Πέρα από τις μεγάλες δυνάμεις

Δεν ήταν αναπόφευκτο το ότι ένας Ιρανός ηγέτης θα ενεργούσε με αυτόν τον τρόπο. Μετά τον θάνατο [5] του Ayatollah Ruhollah Khomeini, το 1989, ένας από τους κορυφαίους υποψήφιους για να τον διαδεχθεί ήταν ο Mohammad Reza Golpaygani. Οποιοσδήποτε επιλεγόταν θα συμφωνούσε με τα γενικά περιγράμματα του επαναστατικού πλαισίου που καθιέρωσε ο Χομεϊνί, αλλά μέσα σε αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές πολλά παρέμεναν χωρίς να έχουν διευθετηθεί. Σε σύγκριση με τον Χαμενεΐ, ο Golpaygani ήταν πιο παραδοσιακός συντηρητικός, σκεπτικός για αυτό που έβλεπε ως κοινωνική ανοχή του καθεστώτος με το να επιτρέπει μουσική στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση, αλλά πολύ λιγότερο επαναστατικός στις απόψεις του για την εξωτερική πολιτική. Στο τέλος, η επαναστατική νομιμοποίηση επισκίασε την ακαδημαϊκή ισχύ, και οι μουλάδες -με την ευλογία του Χομεϊνί- επέλεξαν τον Χαμενεΐ.

Πώς θα είχε κυβερνήσει ο Golpaygani [6]; Δεδομένων των προτιμήσεών του, πιθανότατα θα έκλινε περισσότερο στην πλευρά του κοινωνικού συντηρητισμού και λιγότερο στην πλευρά της επιθετικής εξωτερικής πολιτικής. Ομοίως, πιθανότατα θα προτιμούσε περισσότερα όρια για τον ρόλο του κλήρου στην πολιτική, υιοθετώντας μια πιο παραδοσιακή άποψη ότι οι θρησκευτικοί ηγέτες πρέπει να ασχολούνται με τα ζητήματα ηθικής. Σε αυτό το σενάριο, το Ιράν από το 1989 θα είχε επικεντρωθεί περισσότερο στην επιβολή κοινωνικών ηθών στο εσωτερικό και λιγότερο στο να ανακατεύει τα πράγματα στο εξωτερικό. Ωστόσο, ήταν ο Χαμενεΐ που ανέβηκε στον θρόνο του Χομεϊνί και έτσι ήταν αυτός που επέλεξε μεταξύ των ανταγωνιστικών πτυχών της ιρανικής πολιτικής.

Αν ο Χαμενεΐ είναι το πιο προφανές παράδειγμα ενός ηγέτη που κάνει την τελική επιλογή για το ποιο ρεύμα να ακολουθήσει όταν οι απρόσωπες δυνάμεις βρίσκονται σε σύγκρουση, δύσκολα είναι ο μόνος. Σε διαφορετικές περιστάσεις, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ παίζει τον ίδιο ρόλο. Κατά την διάρκεια της κρίσης της ευρωζώνης, οι διεθνείς οικονομικές δυνάμεις που επηρέαζαν την Γερμανία έκαναν σταθερά έκκληση για μια πιο προληπτική προσέγγιση σχετικά με την χρεοκοπία της Ελλάδας και τα οικονομικά προβλήματα των άλλων εταίρων της Γερμανίας στην ευρωζώνη. Ωστόσο, η Μέρκελ ακολούθησε το πιο συντηρητικό μονοπάτι, το οποίο απηχούσε την εγχώρια πολιτική της Γερμανίας, παρόλο που αυτό κατέληξε να παρατείνει την κρίση. Την ίδια στιγμή, στο θέμα των προσφύγων, αγκάλιασε τους φιλελεύθερους διεθνείς κανόνες και υποδέχθηκε εκατοντάδες χιλιάδες Σύρους σε μια εποχή όπου η εγχώρια πολιτική στην Γερμανία και την υπόλοιπη Ευρώπη στρεφόταν κατά της φιλανθρωπίας σε ξένους. Ένας άλλος καγκελάριος θα μπορούσε να έχει κάνει διαφορετικές επιλογές: Πράγματι, ο πολιτικός που κατείχε την θέση νούμερο δύο στην Γερμανία την εποχή εκείνη, ο αντικαγκελάριος Sigmar Gabriel, ευνοούσε μια πιο γενναιόδωρη προσέγγιση προς την ελληνική κυβέρνηση, αλλά στους πρόσφυγες υπέκυψε στην εγχώρια πίεση και έκανε έκκληση για ανώτατα όρια υποδοχής [μεταναστών].

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΕΠΙΒΙΩΝΟΥΝ

Ο Bashar al-Assad και ο Nicolás Maduro είναι αξιοσημείωτοι άνδρες. Όταν πρόκειται για αμφότερους τον πρόεδρο της Συρίας και της Βενεζουέλας, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που τους θέλουν εκτός εξουσίας, αν όχι νεκρούς. Και όμως με το να παραμένουν ζωντανοί και στο αξίωμά τους, έχουν διακυβεύσει τα υψηλότερα συμφέροντα των χωρών τους.

Τόσο η Συρία όσο και η Βενεζουέλα είναι απελπισμένα έθνη, βασανισμένα από εσωτερικές συγκρούσεις, μαστιζόμενα από την πείνα, εκρέοντας πρόσφυγες σε επικές ποσότητες, και βαλλόμενα από διάφορες εξωτερικές δυνάμεις. Δεν υπάρχει τίποτα σχετικά με την ισχύ είτε την διεθνή θέση της Συρίας ή της Βενεζουέλας που να προκάλεσε τα βάσανά τους. Και οι δύο υπέστησαν μια τρομερή καταστροφή στην εσωτερική πολιτική τους, αλλά σε αμφότερες τις περιπτώσεις, υπήρχαν διορθώσεις που θα μπορούσαν να έχουν γίνει πριν από πολύ καιρό για να τερματιστεί η δυστυχία τους. Η απαλλαγή από τον Maduro θα αποτελούσε ένα τεράστιο βήμα προς την ανακούφιση του πόνου της Βενεζουέλας, ακριβώς όπως η απαλλαγή από τον Assad θα μπορούσε να καταστήσει δυνατή την επίτευξη συμβιβασμού για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου στην Συρία.

Ο Maduro σε μια συγκέντρωση στο Καράκας, στην Βενεζουέλα, τον Σεπτέμβριο του 2019. Reuters / Handout
------------------------------------------------------------------

Δεν είναι τόσο απλό, βέβαια: Πολλές ελίτ της Βενεζουέλας, ιδιαίτερα οι στρατιωτικοί, είναι απρόθυμες να απομακρύνουν το Maduro και πολλές συριακές μειονοτικές ομάδες, ιδιαίτερα η κοινότητα των Αλαουιτών στην οποία ανήκει και η κυβερνώσα οικογένεια, αισθάνονται με τον ίδιο τρόπο για τον Assad. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κύριο παράπονο της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας, και των Ηνωμένων Πολιτειών, έχει γίνει ο ίδιος ο Maduro [7] και αν βρει μια άνετη εξορία σε ένα νησί της Καραϊβικής, θα ήταν πολύ ευκολότερο να επιλυθεί η σύγκρουση. Ομοίως, τα τελευταία χρόνια, τόσο οι Ιρανοί όσο και οι Ρώσοι μερικές φορές έριξαν στις Ηνωμένες Πολιτείες την ιδέα ότι ήταν πρόθυμοι να θυσιάσουν τον Άσαντ εφόσον τα δικά τους συμφέροντα -και αυτά των Αλαουιτών- θα προστατεύονταν. Αν ο Άσαντ βρισκόταν στην λάθος άκρη του μαχαιριού ενός δολοφόνου ή σε αναγκαστικές διακοπές κατά την διάρκεια μιας επίσκεψής του στην Τεχεράνη, ένας νέος ηγέτης μπορεί να αποδεικνυόταν πρόθυμος να κάνει περισσότερες παραχωρήσεις στην αντιπολίτευση και να θέσει τις βάσεις για μια ειρήνη μετά από διαπραγμάτευση. Ωστόσο, η συνεχιζόμεμνη κατοχή της εξουσίας από αμφότερους τους ηγέτες, απέναντι τόσο της διεθνούς όσο και της εγχώριας πίεσης για να φύγουν, έχει κλειδώσει τις χώρες τους σε άσκοπη αγωνία.