Μια νέα πυρηνική συμφωνία δεν θα ασφαλίσει τη Μέση Ανατολή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μια νέα πυρηνική συμφωνία δεν θα ασφαλίσει τη Μέση Ανατολή

Αλλά θα μπορούσε η περιφερειακή συνεργασία, και η Ουάσινγκτον θα έπρεπε να την υποστηρίξει
Περίληψη: 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να επανεξετάσουν την προσέγγισή τους στη Μέση Ανατολή. Αντί να προσπαθεί να περιορίσει το Ιράν, η Ουάσινγκτον πρέπει να επενδύσει στην σφυρηλάτηση μιας περιφερειακής τάξης που θα μειώσει τις εντάσεις και θα ενθαρρύνει την σταθερότητα.

Ο VALI NASR είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Μεσανατολικών Σπουδών στην έδρα Majid Khadduri της Σχολής Προωθημένων Διεθνών Σπουδών Paul H. Nitze στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins.

Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ έχει οδηγήσει την πολιτική της Μέσης Ανατολής σε μια αβεβαιότητα [1]. Έχει καταστήσει σαφές ήδη από την ανάληψη των καθηκόντων του ότι ο στόχος του είναι να μειώσει την παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή, αλλά οι πολιτικές του δεν έχουν δημιουργήσει την σταθερότητα που θα καθιστούσε εφικτή μια τέτοια απόσυρση. Αντίθετα, η Ουάσιγκτον έχει επιδιώξει με μοναδική εστίαση να αντικαταστήσει την πυρηνική συμφωνία του 2015 [με το Ιράν] με μια άλλη που επίσης θα περιορίζει το πρόγραμμα πυραύλων και τις περιφερειακές δραστηριότητες της Τεχεράνης. Και η επιδίωξη μιας τέτοιας συμφωνίας ως κόμβο της πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών για τη Μέση Ανατολή, χρησίμευσε μόνο για να αποσταθεροποιήσει την περιοχή και να θέσει σε κίνδυνο τα συμφέροντα των ΗΠΑ.

10022020-1.jpg

Ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ρουχανί σε επίσκεψή του στον πυρηνικό σταθμό Bushehr, τον Ιούνιο του 2015. Mohammad Berno / The New York Times / Redux
---------------------------------------------------------------

Ο Trump βασίστηκε σε μια εκστρατεία «μέγιστης πίεσης» [2] που στραγγαλίζει την οικονομία του Ιράν, προκειμένου να λυγίσει την βούληση των ηγετών του. Αλλά αντί να συνθηκολογήσει, το Ιράν έχει μειώσει την συμμόρφωσή του ως προς την πυρηνική συμφωνία του 2015, κατέρριψε ένα αμερικανικό drone, χτύπησε με θρασύτητα κατά δεξαμενοπλοίων και εγκαταστάσεων πετρελαίου στον Περσικό Κόλπο και επιτέθηκε σε συμφέροντα των ΗΠΑ στο Ιράκ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες προέβησαν σε αντίποινα με ένα χτύπημα που σκότωσε τον στρατηγό Qasem Soleimani [3], τον διοικητή της Δύναμης Quds του Σώματος της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς του Ιράν [4], στις 3 Ιανουαρίου. Ακολούθησε μια κρίση, που έκανε ξεκάθαρο ότι ο Trump είχε κάνει λάθος υπολογισμό [5] εάν φανταζόταν ότι η μέγιστη πίεση θα ήταν εύκολη και χωρίς κόστος. Το Ιράν έχει επίσης την ικανότητα να αποτρέπει τις επιθέσεις στα συμφέροντά του -και η πολιτική του Trump ρισκάρει έναν πόλεμο που οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν χρειάζονται ούτε θέλουν.

Η ανάσχεση του Ιράν ήταν κάποτε κεντρικό στοιχείο της προσέγγισης της Ουάσινγκτον για την ασφάλεια στη Μέση Ανατολή. Σήμερα, αυτός ο στόχος δεν είναι ούτε συνετός ούτε βιώσιμος. Αντιμάχεται με άλλες προτεραιότητες των ΗΠΑ, όπως ο ανταγωνισμός με την Κίνα και την Ρωσία [6], και έχει αποτύχει να επιφέρει βιώσιμη σταθερότητα στην περιοχή. Ούτε η ανάσχεση μπορεί να βασιστεί στην ακλόνητη εγχώρια υποστήριξη: Η δημόσια ανησυχία σχετικά με τις ανοιχτές δεσμεύσεις στη Μέση Ανατολή κάποτε ώθησε τον Trump να υποσχεθεί να βάλει ένα τέλος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να επανεξετάσουν την προσέγγισή τους στη Μέση Ανατολή. Αντί να προσπαθεί να περιορίσει το Ιράν, η Ουάσινγκτον πρέπει να επενδύσει στην σφυρηλάτηση μιας περιφερειακής τάξης που θα μειώσει τις εντάσεις και θα ενθαρρύνει την σταθερότητα.

