Το επερχόμενο επείγον στο Ιράκ

Οι «οικογένειες του ISIS», οι οποίες αποτελούν περίπου το ένα τρίτο των 1,5 εκατομμυρίων ανθρώπων που εκτοπίζονται σήμερα στο Ιράκ, ζουν κυρίως σε στοιχειώδεις καταυλισμούς στην έρημο που εκτείνονται σε ένα τόξο από την Φαλούτζα μέχρι τη Μοσούλη. Οι καταυλισμοί δεν έχουν σχολεία ή κλινικές. Οι κάτοικοί τους δεν διαθέτουν έγγραφα ταυτότητας. Από τεχνική άποψη, οι εκτοπισμένοι δεν είναι κρατούμενοι, αλλά απαγορεύεται να εργάζονται και δεν μπορούν να έρχονται και να φεύγουν όποτε θέλουν. Η ιρακινή κυβέρνηση δεν τους κατηγόρησε για οποιαδήποτε εγκλήματα, αλλά ούτε έχει πει ότι είναι αθώοι. Ο Ali Akram al-Bayati, μέλος της ιρακινής Ύπατης Αρμοστείας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, εκτιμά ότι το 90% των εκτοπισθέντων που είναι ύποπτοι για πιθανούς δεσμούς με το ISIS δεν αποτελούν απειλή για κανέναν. «Δεν είναι πρακτικό να απομονωθεί ένας τέτοιος αριθμός [ανθρώπων] ή να σταλούν στην φυλακή», είπε. «Απλά, αναβάλλουμε την λύση».

Όταν επισκέφθηκα έναν καταυλισμό εκτοπισμένων έξω από την Φαλούτζα τον Σεπτέμβριο, ο επικεφαλής μιας μεγάλης οικογένειας που ζούσε εκεί μου είπε: «Είμαστε φυλακισμένοι εδώ ενώ είμαστε ζωντανοί, επειδή είμαστε Σουνίτες». Ο άνδρας αυτός που μου ζήτησε να μην δημοσιεύσω το όνομά του φοβούμενος ότι θα τιμωρηθεί, δήλωσε ότι υπήρξε τοπικός αξιωματούχος στο οχυρό του ISIS, Jurf al-Sakhar. Οι πολιτοφυλακές απήγαγαν τον γιο του πριν από τέσσερα χρόνια και το αγόρι δεν έχει εμφανιστεί έκτοτε. Ο ίδιος είχε επίσης κρατηθεί, αλλά οι ιρακινές Αρχές δεν μπορούσαν να βρουν κατηγορίες να του προσάψουν, οπότε απελευθερώθηκε τον Αύγουστο και του επετράπη να επανενταχθεί στην υπόλοιπη οικογένειά του στην έρημο, όπου ζούσαν εδώ και σχεδόν πέντε χρόνια. «Τι ελπίδα έχουμε; Πρέπει να μείνουμε εδώ για πάντα;», αναρωτιόταν.

Προς το παρόν, αυτό φαίνεται να είναι το de facto σχέδιο της ιρακινής κυβέρνησης. Η παραμέληση των «οικογενειών του ISIS» εξυπηρετεί τα πολιτικά συμφέροντα τουλάχιστον ορισμένων Ιρακινών αξιωματούχων. Όταν επισκέφθηκα έναν άλλο καταυλισμό δίπλα στην λίμνη Habbaniyah στην επαρχία Anbar πριν από περίπου έναν χρόνο, μια ομάδα νεαρών ατόμων με τους οποίους μίλησα ζήτησαν να τους επιτραπεί να επιστρέψουν στην Jurf al-Sakhar, μια πόλη Σουνιτών που είχε καταληφθεί από μια φράξια μιας σιιτικής πολιτοφυλακής η οποία είχε συμμαχήσει με την κυβέρνηση και ανακήρυξε μια κλειστή στρατιωτική ζώνη. Όταν επέστρεψα στον καταυλισμό στα τέλη Σεπτεμβρίου, οι ίδιοι άνδρες ζητούσαν πολύ λιγότερα: Την ελευθερία να εργάζονται ως ημερομίσθιοι εργάτες έξω από τον καταυλισμό, βελτιωμένες παροχές όπως η ηλεκτρική ενέργεια, και να έχουν πρόσβαση στο σχολείο για τα παιδιά τους.

