Η ειρήνη είναι ακόμα πιθανή στην Αιθιοπία

Η Αιθιοπία επιταχύνει προς τον όλεθρο. Την περασμένη εβδομάδα, καθώς οι δυνάμεις των ανταρτών του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου της Tigray (Tigrayan People’s Liberation Front, TPLF) και οι σύμμαχοί τους προωθούνταν προς την πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα, ο πρωθυπουργός Abiy Ahmed ταξίδεψε στην πρώτη γραμμή και ορκίστηκε να οδηγήσει ο ίδιος τα στρατεύματα της Αιθιοπίας στη μάχη. «Δεν θα υποχωρήσουμε μέχρι να θάψουμε τον εχθρό», είπε. Για να μην υπολείπεται, ένας εκπρόσωπος του TPLF χαρακτήρισε την ηγεσία του Abiy «στραγγαλισμό του λαού μας» και δεσμεύτηκε ότι η «ανυποχώρητη προέλαση» των ανταρτών θα συνεχιστεί.

Ένας φρουρός στη Mekelle, στην Αιθιοπία, τον Ιούλιο του 2021. Giulia Paravicini / Reuters
----------------------------------------------

Εάν ο Abiy και οι αντίπαλοί του συνεχίσουν σε αυτόν τον δρόμο, κινδυνεύουν να προκαλέσουν όχι μόνο μαζική αιματοχυσία και οικονομική κατάρρευση, αλλά και την διάσπαση του αιθιοπικού κράτους όπως το ξέρουμε. Η Αιθιοπία κινδυνεύει να γίνει η Γιουγκοσλαβία αυτής της γενιάς: ένα σπουδαίο έθνος και ένας περιφερειακός ηγέτης που καταρρέει βίαια με βάση τις εθνοτικές γραμμές. Οι παραλληλισμοί με τους αιματηρούς πολέμους της Γιουγκοσλαβίας είναι ήδη εμφανείς στην πόλωση, στην ρητορική μίσους, και στην βία που έχουν γραπώσει την Αιθιοπία τον τελευταίο χρόνο. Η ανάμνηση εκείνων των προηγούμενων συγκρούσεων με στοιχειώνει όταν σκέφτομαι τι μπορεί να επακολουθήσει στο δεύτερο πολυπληθέστερο έθνος της Αφρικής.

Καθώς οι μάχες φτάνουν στο κατώφλι της αιθιοπικής πρωτεύουσας, δεν είναι πολύ αργά για να σφυρηλατηθούν τα ξίφη σε άροτρα και ο Abiy και το TPLF να προσέλθουν στο τραπέζι του διαλόγου ώστε να αποτραπεί η περαιτέρω κλιμάκωση ενός πολέμου που έχει ήδη στοιχίσει υπερβολικά πολλές ζωές. Και τα δύο μέρη πρέπει να δράσουν άμεσα για να τερματίσουν τις πιο πιεστικές ανθρωπιστικές κρίσεις, κάτι που με την σειρά του μπορεί να δημιουργήσει τον απαραίτητο χώρο για διαπραγματεύσεις.

ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΘΕΤΗΘΗΚΑΝ

Όχι πριν από πολύ καιρό, η Αιθιοπία βρισκόταν σε μια πολύ διαφορετική τροχιά. Το 2019, ο Abiy κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης για τον τερματισμό ενός βάναυσου εικοσαετούς συνοριακού πολέμου με την Ερυθραία και την προώθηση μιας σειράς εκτεταμένων δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων. Στην ομιλία του για την αποδοχή του Νόμπελ, ο Abiy περιέγραψε την κυβερνητική του φιλοσοφία ως Medemer, μια αμχαρική λέξη για την «προσθήκη» που είπε ότι σηματοδοτούσε τον συνδυασμό συμφιλίωσης, ενότητας, και ανεκτικότητας. Μαζί με τις αρχικές μεταρρυθμιστικές του προσπάθειες, αυτό το όραμα για μια ποικιλόμορφη, ανοιχτή σε όλους και ενωμένη χώρα έδωσε σε εκατομμύρια ανθρώπους την ελπίδα ότι η Αιθιοπία βρισκόταν σε μια πορεία προς ένα πιο σταθερό μέλλον.

