Το μακρύ χέρι του A.Q. Khan

Ο Πακιστανός πρόεδρος Περβέζ Μουσάραφ ανάγκασε τον Χαν να ομολογήσει. Όμως, αντιμέτωπος με θυμωμένους εθνικιστές και στρατιώτες, ο Μουσάραφ μαλάκωσε το χτύπημα την επόμενη μέρα δίνοντας χάρη στον Χαν, αφήνοντάς τον μόνο με πέντε ετών κατ’ οίκον περιορισμό. Το 2008, ο Khan απέσυρε την ομολογία του, αν και έχει καυχηθεί ότι είχε βοηθήσει το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα σε άλλα σημεία.

Η ζημιά που έκανε παραμένει. Ο Khan, οδηγούμενος από το εγώ του, τον εθνικισμό του και μια ικανότητα να εξαπατά, δημιούργησε ένα κρυφό παγκόσμιο δίκτυο που αύξησε τον κίνδυνο μιας πυρηνικής καταστροφής. Ακόμα χειρότερα, δεν αναγκάστηκε ποτέ να κατονομάσει τους συμμετέχοντες στη μαύρη αγορά του. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι υπηρεσίες πληροφοριών απλά δεν γνωρίζουν την πλήρη έκταση του κυκλώματός του, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορούν ποτέ να κλείσουν το αρχείο σχετικά με τους κινδύνους.

Ο IAEA εμποδιζόταν σε κάθε κίνησή του όταν προσπάθησε να εντοπίσει τους συμμετέχοντες και να καθορίσει πόση πυρηνική γνώση ήταν ανεξέλεγκτη στον κόσμο. Εταιρείες, τραπεζίτες, κυβερνήσεις και άτομα αρνήθηκαν να συνεργαστούν. Κάποιοι φοβόντουσαν νομικούς κινδύνου. Άλλοι ήθελαν να αποφύγουν το να ντροπιαστούν.

Οι χειρότεροι παραβάτες ήταν το Πακιστάν και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Μουσάραφ αρνήθηκε να επιτρέψει στον ΙΑΕΑ ή σε οποιονδήποτε να εξετάσει τον Χαν μετά την ομολογία του. Επίσης, του απαγόρευσε να εγκαταλείψει το Πακιστάν υπό τον φόβο ότι θα μπορούσε να συλληφθεί και να ανακριθεί. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, από την πλευρά τους, δεν πίεσαν τους Πακιστανούς να κάνουν τον Χαν να αποκαλύψει τα μυστικά του. Σε αντιδιαστολή της απόφασης του Κάρτερ να «κλείσει τα μάτια» στις πυρηνικές προσπάθειες του Πακιστάν, ο πρόεδρος George W. Bush δεν ήθελε να διακινδυνεύσει την ήδη τεταμένη σχέση του με την Ισλαμαμπάντ με έναν πόλεμο να μαίνεται δίπλα στο Αφγανιστάν.

Αλλά η κυβέρνηση Μπους το προχώρησε περισσότερο. Η CIA, με την βοήθεια της επιρροής από τον τότε υπουργό Δικαιοσύνης (Γενικό Εισαγγελέα), Alberto Gonzales, και την υπουργό Εξωτερικών, Κοντολίζα Ράις, έπεισε την ελβετική κυβέρνηση να καταστρέψει μια συγκλονιστική ποσότητα εγγράφων και ψηφιακών σχεδίων που κατασχέθηκαν από τρεις από τους πολυετείς συνεργάτες του Χαν στην Ελβετία. Το υλικό ήταν ένας οδικός χάρτης προς τους συμμετέχοντες στο κύκλωμα και ένας κατάλογος της τεχνολογίας που σπρωχνόταν στη μαύρη αγορά, συμπεριλαμβανομένων προηγμένων σχεδίων όπλων. Η CIA προσπαθούσε να προστατεύσει τους συνεργούς, οι οποίοι είχαν πληρώσει 10 εκατομμύρια δολάρια για να ενημερώσουν τον Χαν κοντά στο τέλος των εργασιών του. Ένας ανώτερος αξιωματούχος του ΙΑΕΑ βρισκόταν κυριολεκτικά παρών καθώς 1,9 τόνοι χαρτιού τεμαχίζονταν και καίγονταν σε έναν αποτεφρωτήρα στην Βέρνη, μαζί με δεκάδες σκληρούς δίσκους υπολογιστών επί δύο ημέρες το Φεβρουάριο του 2008.

Υπάρχουν και άλλα διδάγματα από την υπόθεση Khan. Η παρεμπόδιση της εξάπλωσης της τεχνολογίας των πυρηνικών όπλων και η θέσπιση αυστηρότερων νόμων για τις εξαγωγές θα πρέπει να αποτελούν ύψιστη προτεραιότητα για κάθε κυβέρνηση. Μια και μόνη πυρηνική συσκευή που θα πυροδοτηθεί από ένα κράτος ή μια τρομοκρατική ομάδα, θα αλλάξει τον κόσμο μας για πάντα. Ομοίως, οι αρμόδιοι για την χάραξη πολιτικής πρέπει να πιέσουν ώστε η εμπορία τεχνολογίας πυρηνικών όπλων να θεωρείται έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, διότι οι εθνικές κυβερνήσεις δεν μπορεί να υπολογίζονται ότι θα κάνουν το σωστό.

Ο Χαν μπορεί τελικά να πεταχτεί στον κάδο των σκουπιδιών της ιστορίας. Αλλά τα διδάγματα από τα εγκλήματά του πρέπει να ληφθούν υπόψη πριν είναι πολύ αργά.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/north-korea/2018-01-31/long-shad...