Μπορεί η Αμερική να προστατεύσει τους συμμάχους της;

Παρά την ρητορική του, ο Trump στελεχώνει την διοίκησή του με πρόσωπα που είναι δεσμευμένα στην παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών στο εξωτερικό. Ούτε ο υπουργός Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, ούτε ο [μέχρι πρότινος] Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, Τζον Μπόλτον, είναι γνωστοί για την μετριοπάθειά τους ή τον απομονωτισμό τους. Ο αμυντικός προϋπολογισμός των ΗΠΑ συνεχίζει να αυξάνεται κατά την διάρκεια της θητείας του Trump και ο πρόεδρος έχει ζητήσει πρόσθετα χρήματα από το Κογκρέσο για την ανάπτυξη προηγμένων όπλων. Οι στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ παρέμειναν γενικά στατικές, και σε ορισμένα σημεία, όπως στην ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ, έχουν πράγματι αυξηθεί. Ο Trump φιλοξένησε συναντήσεις υψηλού επιπέδου με τους ηγέτες των περισσότερων χωρών -την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, την Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής- [που βρίσκονται] στις πρώτες γραμμές με την Κίνα και την Ρωσία, ανακουφίζοντας τους φόβους τους ότι θα εγκαταλειφθούν σε μια κρίση. Από την άποψη αυτή, αντίθετα με ό,τι θα έλεγε η κοινή λογική, η μετάβαση από τον George W. Bush στον Barack Obama και μετά στον Trump δείχνει περισσότερο συνέχεια παρά αλλαγή.

Αυτά ήταν καλά βήματα. Είναι όμως μια εξαιρετική τέχνη η ταυτόχρονη αποτροπή και διαβεβαίωση: Απαιτούν συνεχή προσοχή, καθώς και οι δύο τελικά εξαρτώνται από το πώς τις εκλαμβάνει ο αποδέκτης τους. Εκτός από την αποφυγή των εκκεντρικών απειλών για απομάκρυνση από συμμαχίες, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να καταστήσουν τις στρατιωτικές τους δεσμεύσεις πιο αξιόπιστες με τρόπους που δεν απαιτούν σημαντική αύξηση των δυνάμεων μάχης οι οποίες βρίσκονται στο εξωτερικό. Η Ουάσινγκτον, για παράδειγμα, θα μπορούσε να βελτιώσει τις δυνατότητές της στην Πολωνία ενισχύοντας τα στοιχεία επιμελητείας (logistics) και επιτελείου (headquarters) της (όπως συνέστησε πρόσφατα το Atlantic Council) και συμφωνώντας να αναπτύξει αμερικανικά στρατεύματα σε μόνιμη βάση παρά εκ περιτροπής. Οι πιο καθυστερημένες αλλαγές πολιτικής, ωστόσο, δεν ανήκουν στην σφαίρα του σχεδιασμού δυνάμεων από το Υπουργείο Άμυνας αλλά σε εκείνη της κρατικής πολιτικής -στην συγχώνευση οικονομικών και στρατιωτικών εργαλείων για να αναπτυχθεί μια νέα και πιο ρεαλιστική έννοια αποτροπής.

Μαχητικά αεροσκάφη του ΝATO περιπολούν στην Λιθουανία, τον Νοέμβριο του 2014. Ints Kalnins / Reuters
-------------------------------------------------

ΜΙΑ ΝΕΑ ΜΟΡΦΗ ΑΠΟΤΡΟΠΗΣ

Τα δύο βασικά στρατηγικά έγγραφα της κυβέρνησης Trump, η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας (National Security Strategy, NSS) του 2017 και η Στρατηγική Εθνικής Άμυνας (National Defense Strategy, NDS) του 2018, υπογραμμίζουν αμφότερα την άνθηση της αντιπαλότητας των ΗΠΑ με τις ανταγωνίστριες μεγάλες δυνάμεις, την Κίνα και την Ρωσία. Το NDS αναγνωρίζει και τις δύο ως «ρεβιζιονιστικές δυνάμεις» που «θέλουν να διαμορφώσουν έναν κόσμο σύμφωνο με το αυταρχικό μοντέλο τους». Πιο συγκεκριμένα, o Trump αύξησε τον ετήσιο αμυντικό προϋπολογισμό των ΗΠΑ κατά περίπου 100 δισεκατομμύρια δολάρια από τότε που ανέλαβε καθήκοντα, συμπεριλαμβανομένης της γενναιόδωρης χρηματοδότησης για τον εκσυγχρονισμό όπλων υψηλής τεχνολογίας, μεταξύ άλλων προτεραιοτήτων.

Αλλά στην προσπάθεια να ενισχυθεί η αποτροπή, είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε το πώς είναι πιθανόν να ξεκινήσει ένας πόλεμος των ΗΠΑ με την Κίνα ή την Ρωσία. Με άλλα λόγια, πού και πώς αποτυγχάνει όντως η αποτροπή και ειδικά η εκτεταμένη αποτροπή;
Η Κίνα και η Ρωσία γνωρίζουν ότι είναι ασθενέστερες από τις Ηνωμένες Πολιτείες σύμφωνα με τις καθαρές στρατιωτικές μετρήσεις. Αμφότερες είναι πολύ απίθανο να ξεκινήσουν το είδος της ολομέτωπης απρόσμενης επίθεσης ενάντια σε έναν συμβατικό σύμμαχο των ΗΠΑ, γεγονός που θα απαιτούσε αμερικανικά αντίποινα. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς, για παράδειγμα, ότι η Κίνα θα εισβάλει στα κύρια νησιά της Ιαπωνίας, όπου βρίσκονται σήμερα περίπου 50.000 Αμερικανοί στρατιώτες ή ότι η Ρωσία θα προσπαθήσει να προσαρτήσει μια ολόκληρη χώρα του ΝΑΤΟ, ακόμα και ένα μικρό Βαλτικό κράτος. Τόσο το Πεκίνο όσο και η Μόσχα γνωρίζουν ότι μια τέτοια ανοικτή επιθετικότητα θα απαντιόταν με την συντριπτική ισχύ των ΗΠΑ.

Ωστόσο, είναι πολύ πιο εύκολο να φανταστούμε το Πεκίνο ή τη Μόσχα να διεξάγουν μικρότερες δοκιμές της αποφασιστικότητας των ΗΠΑ [11]. Ίσως η Ρωσία, όπως έπραξε στην Ουκρανία, στείλει τους λεγόμενους μικρούς πράσινους άνδρες -στρατιώτες με πράσινες στρατιωτικές στολές χωρίς διακριτικά- σε μια μικρή πόλη στην ανατολική Εσθονία με το πρόσχημα της προστασίας των εθνοτικών Ρώσων εκεί. Ο Πούτιν έχει διακηρύξει το δικαίωμα να προστατεύει τους ρωσόφωνους οπουδήποτε και αν ζουν, ειδικά στην πρώην σοβιετική επικράτεια, κάτι που του παρέχει ένα τέλειο πρόσχημα για μια τέτοια επίθεση. Αλλά αυτό που θα μπορούσε πραγματικά να απολαύσει είναι η ευκαιρία να ροκανίσει ένα κομμάτι του εδάφους του ΝΑΤΟ και να θέσει την συμμαχία ενώπιον ενός μεγάλου διλήμματος. Θα απαιτήσει το άρθρο 5 της Συνθήκης του Βόρειου Ατλαντικού, το οποίο εγγυάται ότι τα μέλη της συμμαχίας θα υπερασπιστούν το ένα το άλλο σε περίπτωση επίθεσης, μια στρατιωτική αντεπίθεση από το ΝΑΤΟ σε μια τέτοια κατάσταση; Ο Πούτιν μπορεί να ελπίζει ότι τα 29 μέλη του ΝΑΤΟ θα μπλεχτούν σχετικά με το πώς θα ανταποκριθούν. Σε περίπτωση που τα μέλη του ΝΑΤΟ, ελπίζοντας να αποφύγουν έναν πόλεμο μεγάλων δυνάμεων για μια σχετικά μικρή εισβολή, δεν τηρήσουν τις προβλέψεις του άρθρου 5, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπαρξιακές αμφιβολίες σχετικά με τον βασικό σκοπό της συμμαχίας.