Η μοναδική καγκελάριος

Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, η Μέρκελ έχει γεφυρώσει ήσυχα και υπομονετικά τις βαθιές ευρωπαϊκές διαφορές. Πολέμησε εναντίον ενός Brexit χωρίς συμφωνία. Η κίνησή της να στηρίξει το ταμείο αποκατάστασης της ΕΕ για την πανδημία ύψους 826 δισεκατομμυρίων δολαρίων τον Μάιο του 2020, επιτρέποντας στο μπλοκ να αυξήσει το κοινό χρέος στις κεφαλαιαγορές για πρώτη φορά -μια επιλογή η οποία έτυχε μεγάλης αντίστασης από το κόμμα της για δεκαετίες- πολύ πιθανό να εμπόδισε την αποσύνθεση της ένωσης.

Η απόφαση της Μέρκελ να μην κλείσει τα σύνορα της Γερμανίας σε ένα τεράστιο κύμα προσφύγων το 2015 -«Μπορούμε να το κάνουμε», εξήγησε περίφημα- ήταν μια πράξη ανθρωπισμού. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Εκείνη την εποχή, ήταν το μόνο υπεύθυνο πράγμα που μπορούσε να κάνει, γιατί πήρε τεράστια πίεση από μικρότερους ευρωπαϊκούς γείτονες και βαλκανικές χώρες, όπου είχαν φτάσει για πρώτη φορά οι πρόσφυγες. Οι περισσότεροι από εκείνους που έμειναν στην Γερμανία έχουν πλέον ενσωματωθεί επιτυχώς στην κοινωνία, συμπληρώνοντας ένα εργατικό δυναμικό που ζητούσε νέα χέρια εργασίας.

Ωστόσο, το εγχώριο και εξωτερικό κόστος ήταν τεράστιο. Γερμανικές πόλεις και κρατίδια αγωνίστηκαν να αντιμετωπίσουν την εισροή επί μήνες, και οι πολίτες θεώρησαν ότι η κυβέρνηση τους ζητούσε να αναλάβουν πάρα πολλή ευθύνη για να βοηθήσουν τους νεοεισερχόμενους. Οι γείτονες της Γερμανίας αντέταξαν ότι η απόφαση της Μέρκελ είχε δημιουργήσει ένα τεράστιο κίνητρο για επιπλέον μετανάστευση. Χρειάστηκε μια φανταχτερή συμφωνία πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ με τον Τούρκο πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, για να σταματήσει η ροή κρατώντας τους μετανάστες στην Τουρκία˙ και πράγματι, η Γερμανία κατέληξε de facto να κλείνει τα σύνορά της στους πρόσφυγες.

Το χειρότερο από όλα, η κρίση πυροδότησε εθνικιστικά κινήματα σε όλη την Ευρώπη. Στην Γερμανία, μετέτρεψε το «Εναλλακτική για την Γερμανία» από ένα μικρό ευρωσκεπτικιστικό κόμμα σε μια ορμητική ακροδεξιά, ξενοφοβική δύναμη που εισήλθε στο εθνικό κοινοβούλιο και έγινε ηγέτης της αντιπολίτευσης σε μόλις τέσσερα χρόνια. Η εξέγερση ήταν ευρεία στο CDU και η Μέρκελ δεν ήταν ποτέ πιο κοντά στο να χάσει την δουλειά της. Κέρδισε την επανεκλογή της το 2017 με το χειρότερο αποτέλεσμα του κόμματος μετά τον πόλεμο (33% της λαϊκής ψήφου) και έπρεπε να διαπραγματευτεί πρωτοφανώς για πέντε μήνες ώστε να σχηματίσει κυβέρνηση.

Η χαρτογράφηση των μεταβαλλόμενων σχέσεων της Γερμανίας με τις μεγάλες δυνάμεις ήταν η πιο ανησυχητική πρόκληση της Μέρκελ. Ως μια ευρωπαϊκή μεσαία δύναμη που μοιράζεται μια ήπειρο και εισάγει ενέργεια από την Ρωσία, εξαρτάται από τις εξαγωγές στην Κίνα (τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Γερμανίας εκτός ΕΕ) και βασίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες για την ομπρέλα ασφαλείας της, η Γερμανία έχει περιορισμένες στρατηγικές επιλογές. Ιστορικά, αυτό αντανακλάται σε ένα βαθιά ριζωμένο ένστικτο για εξισορρόπηση συμμάχων και αντιπάλων, και η Μέρκελ δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτήν την παράδοση.

Πράγματι, πριν από μια δεκαετία, το Βερολίνο είδε τη Μόσχα και το Πεκίνο ως στρατηγικούς εταίρους σε αυτό που ήλπιζε να γίνει αμφίδρομη συμφωνία: η Γερμανία θα τους βοηθούσε να μεταμορφώσουν όχι μόνο τις οικονομίες τους αλλά και τα πολιτικά τους συστήματα. Αυτό για να ανθίσουν οι επιχειρήσεις. Η Ost-Ausschuss, η κορυφαία ένωση λόμπινγκ της Γερμανίας για εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ρωσία, ήταν ένας ισχυρός παράγοντας στην εμπορική πολιτική. Τόσοι πολλοί Γερμανοί διευθύνοντες σύμβουλοι ήθελαν να συμμετάσχουν στα ετήσια ταξίδια της καγκελάριου στην Κίνα που μερικές φορές απαιτούνταν τρία αεροπλάνα για ολόκληρη την αντιπροσωπεία. (Η Μέρκελ θα φροντίσει επίσης να συναντηθεί με Κινέζους και Ρώσους αντιφρονούντες στην γερμανική πρεσβεία και υποδέχθηκε τον Δαλάι Λάμα στο Βερολίνο το 2007). Σήμερα, ωστόσο, μια ρεβιζιονιστική Ρωσία και μια ανερχόμενη Κίνα παίζουν στην επίθεση ως στρατηγικοί ανταγωνιστές της Δύσης, όχι μόνο στο δικό τους «εγγύς εξωτερικό», και στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, αλλά και μέσα στα φυσικά και ψηφιακά σύνορα της Ευρώπης -και της Γερμανίας.

Η προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία, ο συνεχιζόμενος πόλεμος δια πληρεξουσίων στην Ουκρανία, οι ενέργειες παραπληροφόρησης και προπαγάνδας της στα γερμανικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η παραβίαση των σέρβερ της Bundestag το 2015, η δολοφονία ενός Τσετσένου πολιτικού πρόσφυγα στο Βερολίνο, η απόπειρα δολοφονίας του Ρώσου πολιτικού αντιπολιτευόμενου Alexei Navalny το 2020, και η υποστήριξη της Μόσχας στην βίαιη καταστολή των μαζικών διαδηλώσεων στην Λευκορωσία -όλες αυτές οι εξελίξεις οδήγησαν την γερμανική πολιτική τάξη να κάνει μια ζοφερή επανεκτίμηση της σχέσης με τη Μόσχα. Η Μέρκελ καταδίκασε έντονα το Κρεμλίνο για την απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Ναβάλνι και τον έφερε στο Βερολίνο για θεραπεία, και υποστήριξε νέες κυρώσεις της ΕΕ εναντίον ανώτερων Ρώσων. Ωστόσο, αρνήθηκε -παρά την τεράστια πίεση των διοικήσεων Τραμπ και Μπάιντεν- να πιάσει το μεγαλύτερο μαστίγιο στο οπλοστάσιό της και να αναστείλει το έργο του αγωγού Gazprom Nord Stream 2, το οποίο προορίζεται να φέρει το ρωσικό φυσικό αέριο στην Γερμανία, παρακάμπτοντας τις γραμμές της Ουκρανίας και της Πολωνίας.

Ρωσικά στρατιωτικά οχήματα στα ανοικτά των ακτών της Σεβαστούπολης, στην Κριμαία, τον Ιούλιο του 2017. Pavel Rebrov / Reuters
------------------------------------------------------------------