρόπησε την φιλο-ρωσική στάση του συμμάχου της στον κυβερνητικό συνασπισμό, του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, με τις ανάγκες ασφαλείας των εθνών της Ανατολικής Ευρώπης που προσέβλεπαν στην Γερμανία για βοήθεια.

Η γαλλο-γερμανική δυναμική [11] έχει τόσο κεντρική σημασία για την οικοδόμηση της Ευρώπης από το 1950, που κάθε εκλογική διαδικασία φέρνει ανησυχίες για μια ρήξη. Ιδιοσυγκρασιακά και ιδεολογικά, η Μέρκελ και ο Φιγιόν μοιάζουν με έναν στερεό «γάμο». Το φιλελεύθερο οικονομικό πρόγραμμά του ανταποκρίνεται στα μακροχρόνια γερμανικά αιτήματα για μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα στην αριστερή όχθη του Ρήνου. Αλλά εάν η Γαλλία αλλάξει την στάση της ως προς την Μόσχα το 2017, ειδικά εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες γείρουν προς την ίδια κατεύθυνση, αυτό θα βάλει την τελική σφραγίδα της έγκρισης για την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία και θα εδραιώσει το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ στην Συρία. Η ΕΕ σήμερα εκτείνεται από την Ιρλανδία μέχρι την Λετονία, αλλά εάν η κατάσταση στα ανατολικά επιδεινωθεί περαιτέρω, χωρίς την στήριξη των Γάλλων, η Γερμανία μπορεί να αναγκαστεί να επιλέξει μεταξύ ανατολικής και δυτικής Ευρώπης. Ο επόμενος Γάλλος πρόεδρος και η επόμενη Γερμανίδα καγκελάριος θα ήταν καλό να εργαστούν από κοινού. Η περιοχή και ο κόσμος θα είναι καλύτερα με κάτι τέτοιο.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2016-11-30/europe-merkel-...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.nytimes.com/2016/11/27/world/europe/francois-fillon-wins-cent...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/2016-09-26/germanys-right-wing-c...
[3] https://www.foreignaffairs.com/anthologies/2016-07-12/brexit-and-beyond
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2016-10-17/erdogan-s-journey
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/belarus/1965-10-01/germany-looks...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2013-10-15/never-s...
[7] http://www.economist.com/news/europe/21635835-economy-minister-must-conv...
[8] https://www.foreignaffairs.com/interviews/2016-10-17/france-s-next-revol...
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/germany/2011-06-16/secrets-germa...
[10] https://www.foreignaffairs.com/articles/france/2016-10-31/russia-and-fra...
[11] https://www.foreignaffairs.com/articles/uzbekistan/1962-10-01/france-and...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition