Ο θάνατος και η ζωή των τρομοκρατικών δικτύων

Το Ισλαμικό Κράτος (ή ISIS) ησύχως «αναδύεται από τις στάχτες του» [1] σε τμήματα του Ιράκ και της Συρίας, αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που έχει ανακάμψει από μια επιθανάτια εμπειρία. Ο προκάτοχός του, η «Αλ Κάιντα στο Ιράκ», επίσης ανασυστάθηκε αφότου σχεδόν ηττήθηκε το 2007–8. Το ISIS έχει επιδείξει εξαιρετική ανθεκτικότητα˙ περίπου οι μισές από όλες τις τρομοκρατικές οργανώσεις αποτυγχάνουν στον πρώτο χρόνο τους, αλλά αυτό επέζησε για το μεγαλύτερο μέρος δύο δεκαετιών παρά την πάλη ενάντια σε έναν διεθνή συνασπισμό που συνενώθηκε για να το νικήσει.

Μαχητές του ISIS στην Raqqa, στην Συρία, τον Ιούνιο του 2014. Stringer / Reuters
------------------------------------------------------

Αυτή η ανθεκτικότητα μπορεί να φαίνεται εκπληκτική, αλλά δεν πρέπει. Τις τελευταίες δεκαετίες, μαχητικές ομάδες με το είδος του απέραντου διεθνούς δικτύου [2] θυγατρικών, συμμάχων, και υποστηρικτών που έχει συγκεντρώσει το ISIS αποδείχθηκε δύσκολο να νικηθούν. Συμμαχίες έχουν βοηθήσει το ISIS να επεκταθεί και να αποκτήσει επιρροή τις καλές εποχές και έχει ανακουφίσει την πίεση εκτρέποντας την προσοχή προς τις θυγατρικές του στις κακές στιγμές. Συνεπώς, χωρίς να νικηθεί ολόκληρο το δίκτυο θα είναι δύσκολο να αποτελειωθεί πλήρως η βασική ομάδα.

Η αξία των συμμαχιών στον γεωπολιτικό ανταγωνισμό μεταξύ κρατών έχει συχνά σημειωθεί τα τελευταία χρόνια. Αποδεικνύεται ότι οι συμμαχίες είναι εξίσου σημαντικές για τις συχνά απάτριδες μαχητικές ομάδες. Η διαφορά μεταξύ μιας τρομοκρατικής ομάδας με ιδεολογικά ευθυγραμμισμένους συμμάχους και μιας τρομοκρατικής ομάδας χωρίς τέτοιους μπορεί να σημαίνει την διαφορά μεταξύ επιβίωσης και ήττας -όπως κάνει πολύ ξεκάθαρο σήμερα ο συνεχιζόμενος αγώνας για την καταστροφή του ISIS.

ΠΙΣΤΟΙ ΣΤΑ ΟΠΛΑ

Σε μια ανάλυση της συμπεριφοράς των μαχητικών ομάδων τα τελευταία 70 χρόνια, συγκεντρώσαμε κάθε γνωστή συμμαχία μεταξύ ένοπλων ομάδων από το 1950. Χρησιμοποιώντας μια εκτεταμένη σειρά πληροφοριών ανοιχτών πηγών, εντοπίσαμε τον βαθμό, την τοποθεσία και το περιεχόμενο των συνεργατικών σχέσεων. Μήπως οι ομάδες μοιράζονταν εξοπλισμό και υλικό ή ανταλλάσσουν χρήματα; Συντόνιζαν τις επιθέσεις τους; Ή μήπως η συνεργασία ήταν απλώς ρητορική, περιλαμβάνοντας δεσμεύσεις και άλλες δημόσιες δηλώσεις, αλλά λίγα από την πλευρά της φυσικής συναλλαγής;

Τα προκύπτοντα δεδομένα -ο πιο περιεκτικός υπολογισμός που υπάρχει στα παγκόσμια δίκτυα τρομοκρατικών, ανταρτών και εξεγερμένων οργανώσεων- αποκαλύπτουν διάφορα σημαντικά μοτίβα. Πρώτον, μεταξύ 1950 και 2016, οι μαχητικές ομάδες ανέπτυξαν πολύ ευρύτερα δίκτυα από ό, τι συνήθως εκτιμάται. Έχουμε εντοπίσει σχεδόν 15.000 περιπτώσεις συνεργασίας μεταξύ 2.613 διαφορετικών ενόπλων οργανώσεων, εξασθενίζοντας την κοινή πεποίθηση ότι οι ένοπλες ομάδες επιχειρούν κυρίως μεμονωμένα. Δεύτερον, αυτά τα δίκτυα έχουν γίνει πιο εκτεταμένα με την πάροδο του χρόνου, αυξάνοντας τον αριθμό αλλά και το γεωγραφικό εύρος τους. Ο αριθμός των ενεργών συμμαχιών αυξήθηκε σταθερά από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1980, από περίπου 50 σε σχεδόν 175, κάτι που αντιστοιχεί στο κύμα της ευρωπαϊκής απο-αποικιοκρατίας και στην άνοδο των κομμουνιστικών κινημάτων στη Δυτική Ευρώπη, την Λατινική Αμερική και τη Νοτιοανατολική Ασία. Μετά από μια σύντομη χαλάρωση στα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι συμμαχίες διογκώθηκαν ξανά μέχρι να φτάσουν στο αποκορύφωμά τους γύρω στο 2010. Οι δεσμοί μεταξύ ένοπλων ισλαμιστικών ομάδων, πολλές από τις οποίες κινητοποιήθηκαν λόγω της παρουσίας αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, κυριάρχησαν σε αυτή την τελευταία διόγκωση. Πολλοί [δεσμοί] αφορούσαν την ανταλλαγή υλικών αγαθών, όπως όπλα, εκρηκτικά, και άλλο εξοπλισμό, και προσπάθειες να βοηθήσουν τις ένοπλες ομάδες να εισάγουν λαθραία πόρους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ για να συντηρήσουν τον αγώνα τους ενάντια στις συμμαχικές δυνάμεις.

Τις μαχητικές ομάδες, αυτές οι συμμαχίες τις βοηθούν στην διασφάλιση της επιβίωσής τους. Ομάδες με ισχυρά, πυκνά δίκτυα μπορούν να βασίζονται σε συμμάχους όταν οι καιροί είναι δύσκολοι, ενώ εκείνες που είναι μεμονωμένες πρέπει να προφυλάσσουν τον εαυτό τους. Αλλά τα δεδομένα μας μάς αποκαλύπτουν επίσης ότι δεν είναι όλες οι συμμαχίες ίδιες. Πολλές είναι βραχύβιες και γρήγορα καταρρέουν απέναντι στην κυβερνητική καταστολή. Άλλες, όπως αυτές που σχηματίστηκαν από το ISIS, έχουν αποδειχθεί πολύ πιο ανθεκτικές.

Καθώς το ISIS αναπτυσσόταν το 2013, το δίκτυο των συμμαχιών του επεκτάθηκε, από μόλις τρείς το 2013 σε περισσότερες από 30 το 2016. Μεταξύ του 2013 και του 2015, το ISIS αντλούσε από το μεγάλο θησαυροφυλάκιό του (εκτιμάται σε περίπου 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια στην κορύφωσή του) για να στείλει στους συμμάχους του όπλα και άλλα υλικά για να ενισχύσουν τις ικανότητές τους. Οι υποστηρικτές του στην Ευρώπη και τις γειτονικές χώρες έστελναν μαχητές και ξέπλεναν ή έκρυβαν χρήματα. Συνεργάτες στην Ασία έστελναν μαχητές και μοιράζονταν απροσδόκητα κέρδη. Σύμμαχοι σε όλο τον κόσμο συνεισέφεραν όπλα, τεχνολογία και πληροφορίες, ενώ διεξήγαγαν επιθέσεις που λάμπρυναν την εικόνα του ISIS και μείωναν τις αντιλήψεις ότι ο οργανισμός ήταν κυνηγημένος. Όταν οι μάχες με τις δυνάμεις του υπό την ηγεσία των ΗΠΑ συνασπισμού εντάθηκαν το 2015 και τα οικονομικά της οργάνωσης πιέστηκαν και η υλική συνεργασία έγινε πιο δύσκολη, το ISIS άρχισε να σχηματίζει νέες σχέσεις βασισμένες σε ρητορικούς δεσμούς και υποσχέσεις πίστης. Αυτό επέτρεψε στην οργάνωση να διευρύνει το παγκόσμιο αποτύπωμά της και να διατηρήσει την «φίρμα» της παρά τις οπισθοδρομήσεις στο πεδίο της μάχης στο Ιράκ και την Συρία.