Οι ΗΠΑ δεν μπορούν ούτε να αγνοήσουν ούτε να λύσουν την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση

Η διοίκηση του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, ανέλαβε το αξίωμα αναμένοντας να ακολουθήσει μια λιγότερο προληπτική προσέγγιση στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση από όσο πολλοί από τους προκατόχους της. Σε συνέντευξη Τύπου για την πανδημία COVID-19 την [περασμένη] Τετάρτη -τέσσερις ημέρες μέσα στον τρέχοντα πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς- αυτή η προσέγγιση ήταν εμφανής. Ο Μπάιντεν δέχθηκε μια ερώτηση σχετικά με την σύγκρουση και απάντησε συγκρατημένα ότι είχε μιλήσει με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Βενιαμίν Νετανιάχου, ότι το Ισραήλ είχε δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του, και ότι ήλπιζε πως οι μάχες θα τελειώσουν «νωρίτερα παρά αργότερα». Ξεχωριστά, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Antony Blinken, ανακοίνωσε ότι είχε επίσης επαφή με τον Ισραηλινό ομόλογό του και με τον Παλαιστίνιο πρόεδρο, Mahmoud Abbas (Abu Mazen). Ανέφερε επίσης ότι έστειλε τον Hady Amr, έναν έμπειρο αξιωματούχο μεσαίου επιπέδου, στο Ισραήλ για να έρθει σε επαφή με τις πλευρές.

Ισραηλινή αεροπορική επίθεση στην Λωρίδα της Γάζας, τον Μάιο του 2021. Ibraheem Abu Mustafa / Reuters
--------------------------------------------------------------

Εν τω μεταξύ, το έδαφος καίγεται στην Γάζα, και οι πόλεις του Ισραήλ πλήττονται από νυχτερινές επιθέσεις πυραύλων, καθώς και από μια εβραιο-αραβική ενδοκοινοτική βία που δεν έχει ξαναφανεί στην ιστορία του Ισραήλ. Ο αριθμός των θανάτων αμάχων αυξάνεται και από τις δύο πλευρές, μεταξύ άλλων και σε παιδιά. Και η προοδευτική Δημοκρατική βάση του Μπάιντεν κάνει όλο και πιο ζωηρές εκκλήσεις στην Ουάσινγκτον να εντείνει τις προσπάθειές της, όχι μόνο για να σταματήσει τις μάχες αλλά και για να τερματίσει την συνολική σύγκρουση.

Έχουμε δει πολέμους Ισραήλ-Χαμάς και παλαιότερα -ο τελευταίος ήταν το 2014- και ξέρουμε πώς πάνε. Η Χαμάς, με την βοήθεια της Παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχάντ που υποστηρίζεται από το Ιράν, εκτοξεύει τους πυραύλους της αδιάκριτα. Το Ισραήλ ανταποκρίνεται δυσανάλογα [πιο έντονα]. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν το δικαίωμα του Ισραήλ να υπερασπίζεται τον εαυτό του. Η Ευρώπη κουνάει το δάχτυλο στο Ισραήλ. Η Χαμάς τελικά αποφασίζει ότι έχει παρουσιάσει την θέση της. Το Κατάρ και η Αίγυπτος μεσολαβούν για εκεχειρία βάσει της συνηθισμένης συμφωνίας «ησυχία για ησυχία». Και οι δύο πλευρές θάβουν τους νεκρούς τους, καθαρίζουν τα ερείπια και επιστρέφουν στην καθημερινότητα ( business as usual), ενώ οι Δυνάμεις Άμυνας του Ισραήλ (Israel Defense Forces, IDF) και οι Ταξιαρχίες Ezzedeen al-Qassam της Χαμάς προετοιμάζονται για τον επόμενο γύρο.

Η προσέγγιση της κυβέρνησης Μπάιντεν δείχνει μέχρι στιγμής ότι η Ουάσιγκτον θα είναι άνετη να δεχτεί αυτό το δυστυχισμένο τέλος. Έχει άλλες, πιο σημαντικές προτεραιότητες. Η απλή καταγραφή τους -η πανδημία, η οικονομική ανάκαμψη, η κλιματική αλλαγή, η άνοδος της Κίνας, οι πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν- αρκούν για να στηρίξουν την θέση αυτή. Η αποδοχή του Προέδρου για το χρονοδιάγραμμα του Νετανιάχου είναι ενδεικτική αυτής της αλλαγής προσέγγισης, στην οποία τα μέρη αφήνονται να αντιμετωπίσουν την σύγκρουση και οι Ηνωμένες Πολιτείες μετατοπίζονται από το να την τερματίσουν στο να μειώσουν τις πιο βίαιες εκδηλώσεις της.