Όμως τον τελευταίο χρόνο, αυτή η ελπίδα έχει σχεδόν εξατμιστεί. Μίλησα για πρώτη φορά στον Abiy για την ελλοχεύουσα σύγκρουση στην [περιοχή] Tigray τον Νοέμβριο του 2020. Οι εντάσεις μεταξύ της κυβέρνησής του και του TPLF, οι οποίες κυριάρχησαν επί του κυβερνητικού συνασπισμού της Αιθιοπίας έως το 2018, είχαν αυξηθεί εδώ και μήνες, με αποκορύφωμα μια επίθεση του TPLF σε στρατιωτικές βάσεις της Αιθιοπίας στο βόρειο τμήμα της χώρας. Ως απάντηση, ο Abiy ετοιμαζόταν να ξεκινήσει μια μεγάλη στρατιωτική επίθεση εναντίον της πρωτεύουσας της Tigray, Mekelle. Τον προέτρεψα να αναθεωρήσει και να ακολουθήσει τον δρόμο της διαπραγμάτευσης και της συμφιλίωσης. Ο Abiy επέμεινε ότι απλώς αναλάμβανε μια επιχείρηση επιβολής του νόμου για την σύλληψη μιας συμμορίας εγκληματιών˙η αποστολή, είπε, ήταν θέμα λίγων εβδομάδων να ολοκληρωθεί. Προειδοποίησα ότι οι στρατηγοί και των δύο πλευρών του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου είχαν κάνει παρόμοιες προβλέψεις την άνοιξη του 1861. Αντί, ωστόσο, η σύγκρουση να έχει μια γρήγορη και αποφασιστική έκβαση, «τράβηξε» για περισσότερα από τέσσερα χρόνια, και έγινε ο πιο θανατηφόρος και καταστροφικός πόλεμος στην ιστορία των ΗΠΑ. Παρά τις προειδοποιήσεις μου -και τις προειδοποιήσεις πολλών ηγετών από την Αφρική και από όλο τον κόσμο- ο Abiy προχώρησε σε μια στρατιωτική εκστρατεία που έκτοτε έχει προκαλέσει μαζικούς εκτοπισμούς και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Στις αρχές του 2021, ο πρόεδρος Joe Biden [1] έκανε την σύγκρουση και την ανθρωπιστική έκτακτη ανάγκη στο Τιγκράι μια από τις πρώτες προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησής του, επενδύοντας υψηλού επιπέδου προσοχή και πόρους στην προσπάθεια να μετριάσει την κρίση. Ο Μπάιντεν, ο υπουργός Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, και ο Ειδικός Απεσταλμένος για το Κέρας της Αφρικής, Jeffry Feltman, συνεργάστηκαν με περιφερειακούς εταίρους και Ευρωπαίους συμμάχους για να ωθήσουν τα αντιμαχόμενα μέρη προς τις διαπραγματεύσεις. Είμαι περήφανος που συμμετείχα στις διπλωματικές προσπάθειες της κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένου του ταξιδιού στην Αντίς Αμπέμπα για να συναντηθώ με τον Abiy και να παραδώσω στα χέρια του μια προσωπική επιστολή από τον Μπάιντεν.

Τον Μάρτιο, πέρασα πέντε ώρες με τον Abiy μέσα σε δύο ημέρες στην Αντίς Αμπέμπα. Εξέφρασε μια βαθιά υπερηφάνεια για την ιστορία της Αιθιοπίας ως το μόνο αφρικανικό έθνος που δεν αποικίστηκε ποτέ από ξένη δύναμη, και επέδειξε ισχυρό αίσθημα ανεξαρτησίας. Μου ήταν σαφές ότι έβλεπε τον εαυτό του ως αποφασισμένο μεταρρυθμιστή ακόμη και όταν αγωνιζόταν να εξισορροπήσει τις ανταγωνιστικές εσωτερικές πολιτικές δυνάμεις και τις εξωτερικές πιέσεις από την διεθνή κοινότητα. Τον προέτρεψα να λάβει αποφασιστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της σύγκρουσης και την επίλυση ανθρωπιστικών ζητημάτων και [ζητημάτων] ασφάλειας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων προτού αυτά βγουν περαιτέρω εκτός ελέγχου.

Ο Abyi μου έδωσε πολλές υποσχέσεις, μερικές από τις οποίες αρχικά τήρησε. Αφού αναγνώρισε για πρώτη φορά ότι τα στρατεύματα της Ερυθραίας είχαν εισέλθει στην σύγκρουση για να πολεμήσουν μαζί με τις δυνάμεις της Αιθιοπίας, ο Abiy εκπλήρωσε την δέσμευσή του να επισκεφθεί την πρωτεύουσα της Ερυθραίας, Ασμάρα, για να συζητήσει την απόσυρση των στρατευμάτων της Ερυθραίας με τον πρόεδρο Isaias Afwerki. Ο Abiy αναγνώρισε επίσης δημόσια ότι όλα τα μέρη της σύγκρουσης είχαν διαπράξει παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εξέφρασε την ανάγκη για λογοδοσία. Δέχθηκε βελτιώσεις στην ανθρωπιστική πρόσβαση και επέτρεψε να προχωρήσει μια κοινή έρευνα ΟΗΕ-Αιθιοπικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Ethiopian Human Rights Commission). Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ωστόσο, αυτές οι αχτίδες ελπίδας είχαν ξεθωριάσει, καθώς ο Abiy άλλαξε πορεία [2] και προχώρησε στην πολεμική προσπάθεια.

