Η ατέλειωτη κρίση της Βενεζουέλας

Ο γρήγορος εναγκαλισμός των ΗΠΑ στον Γκουαϊδό ταιριάζει σε ένα ευρύτερο μοτίβο θόλωσης προς το καθεστώς Μαδούρο. Για περισσότερο από ένα χρόνο, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ο αντιπρόεδρος Μάικ Πενς, ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, και ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζον Μπόλτον είχαν πάρει μια σκληρή διπλωματική στάση που τόνιζε ότι «όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι» όσον αφορά την Βενεζουέλα, ακόμη και στρατιωτική επέμβαση. Υπό τον τίτλο της «μέγιστης πίεσης», οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν κυρώσεις όχι μόνο σε πρόσωπα του καθεστώτος αλλά και σε βασικούς οικονομικούς τομείς της Βενεζουέλας, περιορίζοντας την ικανότητα του Καράκας να πουλά πετρέλαιο στο εξωτερικό, σε μια προσπάθεια να περιορίσει την πρόσβαση του καθεστώτος σε ξένο συνάλλαγμα το οποίο χρειαζόταν απεγνωσμένα. Οι κυρώσεις δεν κατέστρεψαν την οικονομία της Βενεζουέλας - το έκαναν με εκπληκτική αποτελεσματικότητα οι οικονομικές πολιτικές του ίδιου του καθεστώτος, , κατά τις δύο δεκαετίες πριν από την επιβολή κυρώσεων- αλλά βάθυναν την οικονομική κρίση της χώρας και κατέστησαν αδύνατη μια ουσιαστική οικονομική ανάκαμψη.

Ενδεικτικά, η κορυφαία προτεραιότητα των αξιωματούχων της Βενεζουέλας όταν όντως κάθονταν για συνομιλίες [2] με εκπροσώπους της διεθνούς κοινότητας ήταν πάντα η απαλλαγή από τις επιμέρους κυρώσεις εναντίον τους. Οι οπλαρχηγοί του καθεστώτος φαίνεται να νοιάζονται περισσότερο για την ελευθερία τους να ταξιδεύουν και να κατέχουν περιουσίες σε όλο τον κόσμο παρά για τις δυσκολίες των απλών Βενεζουελάνων. Έχουν κλονιστεί από την ανακοίνωση των Ηνωμένων Πολιτειών πέρυσι για αμοιβή 15 εκατομμυρίων δολαρίων για την βοήθεια στην σύλληψη του Μαδούρο, μαζί με άλλες αμοιβές πολλών εκατομμυρίων δολαρίων που συνδέονται με άλλα πρόσωπα του καθεστώτος και την παρέα τους.

Η πολεμική ρητορική του Τραμπ εναντίον του Μαδούρο και των κορυφαίων προσώπων του καθεστώτος ήταν ωστόσο άχρηστη στην Βενεζουέλα. Τροφοδότησε την τάση της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας για μαγικές σκέψεις. Ορισμένα ριζοσπαστικά πρόσωπα της αντιπολίτευσης επέλεξαν να κινητοποιηθούν ηχηρά υπέρ της στρατιωτικής δράσης των ΗΠΑ. Αυτοί οι δημαγωγοί αναγνώριζαν, ιδιωτικά, ότι οι πιθανότητες πραγματοποίησης μιας αμερικανικής επέμβασης ήταν πολύ μικρές, αλλά αυτό δεν τους εμπόδισε να λυμαίνονται την απελπισία των οπαδών τους.

Βενεζουελάνοι πρόσφυγες παρευρίσκονται σε κηδεία στην Αραουκίτα της Κολομβίας, τον Μάρτιο του 2021. Luisa Gonzalez / Reuters
-----------------------------------------------

Το καθεστώς Μαδούρο, από την πλευρά του, εκτίμησε σωστά ότι η αμερικανική μεγαλαυχία ισοδυναμούσε με κενές απειλές. Επικεντρώθηκε στο να μετατρέψει την στάση των ΗΠΑ σε πολύτιμη προπαγάνδα. Η κρατική τηλεόραση της Βενεζουέλας μετέφερε με ανυπομονησία ηχογραφημένα αποσπάσματα από τις απειλές της Ουάσινγκτον ενάντια στο καθεστώς. Αυτό επέτρεψε στην κυβέρνηση Μαδούρο να αποφύγει την ευθύνη για τα οικονομικά προβλήματα της χώρας ρίχνοντάς την στην υποτιθέμενη δολιοφθορά των ΗΠΑ.

Η πίεση του Τραμπ έκανε ελάχιστα για να αλλάξει τα γεγονότα επί του πεδίου. Η ελπίδα για έναν κατακλυσμό στρατιωτικών αποστασιών από το καθεστώς δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Αντ' αυτού, το καθεστώς κωλυσιεργούσε με τον Γκουαϊδό και συνέχισε να καταπιέζει και να φυλακίζει τους υποστηρικτές του. Η πίεση της πρόκλησης εξαντλήθηκε σταδιακά.

Με τον καιρό, οι εμπνευσμένες από την Κούβα τακτικές καταστολής που χρησιμοποιήθηκαν εναντίον του Γκουαϊδό και των συμμάχων του αποδείχθηκαν βάναυσα αποτελεσματικές. Σταδιακά, η εμπιστοσύνη και η υποστήριξη του κόσμου προς την προσωρινή κυβέρνηση του Γκουαϊδό μειώθηκε. Τα ποσοστά αποδοχής του Γκουαϊδό έπεσαν από το 70% στην αρχή της πρόκλησής του το 2019 σε μόλις 11% αυτόν τον Ιανουάριο. Το καθεστώς, από την πλευρά του, δεν αντιμετωπίζει πλέον την αντιπολίτευση ως υπαρξιακή απειλή. Αντιθέτως, βλέπει την αντιπολίτευση, στην χειρότερη περίπτωση, ως μια χρόνια κατάσταση που πρέπει να διαχειρίζεται και, πιο συχνά, ως έναν αντίπαλο που μπορεί εύκολα να χειραγωγήσει.

Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΥΡΡΙΚΝΩΣΗ ΕΝ ΚΑΙΡΩ ΕΙΡΗΝΗΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΠΟΤΕ

Για τους καθημερινούς Βενεζουελάνους, η αντοχή του καθεστώτος δεν είναι παρά μια καταστροφή. Μια άλλοτε μεγάλη και αυξανόμενη μεσαία τάξη έχει σχεδόν εξαφανιστεί, αφήνοντας έως και το 96% των Βενεζουελάνων κάτω από το όριο της φτώχειας. Η οικονομία έχει καταρρεύσει δραματικά, με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ να έχει μειωθεί στο ένα τέταρτο αυτού που ήταν πριν ξεκινήσει η κρίση το 2013. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, η οικονομία της Βενεζουέλας έχει συρρικνωθεί από το 2012 περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη οικονομία εν καιρώ ειρήνης [3].

Η οικονομική κατάρρευση της Βενεζουέλας ξεκινά από την καταστροφή της πετρελαϊκής βιομηχανίας της, η οποία για περισσότερο από έναν αιώνα ήταν στο επίκεντρο της οικονομικής στρατηγικής της χώρας. Η παραγωγή πετρελαίου μειώθηκε από την κορύφωση των 3,7 εκατομμυρίων βαρελιών ημερησίως το 1998 στα 2,2 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως το 2017. Αλλά ο συνδυασμός χρόνιων υποεπενδύσεων στην εξερεύνηση και συντήρηση, η απώλεια πρόσβασης στις διεθνείς πιστωτικές αγορές μετά την αθέτηση κρατικού χρέους το 2017, και η επιβολή αμερικανικών κυρώσεων στην βιομηχανία πετρελαίου την ίδια χρονιά, αποδιάρθρωσαν την βιομηχανία. Η Βενεζουέλα παράγει τώρα μόλις 700.000 βαρέλια την ημέρα -καθόλου κοντά στο επίπεδο που απαιτείται για την χρηματοδότηση των εισαγωγών που χρειάζεται η χώρα για να επιβιώσει.