Πρέπει ο Μπάιντεν να προσπαθήσει για περισσότερα; Στο κάτω-κάτω, κάθε κρίση δημιουργεί μια ευκαιρία. Θα μπορούσαν οι συνθήκες αυτή την στιγμή να παράγουν ένα όριο καμπής στο οποίο, εάν η Ουάσιγκτον ενέτεινε την εμπλοκή της, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να δημιουργήσουν πρόοδο προς τον ομολογημένο στόχο μιας λύσης δύο κρατών στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση;

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ, ΟΧΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

Δυστυχώς, η απάντηση είναι όχι. Το status quo ταιριάζει πραγματικά και στις δύο πλευρές και καμιά τους δεν ενδιαφέρεται να το αλλάξει. Η Χαμάς, ωστόσο, αναστατώθηκε από την ακύρωση των παλαιστινιακών εκλογών, με τις οποίες ελπίζει να επεκτείνει την επιρροή της στην Δυτική Όχθη˙ αντί γι’ αυτό, εκμεταλλεύτηκε μια σύγκλιση των εβραιο-αραβικών αντιπαραθέσεων στην Ανατολική Ιερουσαλήμ για να προσπαθήσει να επεκτείνει την επιρροή της εκεί. Έκανε το προηγουμένως ακατανόητο και εκτόξευσε ρουκέτες προς την Ιερουσαλήμ. Αυτό με την σειρά του εξόργισε τον Νετανιάχου, ο οποίος ήταν ικανοποιημένος να έχει την Χαμάς να κυβερνά στην Γάζα αλλά όχι στην Δυτική Όχθη, και σίγουρα όχι στην Ανατολική Ιερουσαλήμ.

Ωστόσο, οι στόχοι και των δύο πλευρών σε αυτόν τον γύρο είναι αυστηρά περιορισμένοι. Η Χαμάς ελπίζει να ενισχύσει την θέση της μεταξύ των Παλαιστινίων˙ το Ισραήλ ελπίζει να αποκαταστήσει την αποτροπή του έναντι των επιθέσεων της Χαμάς εναντίον των πολιτών του. Καμία από τις δύο πλευρές δεν ενδιαφέρεται να ζητήσει από τις Ηνωμένες Πολιτείες μια λύση δύο κρατών. Η Χαμάς είναι αφοσιωμένη σε μια λύση ενός κράτους στην οποία δεν υπάρχει το Ισραήλ˙ ο Νετανιάχου είναι δεσμευμένος σε μια λύση τριών κρατών στην οποία η Χαμάς κυβερνά στην Γάζα και η Παλαιστινιακή Αρχή προεδρεύει στους θύλακες της Δυτικής Όχθης.

Το τρίτο μέρος αυτής της σύγκρουσης -ο Αμπού Μαζέν [Μαχμούντ Αμπάς]- θα ήθελε πολύ να δει τις Ηνωμένες Πολιτείες να επανέλθουν, γιατί αυτό θα τον βοηθούσε να αποκτήσει ξανά σημασία. Για τέσσερις μήνες, περίμενε μάταια ένα τηλεφώνημα από τον Μπάιντεν˙ η τρέχουσα κρίση επιτέλους οδήγησε σε μια τηλεφωνική κλήση από τον Υπουργό Εξωτερικών. Όμως οι Αμερικανοί διαπραγματευτές είχαν αρκετή εμπειρία με τον Abu Mazen για να γνωρίζουν ότι δεν είναι σε θέση να δεχτεί τους απαραίτητους συμβιβασμούς για την επίτευξη λύσης δύο κρατών. Στα 85 του, στο 17ο έτος της τετραετούς προεδρικής του θητείας, κατ’ όνομα προεδρεύοντας σε μια βαθιά διχασμένη πολιτεία στην οποία θα καταγγελθεί από την Χαμάς ως προδότης για οποιαδήποτε παραχώρηση θα κάνει στο Ισραήλ, ο Abu Mazen σκοπεύει να γραφεί στα βιβλία της ιστορίας ως ο ηγέτης που αρνήθηκε να διακυβεύσει τα παλαιστινιακά δίκαια.

