Οι κρίσιμες προσεχείς ιρανικές προεδρικές εκλογές

Ο υπερσυντηρητικός Ραϊσί, νυν επικεφαλής του δικαστικού σώματος, είναι αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, τουλάχιστον για ένα μέρος της ιρανικής κοινωνίας, διότι υποστηρίζεται ότι το 1988 ως αναπληρωτής εισαγγελέας της Τεχεράνης είχε ενεργό ρόλο στο να σταλούν χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι στο εκτελεστικό απόσπασμα [16]. Συμμετείχε στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές, στις οποίες κατετάγη δεύτερος συγκεντρώνοντας περίπου 16 εκατομμύρια ψήφους, ήτοι 38% [17]. Αποτελεί, δε, τον αδιαμφισβήτητο εκλεκτό του συντηρητικού στρατοπέδου [18] και βρίσκεται πολύ κοντά στον περιβάλλον του Ανώτατου Ηγέτη. Κατά συνέπεια, το πιθανότερο σενάριο είναι οι περισσότεροι εκ των συντηρητικών υποψηφίων, αφού πρώτα υπερασπιστούν στα τηλεοπτικά ντιμπέιτ τις θέσεις του Ραϊσί, ύστερα να αποσυρθούν υπέρ του τελευταίου, μια τακτική που συνηθίζεται άλλωστε από όλες τις φατρίες στις ιρανικές προεδρικές εκλογές. Εκτός των άλλων, έχει υποστηριχθεί ότι είναι ο επικρατέστερος να διαδεχθεί τον Αλί Χαμενεΐ στον θεσμό του Ανώτατου Ηγέτη [19]. Αναμφίβολα, μια επικράτησή του στις προσεχείς προεδρικές εκλογές θα ενίσχυε ακόμα περισσότερο το προφίλ του κι άρα τις πιθανότητές του στην κούρσα διαδοχής του Χαμενεΐ. Γι’ αυτό και μια ενδεχόμενη άνοδός του στην προεδρία αντιμετωπίζεται ως προθάλαμος απόκτησης κυβερνητικής εμπειρίας για τον πιθανό επακόλουθο προβιβασμό του στο ανώτατο αξίωμα της χώρας. Ο ίδιος ο Χαμενεΐ ήταν (για οκτώ συναπτά έτη) πρόεδρος προτού αναλάβει τον θεσμό του Ανώτατου Ηγέτη το 1989.

ΜΙΑ ΔΙΧΑΣΜΕΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΛΙΤ

Οι παραπάνω αποκλεισμοί και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της τελικής λίστας υποψηφίων ερμηνεύθηκαν ότι άνοιξαν σκανδαλωδώς τον δρόμο για μια εύκολη, άνευ ανταγωνισμού, επικράτηση του υπερσυντηρητικού κληρικού Εμπραχίμ Ραϊσί. Γι’ αυτό και προκλήθηκαν αντιδράσεις από τα διάφορα ιδεολογικά στρατόπεδα της ιρανικής πολιτικής ελίτ. Ειδικότερα, ένας επιφανής μεταρρυθμιστής παρατήρησε ότι «αυτό δεν είναι απλώς στημένες εκλογές. Είναι πλήρους κλίμακας αρχιτεκτονική εσωτερικού χώρου που καθορίζει ακόμα και πού πρέπει να τοποθετηθεί ο καναπές» [20]. Η δε εκπρόσωπος Τύπου του συνασπισμού κομμάτων «Μεταρρυθμιστικό Μέτωπο» άσκησε σκληρή κριτική στο Συμβούλιο Περιφρούρησης, κατηγορώντας το ότι «παραβιάζει το δικαίωμα των πολιτών να ψηφίζουν σε ελεύθερες εκλογές και καθιστά τις εκλογές άνευ σημασίας». Προσέθεσε ότι δε θα υποστηρίξουν κανέναν υποψήφιο, αφού όπως τόνισε κανένας εκ των μεταρρυθμιστών εκλεκτών τους δεν έλαβε έγκριση από το Συμβούλιο Περιφρούρησης ώστε να συμμετάσχει στις εκλογές [21].