Οι περισσότερες εκτοπισμένες «οικογένειες του ISIS» αποτελούν σήμερα μια ελάχιστη απειλή, αλλά η συνέχιση της απομόνωσής τους θα μπορούσε εύκολα να τις μετατρέψει σε μια τεράστια μελλοντική απειλή. Συνωστισμένοι [από ανθρώπους] και αποκομμένοι από την κοινωνία, οι καταυλισμοί είναι γόνιμο έδαφος για την κατήχηση από το ISIS. Εκείνοι που δεν συμπαθούν το ISIS κινδυνεύουν να υποστούν βία από την οργάνωση, μια δυναμική που με την πάροδο του χρόνου θα μπορούσε να διογκωθεί σε μια ακόμα πρόκληση για τη νομιμοποίηση της κυβέρνησης.

ΕΛΕΓΧΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΕΚΤΟΠΙΣΜΕΝΟΥΣ

Προκειμένου να αποφευχθεί αυτή η βραδυφλεγής κρίση από το να εκραγεί σε μια κατάσταση πλήρους έκτακτης ανάγκης, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους θα πρέπει να σηματοδοτήσουν ότι θεωρούν τις «οικογένειες του ISIS» μια σημαντική ανθρωπιστική και αντιτρομοκρατική προτεραιότητα, κάτι που θα δώσει πολιτική ώθηση στους Ιρακινούς αξιωματούχους όπως ο Halboosi οι οποίοι έχουν δεσμευτεί να μειώσουν τον αριθμό των κρατουμένων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα πρέπει επίσης να ξεκλειδώσουν πρόσθετους πόρους για να καλύψουν το κόστος του ελέγχου και της επεξεργασίας των «οικογενειών του ISIS» το συντομότερο δυνατό. Μέρος της προσπάθειας αυτής θα πρέπει να περιλαμβάνει την εποπτεία για να διασφαλιστεί ότι τα κεφάλαια που διατίθενται για επανεγκατάσταση θα φθάσουν πραγματικά σε όσους επιστρέφουν στην πατρίδα τους και δεν θα αντληθούν από διεφθαρμένους αξιωματούχους.

Η ιρακινή κυβέρνηση χρειάζεται δικηγόρους, ανακριτές και άλλους ειδικούς που μπορούν να βοηθήσουν στην αξιολόγηση και τεκμηρίωση της κατάστασης των «γκρίζας περιοχής» κρατουμένων. Με οικονομική και τεχνική υποστήριξη από την διεθνή κοινότητα, οι Ιρακινοί θα πρέπει να μπορούν να απελευθερώσουν την πλειοψηφία των «οικογενειών του ISIS» εντός ενός έτους. Ο έλεγχος οριακών περιπτώσεων, στις οποίες υπάρχουν ενδείξεις σύνδεσης με το ISIS, μπορεί να διαρκέσει περισσότερο. Επιπλοκές θα μπορούσαν επίσης να προκύψουν όταν ένας εκτοπισμένος αντιμετωπίζει τον κίνδυνο βίας στην πατρίδα του, είτε από το ISIS είτε λόγω της εκλαμβανόμενης σύνδεσής του με το ISIS.

Μερικοί από τους εκτοπισμένους ανθρώπους από τους οποίους είχα πάρει συνέντευξη, κατηγορούσαν τον σεχταρισμό για την ταλαιπωρία τους -χαρακτηρίζοντας τους εαυτούς τους ως Σουνίτες θύματα μιας κυβέρνησης στην οποία κυριαρχούν Σιίτες. Ωστόσο, είναι ενθαρρυντικό ότι πολλοί κατανοούν το πρόβλημά τους ως ζήτημα ασφάλειας και πολιτικής και όχι σεχταριστικής ταυτότητας. Στο κάτω-κάτω, περιοχές σουνιτικής πλειοψηφίας υπέστησαν την ορμή της βίας του ISIS. Οι τοπικές διαδικασίες συμφιλίωσης σε ορισμένες περιοχές επέτρεψαν σε άτομα που είχαν δεσμούς με το ISIS αλλά δεν διέπραξαν εγκλήματα να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Στο Ιράκ απαιτείται μια πιο συστηματική διαδικασία συμφιλίωσης για να επιτευχθεί μακροπρόθεσμη σταθερότητα. Πριν αρχίσει αυτή η διαδικασία θεραπείας, όμως, το Ιράκ πρέπει να κλείσει τους καταυλισμούς και να στείλει στο σπίτι τους όσο το δυνατόν περισσότερους από τους κατοίκους τους.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.