Πριν από το ξέσπασμα αυτής της τελευταίας σύγκρουσης, υπήρχε ελπίδα ότι θα δημιουργηθεί μια νέα κυβέρνηση στο Ισραήλ που θα τερματίσει την διακυβέρνηση του Νετανιάχου. Ο Yair Lapid (ο επικεφαλής του κόμματος Yesh Atid) και ο Naftali Bennett (ο επικεφαλής του κόμματος Yamina) επρόκειτο να οικοδομήσουν έναν συνασπισμό αριστεράς-κέντρου-δεξιάς που θα εξαρτιόταν από την υποστήριξη των αραβικών κομμάτων για να μαζέψουν την πλειοψηφία στην ψήφο εμπιστοσύνης. Στην συνέχεια ξέσπασε ένα συγκλονιστικό κύμα οχλαγωγικής βίας μεταξύ Εβραίων και Αράβων, που εξαπλώθηκε από την Ιερουσαλήμ σε άλλες πόλεις του Ισραήλ. Αυτή η μάχη το λιγότερο θα περιπλέξει το έργο της οικοδόμησης μιας κυβέρνησης. Το Ισραήλ φαίνεται τώρα πιο πιθανό να προχωρήσει στις πέμπτες εκλογές του σε δύο χρόνια, και μετά από αυτό το χρονικό διάστημα οποιαδήποτε ευελιξία προκύψει από την τρέχουσα κρίση θα έχει σκληρυνθεί.

Ακόμα κι αν αυτή η πρόβλεψη αποδειχθεί λανθασμένη και εμφανιστεί μια κυβέρνηση ενότητας, ο πρώτος πρωθυπουργός της θα είναι ο Ναφτάλι Μπενέτ. Μεταξύ των ηγετών του Ισραήλ, είναι ο πιο αφοσιωμένος αντίπαλος ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους και ο πιο αφοσιωμένος υποστηρικτής της προσάρτησης της Δυτικής Όχθης.

Με άλλα λόγια, τα βασικά ένστικτα της διοίκησης Μπάιντεν είναι σωστά. Η διένεξη απαιτεί διαχείριση, διότι απλώς οι συνθήκες για την επίλυσή της δεν υπάρχουν. Δυστυχώς, δεν πρόκειται για προτεραιότητες˙ αφορά τις πραγματικότητες. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, δοκίμασε την πρόταση ότι η αμερικανική βούληση από μόνη της θα μπορούσε να αλλάξει αυτές τις πραγματικότητες και δεν του βγήκε. Ο Τζάρεντ Κούσνερ, ως ανώτερος σύμβουλος του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προσπάθησε να επιβάλει κυρώσεις στους Παλαιστινίους και να δώσει στο Ισραήλ λευκή επιταγή, και αυτό δεν λειτούργησε επίσης.

ΠΕΤΑΛΙ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΜΠΡΟΣ

Η διαχείριση της σύγκρουσης, ωστόσο, δεν σημαίνει απομάκρυνση από αυτήν, όπως η διοίκηση του Μπάιντεν σηματοδότησε ακούσια από την αρχή ότι ήθελε να κάνει. Η Ουάσιγκτον δεν έχει ακόμη θέσει πρεσβευτή στο Ισραήλ (ακόμη και προσωρινό) ή γενικό πρόξενο στην Ιερουσαλήμ για να αντιμετωπίσει τους Παλαιστίνιους. Εάν το είχε πράξει, θα μπορούσε να ήταν σε καλύτερη θέση να ξεπεράσει την έκρηξη βίας. Αντ' αυτού, η διοίκηση αφέθηκε σε ένα μεσαίου επιπέδου στέλεχος στο Υπουργείο Εξωτερικών, υποστηριζόμενο από λίγο προσωπικό. Η κυβέρνηση Μπάιντεν αξίζει πίστωση για το ότι παρενέβη στο υψηλότερο επίπεδο για να κάνει τον Νετανιάχου να σταματήσει τις εξώσεις, τις πορείες, και την ισραηλινή αστυνομική βία στην Ανατολική Ιερουσαλήμ. Παρόλο που αυτή η μεσολάβηση αποδείχθηκε πολύ λίγη πολύ αργά, έδειξε την αποτελεσματικότητα της έγκαιρης, υψηλού επιπέδου εμπλοκής.

