Tο στρατήγημα και η στρατηγική της Τουρκίας για μια «γαλάζια πατρίδα»

Οι ναυπηγικές εργασίες για ενίσχυση του τουρκικού πολεμικού στόλου έχουν αποκτήσει αξιοσημείωτη επιτάχυνση τόσο επί πρωθυπουργίας όσο και επί προεδρίας του Ρ.Τ. Ερντογάν. Ειδικά στο πλαίσιο υλοποίησης του προγράμματος MİLGEM (του λεγόμενου «εθνικού πλοίου»), τα τουρκικά ναυπηγεία έχουν αρχίσει να λαμβάνουν παραγγελίες από το εξωτερικό, για τις οποίες κατοχυρώνεται υψηλό ποσοστό συμμετοχής της εγχώριας βιομηχανίας. Σε όρους παγκόσμιας κατάταξης, η Τουρκία είναι μια από τις 10 χώρες που έχει την ικανότητα να σχεδιάζει, να κατασκευάζει και να εξοπλίζει πολεμικά πλοία. Η πρόοδος γενικότερα στον τομέα των έργων αμυντικής βιομηχανίας, η οποία ήταν ως επί το πλείστον εξαρτώμενη από άλλες χώρες στο παρελθόν, μπορεί σαφώς να συσχετισθεί με το επίπεδο παραγωγής που έχει επιτύχει η τουρκική ναυπηγική βιομηχανία.

Η αρμόδια Διεύθυνση Αμυντικής Βιομηχανίας (Undersecretariat for Defense Industries, SSM) απασχολεί εκατοντάδες ειδικών και ασχολείται με την χάραξη εφοδιαστικών πολιτικών για την προμήθεια κύριων οπλικών συστημάτων από της ιδρύσεώς της το 1985. Ειδικότερα, η Διοίκηση Ναυτικής Έρευνας (Turkish Naval Research Center Command, TNRCC) από το 1998 στοχεύει στην σχετική εφαρμοσμένη έρευνα και στις συμπράξεις με τον ιδιωτικό τομέα. Η TNRCC αποτέλεσε συντονιστικό φορέα του εξοπλιστικού, κατασκευαστικού και εφοδιαστικού συστήματος που πρακτικά υλοποίησε το πρόγραμμα για τις κορβέτες MILGEM (Demir, Caymaz, and Erenel 2016).

Σχήμα 6. Τα ερευνητικά και συντονιστικά κέντρα της αμυντικής βιομηχανίας σε μια επιτυχή συνεργασία των διαπλεκόμενων κρατικών και ιδιωτικών φορέων (Demir, Caymaz, and Erenel 2016).
-----------------------------------------------------------------------------------------

Ανάμεσα στα εν λόγω κρατικά προγράμματα ξεχώρισε το προαναφερθέν MİLGEM (National Ship), αποτελούμενο από 8 πλοία, εκ των οποίων 2 κορβέτες, οι TCG-HEYBELIADA TCGBÜYÜKADA έχουν ήδη παραδοθεί και υπηρετούν στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Οι εργασίες για τα επόμενα δύο σκάφη, τα TCG-BURGAZADA και TCG-KINALI, είναι σε εξέλιξη, ενώ προγραμματίζονται οι απαιτούμενες διαδικασίες για την κατασκευή των υπολοίπων με ενδεχόμενη την αλλαγή του τύπου από κορβέτες σε φρεγάτες. Αντίστοιχες ιδιωτικές πρωτοβουλίες για ναυπήγηση πολεμικών πλοίων είναι η κατασκευή ενός υπερμεγέθους αποβατικού πολλαπλών χρήσεων (Multi-Purpose Amphibious Assault Ship (LHD), μήκους 231 μέτρων. Η έμφαση στις ανάγκες του αποβατικού στόλου συνεχίσθηκε με το TCG-BAYRAKTAR, στο 80% της κατασκευής του οποίου συμμετείχαν κρατικές και ιδιωτικές μικρομεσαίες τουρκικές επιχειρήσεις. Στην ίδια κατηγορία (LST) ακολούθησε το TCG SANCAKTAR. Υπό κατασκευή είναι επίσης το TCG ALEMDAR (Submarine Rescue Mother Ship, MOSHIP), ένας τύπος σκάφους έρευνας και διάσωσης, ενώ αποδίδει καρπούς και το πρόγραμμα κατασκευής νέων σκαφών περιπολίας (YTKB).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ

Εν κατακλείδι, σημειώνεται ότι τόσο ως προς τα ναυτιλιακά όσο και ως προς τα ναυπηγικά προγράμματα η Τουρκία επέδειξε επίμονες προσπάθειες βελτίωσης και ανθεκτικότητα, επιτυγχάνοντας σταθεροποίηση και διόρθωση των σχετικών επιδόσεών της μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση. Παρόμοια ανθεκτικότητα δείχνει εν μέσω μιας νέας τρέχουσας, αμιγώς εθνικής οικονομικής κρίσης μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 και τις πολυεπίπεδες απορρυθμιστικές συνέπειές της. Άσχετα από τις προσεχείς εξελίξεις, υπογραμμίζεται ότι η χώρα διατηρεί υψηλότατο παραγωγικό δυναμικό, όπως εμφαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα, και υποδομές ικανές να επαναλάβουν το «θαύμα» της δεκαετίας του 2000. Ως εκ τούτου, οι προεκτάσεις του εν λόγω «θαύματος» χρήζουν μιας ολιστικής και στρατηγικής αντιμετώπισης, τα κύρια χαρακτηριστικά της οποίας συμπυκνώνονται στις παρακάτω καταληκτικές γραμμές.

Σχήμα 7. Η εκρηκτική ανάπτυξη στην παραγωγική δυναμικότητα των τουρκικών ναυπηγείων. Πηγή: Turkish Chamber of Shipping, 2017 Maritime Sector report, Istanbul 2018.
----------------------------------------------------------------------------------

-Διεθνοποίηση αντί διμερών διαπραγματεύσεων.
Είναι εξόχως διδακτικά τα τεκταινόμενα περί τις ενεργειακές πρωτοβουλίες της Κύπρου και την επακόλουθη χρήση απειλής από την Τουρκία προκειμένου η τελευταία να αναστρέψει τα προγράμματα γεωτρήσεων στην Κυπριακή ΑΟΖ. Οι αρχικές ενδείξεις οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η δραστηριότητα της Τουρκίας δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ευκρινής στρατιωτικός εξαναγκασμός. Καταρχάς, η στρατηγική της Τουρκίας δεν περιλάμβανε μια σαφή απειλή για την χρήση στρατιωτικής ισχύος ως αντίποινα για μια συγκεκριμένη κυπριακή δραστηριότητα. Στην συνέχεια προέκυψε η παρενόχληση από τουρκικά πολεμικά πλοία της σύννομης και προγραμματισμένης γεώτρησης από την ιταλική εταιρεία ENI στο λεγόμενο «βυθοτεμάχιο 3», η οποία θα μπορούσε να θεωρηθεί ως επιλογή για περιορισμένη χρήση στρατιωτικής ισχύος με στόχο να μεταφέρει ένα μήνυμα στα εμπλεκόμενα μέρη. Ωστόσο, οι δραστηριότητες της γαλλικής Total και των αμερικανικών Noble Energy και Exxon Mobil, ξεκίνησαν χωρίς διακοπές.