Οι κρίσιμες προσεχείς ιρανικές προεδρικές εκλογές

Ο Ιρανός Ανώτατος Ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεί εκφώνησε τηλεοπτικά μια ομιλία στην Τεχεράνη, στις 8 Ιανουαρίου 2021. Η φωτογραφία είναι αρχείου. Official Khamenei Website/Handout via REUTERS//File Photo
----------------------------------------------------------------------

Με άλλα λόγια, θα μπορούσε να λεχθεί ότι προωθείται σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο η επονομαζόμενη «ένωση των εξουσιών», όπου όλα τα κέντρα ισχύος θα πρέπει καταληφθούν από την ίδια φατρία, δηλαδή τους συντηρητικούς, για χάριν της σταθερότητας του καθεστώτος. Και τούτο αποσκοπείται με ιδιαίτερη θέρμη στις προσεχείς εκλογές, διότι στην περίπτωση μιας ενδεχόμενης διαδοχής στον θεσμό του Ανώτατου Ηγέτη τα επόμενα χρόνια, οι συντηρητικοί θέλουν να είναι σε θέση ισχύος ώστε να προωθήσουν χωρίς μεγάλη αμφισβήτηση τον εκλεκτό τους κι ύστερα να τον στηρίξουν έως ότου σταθεροποιηθεί, μέσω όλων των άλλων κέντρων ισχύος που θα ελέγχουν. Εξάλλου, ο Αλί Χαμενεΐ, ήδη από τον Μάιο 2020 είχε εκφράσει την επιθυμία του να αναδειχθεί στις επόμενες προεδρικές εκλογές «μια νέα, επαναστατική κι ευσεβής κυβέρνηση που μπορεί να βοηθήσει την χώρα να περάσει δύσκολα μονοπάτια». Έσπευσε, δε, να ξεκαθαρίσει ότι με τον όρο «νέα» δεν εννοεί απαραιτήτως ηλικιακά νέα, αφού όπως επισημαίνει ακόμη κι ένας μεσήλικας μπορεί να είναι «πνευματικά νέος» [31]. Με τον όρο «επαναστατική» εννοεί ότι η επόμενη κυβέρνηση πρέπει να είναι πιστή στην θεμελιώδη αρχή του πολιτικού συστήματος της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, την απόλυτη επιτροπεία του ισλαμικού νομοκανονολόγου, κι άρα προς εκείνον. Τέλος, με τη λέξη «ευσεβή» αποκλείει εκείνους που τρέφουν υπογείως κοσμικά αισθήματα, δηλαδή τους μεταρρυθμιστές και κάποιους μετριοπαθείς συντηρητικούς. Συνεπώς, η παραπάνω περιγραφή του Χαμενεΐ για την ιδανική -κατά την γνώμη του- επόμενη κυβέρνηση, ουσιαστικά καθρεφτίζει την συντηρητική φατρία και προκαταλαμβάνει κατά πάσα πιθανότητα το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών.

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΜΙΑ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΗ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΡΑΪΣΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΡΑΝΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Όπως υποστηρίχθηκε ανωτέρω, ο Ιρανός πρόεδρος συνδιαμορφώνει τον διεθνή προσανατολισμό της χώρας, αφού για να προωθήσει τις εκάστοτε πρωτοβουλίες του σε ζωτικής σημασίας ζητήματα (σχέσεις με τις ΗΠΑ, πυρηνικό πρόγραμμα, περιφερειακή πολιτική) πρέπει πρώτα να εξασφαλίσει την συναίνεση των υπόλοιπων κέντρων ισχύος στο κύριο όργανο λήψης αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής, το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας. Από την στιγμή, όμως, που εδραιωθεί μια «ενοποίηση των εξουσιών» στις επερχόμενες εκλογές, o επόμενος, όπως όλα δείχνουν, συντηρητικός πρόεδρος θα απολαμβάνει μεγαλύτερη ευελιξία, αφού τα υπόλοιπα 11 (από συνολικά 12) μόνιμα μέλη του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας θα προέρχονται κατά κύριο λόγο από το ίδιο ιδεολογικό στρατόπεδο.

