Tο στρατήγημα και η στρατηγική της Τουρκίας για μια «γαλάζια πατρίδα»

Η ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου οδήγησε σε εκρηκτική μεγέθυνση την τουρκική ναυπηγική βιομηχανία μεταξύ 2002 και 2008, δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα κατασκευαζόμενα πλοία χρησιμοποιούνταν για εμπορευματικούς σκοπούς και ναυτιλία είναι το μεγαλύτερο μέσο μεταφοράς εμπορευμάτων στον κόσμο, οπότε το αυξημένο εμπόριο οδήγησε και στην αύξηση της ζήτησης πλοίων. Η τελευταία, εντούτοις, αφορούσε ιδιαίτερα τα ναυπηγεία των αναπτυσσόμενων χωρών ανά τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των τουρκικών. Στην συνέχεια, ο παράγοντας της εξειδίκευσης πολλαπλασίασε τον αντίκτυπο της υπό συζήτηση δυναμικής. Η σταδιακά αυξανόμενη αναλογία υπέρ των χημικών δεξαμενοπλοίων και των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων με υψηλούς σχετικούς συντελεστές εξειδίκευσης επέφερε αύξηση της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότερη τοποθέτηση στην παγκόσμια αγορά.

Στο επίκεντρο της συνολικής αύξησης του παγκόσμιου εμπορίου, η αύξηση της ζήτησης για πετρελαϊκά και χημικά προϊόντα είχε θετικό αντίκτυπο στην τουρκική ναυπηγική βιομηχανία, η οποία στρατηγικά προσαρμόστηκε στην συγκεκριμένη ανάγκη. Οι αγορές της ναυπηγικής βιομηχανίας είναι από τις πλέον διεθνοποιημένες, οπότε διαφορετικά ναυπηγεία και οικείες περιφέρειες ανταγωνίζονται για παραγγελίες, ενώ κάθε χώρα ή περιοχή είναι γνωστή για την εξειδίκευση των ναυτιλιακών και ναυπηγικών υπηρεσιών της.

Τα τουρκικά ναυπηγεία κατά τη δεκαετία του 2000 επέδειξαν εξειδίκευση σε μικρο-μεσαίας κλίμακας, μεταξύ 10.000 και 30.000 DWT, δεξαμενόπλοια χημικών και πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, λαμβάνοντας αντίστοιχα μερίδια στα «βιβλία παραγγελιών» και δημιουργώντας μια διακριτή θέση (niche) στην παγκόσμια αγορά. Άλλες χώρες, όπως η Ιαπωνία, η Γερμανία και η Νότια Κορέα χρησιμοποίησαν τις τεχνολογικά προηγμένες και υψηλής προστιθέμενης αξίας κατασκευές τους για μεταφορείς υγροποιημένου φυσικού αερίου και για κρουαζιερόπλοια, ενώ η Κίνα και το Βιετνάμ αξιοποίησαν το χαμηλότατο εργατικό κόστος τους, κατασκευάζοντας μεγάλης κλίμακας σκάφη ειδικά για μεταφορά χύδην ξηρού φορτίου και δεξαμενόπλοια.

Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ 2008

Ενώ η τουρκική ναυπηγική δραστηριότητα επλήγη από την οικονομική κρίση, στον αντίποδα η Κίνα απορρόφησε όλους τους κραδασμούς και επωφελήθηκε τα μέγιστα (Collins and Grubb 2008). Η επισκευή και η συντήρηση των πλοίων στα τουρκικά ναυπηγεία έχει υποστηρίξει τον κλάδο της ναυπηγικής βιομηχανίας κατά τα τελευταία δέκα έτη και ως εκ τούτου έχει διατηρηθεί η ζωτικότητα του. Ο αντίκτυπος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης εκφράστηκε άμεσα σε δραστικό περιορισμό των ξένων επενδύσεων. Πρόσθετα εντούτοις, η οικονομική κάμψη του 2008 αντιμετωπίστηκε ως ένα βαθμό και από την διατηρηθείσα εγχώρια ζήτηση, σε αντίθεση με την κάθετη πτώση των παραγγελιών από το εξωτερικό. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο αριθμός των εργαζομένων στο ναυπηγικό τομέα μειώθηκε περί το 2010 στους περίπου 21.500 από 35.000 μόλις πριν από δύο έτη.