ΜΙΑ ΚΟΙΝΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ

Ακόμη και αν η διοίκηση του Τραμπ επετύγχανε μια νέα πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, η περιοχή θα ήταν πιθανώς λίγο πιο σταθερή εξ αιτίας αυτού. Μάλλον, ο Trump θα κατέληγε να δει ότι μια πυρηνική συμφωνία είναι μια συμφωνία ελέγχου όπλων. Ως τέτοια, μπορεί να αντιμετωπίζει ένα σημαντικό διεθνές ζήτημα, αλλά δεν μπορεί τελικά να επιλύσει τα ευρύτερα θέματα ασφάλειας της Μέσης Ανατολής [7] ή να αλλάξει τον στρατηγικό υπολογισμό του Ιράν.

Στην σημερινή Μέση Ανατολή, το Ιράν, το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία και όλοι οι αντίστοιχοι σύμμαχοί τους εμπλέκονται σε ανταγωνισμούς μηδενικού αθροίσματος. Ο αγώνας για υπεροχή γίνεται όλο και πιο έντονος, τροφοδοτώντας μια επικίνδυνη κούρσα εξοπλισμών σε όλα, από τα συμβατικά όπλα, τους πυραύλους και τις πολιτοφυλακές μέχρι τους κυβερνο-στρατούς και τα προηγμένα τεχνολογικά όπλα. Μια νέα συμφωνία πυρηνικής ενέργειας από μόνη της δεν θα τερματίσει αυτόν τον ανταγωνισμό, δεν θα θέσει την περιοχή σε μια διαφορετική πορεία ούτε θα μεταβάλει την αντίληψη του Ιράν για την ασφάλειά του. Αλλά με το να αφαιρέσει μια επείγουσα απειλή από την σκηνή και με το να ανοίξει μια πόρτα στην διπλωματία με το Ιράν, μια συμφωνία θα μπορούσε να επιτρέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες να μειώσουν την παρουσία τους στην περιοχή. Η προοπτική αυτή καθιστά ακόμη πιο αναγκαία μια βιώσιμη περιφερειακή τάξη.

Η πολιτική των ΗΠΑ έχει βασιστεί από παλιά στην υπόθεση ότι για να αντιμετωπιστεί ο επικίνδυνος φαύλος κύκλος της περιοχής στην ανασφάλεια, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να αντιμετωπίσουν την αποσταθεροποιητική συμπεριφορά του Ιράν. Δηλαδή, το Ιράν είναι μια αναθεωρητική δύναμη. Θεωρεί την τρέχουσα περιφερειακή τάξη ως μια [τάξη] που το αποκλείει, και έτσι κατευθύνει τις ενέργειές του στην αντιμετώπιση αυτού του αποκλεισμού. Η συμπεριφορά του θα αλλάξει μόνο εάν βρει μια θέση σε αυτή την τάξη, κάτι που θα ξεκινούσε με την αναγνώριση από εξωτερικούς παράγοντες ότι το Ιράν –όπως και το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία- έχει νόμιμα συμφέροντα στις εξελίξεις στον αραβικό κόσμο. Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, κάποτε είπε [8] στους Άραβες επικριτές της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 ότι το Ιράν και η Σαουδική Αραβία θα πρέπει να «βρουν έναν αποτελεσματικό τρόπο για να μοιραστούν την γειτονιά και να δημιουργήσουν κάποια ψυχρή ειρήνη». Εκείνη την εποχή, οι Άραβες ηγέτες απέρριψαν την συμβουλή του Ομπάμα, αλλά τώρα ακούγεται προφητική.

Η οικοδόμηση μιας νέας περιφερειακής τάξης θα είναι δύσκολη. Η βαθιά δυσπιστία χωρίζει το Ιράν από τους Άραβες γείτονές του. Όμως, η Μέση Ανατολή βρίσκεται αντιμέτωπη με πιέσεις που πρέπει να οδηγήσουν τους δρώντες της να πάρουν στα σοβαρά αυτή την προοπτική: Η μακροπρόθεσμη δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή τίθεται εν αμφιβόλω, οι εντάσεις μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν φτάσει σε αδιέξοδο, και οι απειλές διαγράφονται [στον ορίζοντα].