Από τη μεριά του, ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί απέστειλε γράμμα διαμαρτυρίας στον Αλί Χαμενεΐ, καλώντας τον να παρέμβει, ούτως ώστε να επιτραπεί σε περισσότερους να διαγωνιστούν [22]. Ο συντηρητικός κληρικός κι αδελφός του Αλί Λαριτζανί, Αμολί, άσκησε σκληρή κριτική στην τελική λίστα υποψηφίων που ενέκρινε το Συμβούλιο Περιφρούρησης, στο οποίο μάλιστα αποτελεί μέλος. Έκανε λόγο, δε, για παρέμβαση των υπηρεσιών ασφαλείας στην εν λόγω απόφαση [23]. Ο Χασάν Χομεϊνί, ο πολιτικά πιο ενεργός εγγονός του ηγέτη της Ιρανικής Επανάστασης του 1979, κατ’ ουσία προέτρεψε τους εγκεκριμένους υποψηφίους να παραιτηθούν ως ένδειξη διαμαρτυρίας [24]. Ο πρώην πρόεδρος Μαχμούτ Αχμαντινεζάντ ξεκαθάρισε ότι δε θα υποστηρίξει κανέναν από τους επτά υποψηφίους κι ότι δε θα ψηφίσει στις προσεχείς εκλογές [25]. Με άλλα λόγια, έκανε κάλεσμα αποχής από τις εκλογές στους υποστηρικτές του, κάτι το πρωτοφανές στο σύγχρονο Ιράν. Ακόμη κι ο κύριος επωφελούμενος της όλης υπόθεσης, ο Ραϊσί, δήλωσε ότι βρίσκεται σε επαφές για να εξασφαλιστεί περισσότερος ανταγωνισμός στην εκλογική αναμέτρηση [26]. Υποστηρίχθηκε ότι «o Ραϊσί προσπαθεί να συναντηθεί με τον Ηγέτη για να πάρει την έγκρισή του για την συμμετοχή των Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ, Αλί Λαριτζανί και Σαέντ Μοχαμάντ, τρεις προσωπικότητες που έχουν μεγάλες βάσεις υποστήριξης» [27].

Ενδεχομένως, ο υπερσυντηρητικός κληρικός προέβη σε τούτη την κίνηση, διότι επιθυμεί η σχεδόν σίγουρη νίκη του να μη σπιλωθεί από ένα ρεκόρ αποχής, το οποίο προβλέπουν οι ιρανικές δημοσκοπήσεις [28], αφού μια τέτοια εξέλιξη ενδεχομένως να υπονομεύσει τη νομιμοποίησή του και τις πιθανότητές του να αναδειχθεί στο μέλλον Ανώτατος Ηγέτης. Πάρα ταύτα, ο Αλί Χαμενεΐ έκλεισε κάθε πόρτα επανεξέτασης των αποκλεισθέντων υποψηφιοτήτων, ξεκαθαρίζοντας ότι στηρίζει την απόφαση του Συμβουλίου Περιφρούρησης [29].

ΠΡΟΣ ΜΙΑ «ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ»;

Αν κι ο Ανώτατος Ηγέτης της χώρας δεν παραλείπει ποτέ να τονίζει την σημασία της μεγάλης συμμετοχής στις εκλογές για την εθνική ασφάλεια και τη νομιμοποίηση της Ισλαμικής Δημοκρατίας στο εξωτερικό, φαίνεται ότι έχει αποφασίσει στις κρίσιμες τούτες εκλογές να μη ρισκάρει και να δει στην προεδρία κάποιον που δε θα ανήκει μόνο στο ίδιο ιδεολογικό με εκείνον στρατόπεδο αλλά και στο περιβάλλον του, εν προκειμένω τον Εμπραχίμ Ραϊσί. Πιθανότατα, αυτό οφείλεται στο ότι δεν θέλει να δει το οικοδόμημα της Ισλαμικής Δημοκρατίας, που συνέβαλε τόσο αποφασιστικά στο να χτιστεί, να διακινδυνευθεί τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Το 1997, ο Αλί Χαμενεΐ ρίσκαρε κι εκλέχθηκε στην προεδρία αυτός ακριβώς που δεν ήθελε να κερδίσει, ο Μοχαμάντ Χαταμί. Η συνύπαρξή τους υπήρξε άκρως προβληματική. Από την σημερινή του στάση διαγράφεται ότι δεν είναι διατεθειμένος να επαναλάβει κάτι τέτοιο σε μια τόσο κομβική περίοδο, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει σμίκρυνση του πολιτικού κατεστημένου και υψηλή αποχή στις εκλογές, η οποία ούτως ή άλλως προδιαγραφόταν από τις δημοσκοπήσεις. Χαρακτηριστική είναι δήλωση του εκπροσώπου Τύπου του Συμβουλίου Περιφρούρησης, στην οποία ξεκαθάρισε ότι «από νομική και νόμιμη άποψη, η χαμηλή προσέλευση δεν δημιουργεί νομικά προβλήματα» [30].