Σχήμα 5. Η οικονομική κάμψη του 2008 αντιμετωπίστηκε ως ένα βαθμό από την διατηρηθείσα εγχώρια ζήτηση, σε αντίθεση με την κάθετη πτώση των παραγγελιών από το εξωτερικό. Πηγή: OECD, The Shipbuilding Industry in Turkey, 2011.
-------------------------------------------------------------------------------------

Στα τέλη της δεκαετίας 2000, τα περισσότερα ναυπηγεία επιχειρούσαν να εφαρμόσουν εκσυγχρονιστικά προγράμματα. Στην συνέχεια, ωστόσο, η παγκόσμια οικονομική κρίση μαζί με τους τραπεζικούς και χρηματοδοτικούς περιορισμούς τα διέκοψε ή τα ανέβαλε σε μεγάλο βαθμό.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

Μολονότι η τουρκική ναυπηγική βιομηχανία είναι τομέας που εισήλθε καθυστερημένα στις ιδιωτικοποιήσεις, με εξαίρεση τα ναυπηγεία που ειδικεύονται στις ναυτικές-στρατιωτικές κατασκευές και δύο μικρά ναυπηγεία που βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της ιδιωτικοποίησης, όλα τα άλλα εμπορικά ναυπηγεία είναι ιδιωτικά. Πέραν τούτου, η κρατική μέριμνα επιδεικνύει αποτελεσματική υποστήριξη. Η Τουρκική Γραμματεία Ναυτικών Υποθέσεων (Turkish Undersecretariat for Maritime Affairs) είναι ο κυριότερος κρατικός φορέας που ασχολείται με ζητήματα τα οποία σχετίζονται με τους τομείς της ναυτιλίας και της ναυπηγικής βιομηχανίας. Σε σχέση με την δεύτερη, η εν λόγω Διεύθυνση έχει τον στρατηγικό στόχο να λάβει μέτρα για την βελτίωση των τομέων κατασκευής πλοίων, επισκευής και ανακύκλωσης, αλλά και για τη μείωση της εξάρτησης από ξένα κεφάλαια περί τη ναυπηγική βιομηχανία (Wickham 2007).

Γενικά, η τουρκική κυβέρνηση ακολουθεί μια σχετικά μη παρεμβατική προσέγγιση της ναυπηγικής βιομηχανίας, παρόλο που εξακολουθεί να διαρθρώνει τακτικά αντίστοιχες αναπτυξιακές πολιτικές και προοπτικές, όπως για παράδειγμα, το ιδιαίτερα σημαντικό, μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, 9ο Σχέδιο Ανάπτυξης (SPO, 2007) που κάλυψε την περίοδο 2007-2013, το οποίο εμβριθώς δήλωνε ως στόχο τον σχεδιασμό και την κατασκευή στρατιωτικών και εμπορικών πλοίων στα τουρκικά ναυπηγεία, με υψηλή εγχώρια συνεισφορά και στην ανανέωση του τουρκικού ναυτιλιακού στόλου, καθώς και εγκατάσταση νέων ναυπηγείων, κυρίως στην περιοχή του Τσεϊχάν (Ceyhan).

Το ευρύτερο πλαίσιο υποστήριξης της εν λόγω βιομηχανίας βελτιώνεται σταθερά, περιλαμβάνοντας τελωνειακές και φορολογικές απαλλαγές, ενισχυμένη κοινωνική ασφάλιση, διευκολύνσεις στις προμήθειες καυσίμων και ειδικό καθεστώς χρηματοδότησης για επίρρωση των εξαγωγών (Türk Eximbank - Export Credit Bank of Turkey). Πρόσφατα έχει σημειωθεί ιδιαίτερη πρόοδος στην ανάπτυξη μιας σειράς από πλατφόρμες ενοποιημένης συνεργασίας κυβέρνησης και ναυτιλιακών επιχειρήσεων, όπως για παράδειγμα σε σχέση με την επιτυχή εφαρμογή [2] των αποκαλούμενων Window Systems προς ενοποίηση υπηρεσιών, αποφυγή τελωνειακής γραφειοκρατίας και ανάλογη αύξηση της παραγωγικότητας (Fjortoft et al. 2011).

ΝΑΥΠΗΓΙΚΗ ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