Ο υπερσυντηρητικός Ραϊσί έχει κατά το παρελθόν πει ότι, εξαιρουμένου του Ισραήλ, επιθυμεί την καλλιέργεια σχέσεων με όλες τις χώρες του κόσμου [32], κάτι που συνιστά βέβαια κοινότυπη δήλωση στο Ιράν όσον αφορά το πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Έχει επισημάνει, δε, ότι θα δώσει προτεραιότητα στις σχέσεις με τα κράτη που βρίσκονται στην περιφέρεια του Ιράν [33]. Επομένως, είναι αρκετά πιθανό να συνεχιστούν οι μυστικές συνομιλίες με την Σαουδική Αραβία [34], προκείμενου να περιοριστούν, έως ένα βαθμό βέβαια, οι εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών. Αυτό δε σημαίνει, όμως, ότι η Τεχεράνη θα μειώσει την δέσμευσή της προς τις σιιτικές πολιτοφυλακές της Μέσης Ανατολής, αφού αποτελούν μαζί με το πυραυλικό της οπλοστάσιο τα κύρια μέσα της αποτρεπτικής της ικανότητας. Αναφορικά με την διεθνή συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, αν κι ο Ραϊσί τής έχει ασκήσει κριτική [35], την υποστηρίζει [36], όπως και τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις στην Βιέννη που αποσκοπούν στην πρακτική αναβίωσή της, και τονίζει ότι προτάσσει στην ατζέντα του την άρση των οικονομικών κυρώσεων [37]. Άλλωστε, το ιρανικό πολιτικό κατεστημένο έχει αποφασίσει ότι, ανεξαρτήτως του ποιος θα είναι πρόεδρος, είναι αναγκαιότητα η επίλυση αυτού του ζητήματος, καθότι οι οικονομικές κυρώσεις έχουν προκαλέσει μεγάλη ζημιά στο βιοτικό επίπεδο των πολιτών και γενικότερα στην οικονομία της χώρας.

Στο σημείο εκείνο όπου θα διαφοροποιηθεί σημαντικά από την κυβέρνηση Ροχανί, είναι στις σχέσεις με την Ρωσία και την Κίνα. Όταν ανέλαβε την προεδρία ο Ροχανί, είχε ως αρχή την «στροφή προς την Δύση», με σκοπό να άρει γρήγορα τις κυρώσεις -μέσω μιας διεθνούς διευθετήσεως του ζητήματος του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος- κι ύστερα να προσελκύσει ευρωπαϊκές επενδύσεις. Ωστόσο, μετά την αποχώρηση του Ντόναλντ Τραμπ από το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης, τον Μάιο του 2018, η στρατηγική του Ροχανί απέτυχε, κι αναγκάστηκε απρόθυμα να στραφεί προς την Ρωσία και την Κίνα για την παράκαμψη των οικονομικών κυρώσεων. Από την άλλη, ο Ραϊσί ασπάζεται εκ πεποιθήσεως το έτερο ιρανικό δόγμα εξωτερικής πολιτικής, την «στροφή προς την Ανατολή», που σημαίνει οικονομικός και στρατηγικός προσανατολισμός προς την Κίνα και Ρωσία και ταυτόχρονη καχυποψία προς την Δύση, ιδίως προς τις ΗΠΑ.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της πολιτικής της «στροφής προς την Ανατολή» αποτελεί η πρόσφατη εικοσιπενταετής συμφωνία του Ιράν με την Κίνα, η οποία προωθήθηκε από το γραφείο του Αλί Χαμενεΐ κι όχι από την ιρανική κυβέρνηση. Ο Ραϊσί θα επιδιώξει την σύσφιξη των σχέσεων με τις εν λόγω δύο χώρες ακόμη περισσότερο, καθώς οι τελευταίες, σε αντίθεση με την Δύση, δε θέτουν ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως όρο στις εξωτερικές τους σχέσεις. Επίσης, προκρίνει μια πολιτική οικονομικής αυτάρκειας [38], η οποία αποκαλείται στο Ιράν «οικονομία της αντίστασης» και ουσιαστικά συνιστά έναν απομονωτισμό από την Δύση.