Τώρα θα χρειαστεί περισσότερη υψηλού επιπέδου παρέμβαση για να σταματήσουν οι δύο πλευρές. Η Χαμάς φαίνεται ήδη πρόθυμη να το πράξει. Τις επόμενες μέρες, όταν οι IDF ολοκληρώσουν την καταστροφή της υποδομής της Χαμάς και εξαλείψουν όσους από τους ηγέτες της ένοπλης πτέρυγάς της μπορέσουν να βρουν, ο Νετανιάχου πιθανότατα θα είναι επίσης πρόθυμος. Συνήθως προσεκτικός, δεν θα θέλει να πάει σε πέμπτες εκλογές με έναν πόλεμο να μαίνεται. Ήδη κατηγορείται για την διαταραχή της ισραηλινής ζωής.

Αλλά μόλις οι τρέχουσες φλόγες κατασιγάσουν, η κυβέρνηση Μπάιντεν θα χρειαστεί να διαχειριστεί την σύγκρουση με τρόπο που να βοηθά στην δημιουργία ενός πολιτικού ορίζοντα για τους Παλαιστινίους -που να τους δίνει ελπίδα ότι, όπως και οι Ισραηλινοί, θα απολαύσουν τελικά τα «ίσα μέτρα ελευθερίας, ασφάλειας, ευημερίας και δημοκρατίας» που τους υποσχέθηκε πρόσφατα ο υπουργός Εξωτερικών, Blinken. Ένα πάγωμα στην επέκταση των ισραηλινών οικισμών, ειδικά στην προσπάθεια νομιμοποίησης των φυλακίων των εποίκων, θα ήταν μια καλή αρχή. Η πίεση στο Ισραήλ να αποφύγει τις εξώσεις και τις κατεδαφίσεις στην Ανατολική Ιερουσαλήμ θα είναι επίσης σημαντική.

Από την παλαιστινιακή πλευρά, ο Αμπού Μαζέν πρέπει να ενθαρρυνθεί να επαναπρογραμματίσει τις εκλογές. Οι Παλαιστίνιοι ενθουσιάστηκαν με την ευκαιρία να ψηφίσουν για την ηγεσία τους για πρώτη φορά μετά από 15 χρόνια. Η απογοήτευση που ένιωσαν όταν ακυρώθηκαν οι εκλογές συνέβαλε στην έκρηξη βίας. Κατά την διάρκεια των προηγούμενων προετοιμασιών για αυτές τις εκλογές, η κυβέρνηση Μπάιντεν υιοθέτησε μια αγνωστική θέση. Αυτή την φορά, θα πρέπει να παροτρύνει την εκλογική επιτροπή να καταστήσει σαφές ότι μόνο οι υποψήφιοι που αποκηρύττουν την βία μπορούν να κατέβουν στις εκλογές, όπως προβλέπεται στις συμφωνίες του Όσλο. Και πρέπει να κρατήσει το Ισραήλ στην δέσμευσή του σε αυτές τις συμφωνίες ώστε να επιτρέψει στους Άραβες της Ανατολικής Ιερουσαλήμ να ψηφίσουν.

Όπως δείχνει αυτή η τελευταία έκρηξη βίας, η διαχείριση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης είναι σαν να οδηγείς ποδήλατο: αν δεν κάνεις πετάλι προς τα εμπρός, θα πέσεις. Βγαίνοντας από αυτήν την κρίση, η κυβέρνηση Μπάιντεν θα πρέπει να προωθήσει μια διαδικασία που βοηθά στην ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης και της ελπίδας στην λύση των δύο κρατών. Δεδομένου του ανώμαλου εδάφους, η πρόοδος σε αυτόν τον δρόμο θα είναι απαραίτητα αργή και σταδιακή. Ωστόσο, υπό τις παρούσες συνθήκες, μια διαδικασία βήμα προς βήμα έχει περισσότερες προοπτικές από το να κοιτάς μακριά ή να ακολουθείς το τραγούδι των σειρήνων για μια τελική ειρήνη.

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2021-05-14/us-can-ne...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition