Η προβληματική έρευνα του Διεθνούς Δικαστηρίου για το Αφγανιστάν

Στα παλαιστινιακά εδάφη, για παράδειγμα, τόσο οι ισραηλινές όσο και οι παλαιστινιακές δυνάμεις κατηγορούνται για παράνομη συμπεριφορά. Για τις ισραηλινές δυνάμεις, αυτό περιλαμβάνει παράνομους εποικισμούς και για τις παλαιστινιακές δυνάμεις και την Χαμάς, αφορά την χρήση παράνομων ρουκετών. Αν και η Παλαιστίνη [9] είναι μέλος του ICC, το Ισραήλ δεν είναι. Ως εκ τούτου, το Ισραήλ απέρριψε τους ισχυρισμούς του δικαστηρίου περί δικαιοδοσίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι επίσης αντίθετες στην έρευνα. Η αντίθεση των ΗΠΑ είναι ταυτόχρονα αλτρουιστική και ιδιοτελής —αλτρουιστική επειδή το Ισραήλ είναι μακροχρόνιος σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή και ιδιοτελής επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θέλουν να δημιουργήσουν προηγούμενο ώστε το ICC να έχει δικαιοδοσία σε κράτη μη-μέλη.

Υπάρχει μια δεύτερη, παρόμοια έρευνα στην Γεωργία, όπου το δικαστήριο ερευνά φερόμενα εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που σχετίζονται με τον πόλεμο του 2008, στον οποίο συμμετείχαν γεωργιανές και ρωσικές δυνάμεις, καθώς και δυνάμεις από την επίμαχη περιοχή της Νότιας Οσετίας, την οποία τώρα καταλαμβάνει η Ρωσία [10]. Όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ, η Ρωσία απορρίπτει την δικαιοδοσία του ICC. Η Ρωσία, η οποία είχε υπογράψει το Καταστατικό της Ρώμης, διέκοψε την διαδικασία επικύρωσης λίγο μετά την έγκριση της έρευνας για την Γεωργία το 2016 —και αφού το δικαστήριο κατήγγειλε την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ουκρανία. Δεν υπήρξε ουσιαστική πρόοδος στην έρευνα για την Γεωργία, σίγουρα όχι για ό,τι αφορούσε την Ρωσία [11]. Η εισαγγελία του ICC δεν κατονόμασε υπόπτους, ούτε έχει εκδώσει εντάλματα σύλληψης ή κλητεύσεις. Παρομοίως, η έρευνα για την Κριμαία έχει σταματήσει. Η Bensouda ολοκλήρωσε την προκαταρκτική της εξέταση στα τέλη του 2020, αλλά δεν έκανε το επόμενο βήμα: να ζητήσει εξουσιοδότηση από τους δικαστές για να ανοίξει μια πλήρης έρευνα.

Εάν το ICC συνεχίσει αυτή την τάση να υποχωρεί από δύσκολες έρευνες για την συμπεριφορά ισχυρών χωρών, διακινδυνεύει να «υποστηρίζει στην θεωρία την καθολικότητα αλλά στην πράξη να αθωώνει την Δύση ενώ τιμωρεί και καταδικάζει τους υπόλοιπους», όπως το έθεσε πρόσφατα ο Oumar Ba στο Foreign Affairs [12]. Εάν αυτός ο κίνδυνος επαληθευθεί, το ICC μπορεί να χάσει μέλη. Το Μπουρούντι και οι Φιλιππίνες έχουν ήδη αποσυρθεί από το δικαστήριο, επικαλούμενες ως δικαιολογία τις προκαταλήψεις του. Άλλοι μπορεί να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους ή απλώς να αγνοήσουν και να αρνηθούν να συνεργαστούν με το ICC.

Η έρευνα για το Αφγανιστάν πρόσφερε στο ICC μια ευκαιρία να ξεκινήσει την τρίτη του δεκαετία αξιώνοντας —νόμιμα, εύλογα, και ισχυρά— την δικαιοδοσία του σε μια παγκόσμια υπερδύναμη. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, εν τω μεταξύ, θα ήταν μια ευκαιρία να στοχαστούν σχετικά με τα δεινά των 20 χρόνων πολέμου. Οι υπερασπιστές του Khan μπορεί να επικαλεστούν τον πραγματισμό του για την αποτροπή κάθε πιθανότητας ολικής αντιπαράθεσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες, εάν τα μέλη των υπηρεσιών τους κατηγορούνταν και εκδίδονταν εντάλματα για την σύλληψή και την μεταφορά τους στο ICC ώστε να δικαστούν. Αλλά η αποφυγή της σύγκρουσης έρχεται σε αντίθεση με τον σκοπό του δικαστηρίου. Η λογοδοσία δεν είναι μια εθελοντική άσκηση. Και όπως έχει υποστηρίξει σθεναρά η μελετητής διεθνούς δικαίου, Sophie Duroy [13], «όταν ο εισαγγελέας ενός οικουμενικού δικαστηρίου, με εντολή να βάλει τέλος στην ατιμωρησία για όλους, χωρίς καμία διάκριση, αποφασίζει να συνεχίσει μια μονόπλευρη έρευνα … η εντύπωση που προκύπτει είναι περισσότερο αυτή των δύο μέτρων και δύο σταθμών παρά του πραγματισμού».

Ωστόσο, η ελπίδα παραμένει. Το ICC έχει κάνει ανατροπές στο παρελθόν όταν πρόκειται για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το αίτημα της Bensouda να ξεκινήσει μια πλήρη έρευνα για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν απορρίφθηκε το 2019 αλλά στην συνέχεια εγκρίθηκε το 2020. Ο Khan μπορεί επίσης να αλλάξει την απόφασή του —αλλά μόνο εάν η κριτική και η πίεση αυξηθούν στην υπηρεσία του για να επανεξετάσει τις προτεραιότητές της και να αναλογιστεί το μακροπρόθεσμο κόστος για την διεθνή ποινική δικαιοσύνη και το κράτος δικαίου.