Τα αποτελέσματα είναι τόσο ξεκάθαρα όσο και καταστρεπτικά. Λίγο περισσότερο από ένα χρόνο από την έναρξη αυτής της βάναυσης και τραγικής σύγκρουσης, περισσότεροι από 60.000 άνθρωποι έχουν τραπεί σε φυγή από την Αιθιοπία. Επισκέφθηκα μερικούς από αυτούς τον Απρίλιο στον προσφυγικό καταυλισμό Um Rakuba στο γειτονικό Σουδάν. Μεμονωμένας, οι ιστορίες τους για την αναγκαστική μετεγκατάσταση, τους βιασμούς, και τις άλλες μορφές εθνοτικής βίας ήταν σπαρακτικές. Όλες μαζί συνθέτουν την τραγωδία μιας ολόκληρης γενιάς.

Αν και οι ακριβείς αριθμοί των απωλειών είναι άγνωστοι, ο απολογισμός των θυμάτων της σύγκρουσης είναι τρομερός. Εκτός από τους 60.000 ανθρώπους που έχουν τραπεί σε φυγή από την χώρα, περισσότεροι από δύο εκατομμύρια έχουν εκτοπιστεί εσωτερικά. Πάνω από τους μισούς είναι γυναίκες και κορίτσια, πολλές από τις οποίες έχουν αντιμετωπίσει φρικτή βία λόγω φύλου. Ο πόλεμος έχει σκοτώσει χιλιάδες, έχει ωθήσει τουλάχιστον 400.000 ανθρώπους σε συνθήκες λιμού, και έχει αφήσει επτά εκατομμύρια ανθρώπους στην ανάγκη επείγουσας ανθρωπιστικής βοήθειας. Όλες οι πλευρές της σύγκρουσης έχουν διαπράξει θηριωδίες, σύμφωνα με διεθνείς ερευνητές.

ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ [3] έχει ανταποκριθεί στην κρίση στο Tigray αναστέλλοντας την βοήθεια για την ασφάλεια στην κυβέρνηση του Abiy, επιβάλλοντας στοχευμένες κυρώσεις σε όσους πυροδοτούν την σύγκρουση και παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, και ανακαλώντας την προνομιακή εμπορική πρόσβαση που απολάμβανε η Αιθιοπία μέσω του Νόμου για την Ανάπτυξη και τις Ευκαιρίες της Αφρικής (African Growth and Opportunity Act). Με ενοποιημένη διακομματική φωνή, το Κογκρέσο των ΗΠΑ καταδίκασε τις ενέργειες της κυβέρνησης της Αιθιοπίας, των συμμάχων της, και του TPLF. Μαζί με τους γερουσιαστές Bob Menendez, Δημοκρατικό του Νιου Τζέρσεϊ, και τον Jim Risch, Ρεπουμπλικανό του Αϊντάχο, εισήγαγα πρόσφατα διακομματική νομοθεσία που απαιτεί υποχρεωτικές κυρώσεις στους δράστες της σύγκρουσης και στους παραβάτες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τον τερματισμό των πωλήσεων όπλων και της βοήθειας για την ασφάλεια στην Αιθιοπία, και περιορισμούς στην υποστήριξη των ΗΠΑ για την χρηματοδότηση της Αιθιοπίας από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (International Monetary Fund).

Η σύγκρουση έχει πυροδοτήσει θυμό και διχασμό τόσο εντός της Αιθιοπίας όσο και σε ολόκληρη την αιθιοπική διασπορά, η οποία διχάζεται από τα συγκρουόμενα αφηγήματα για την εθνότητα [4], τον εθνικισμό, και την ιστορία. Την κατάσταση χειροτερεύει ένα τοξικό ψηφιακό περιβάλλον κατακλυσμένο από παραπληροφόρηση, προπαγάνδα, ρητορική μίσους, γενοκτονική ρητορική, και υποκινήσεις για βία. Αυτή η επικίνδυνη διαδικτυακή συζήτηση είχε συνέπειες στην πραγματική ζωή, οδηγώντας σε ορισμένες περιπτώσεις σε θηριωδίες. Τον Αύγουστο, για παράδειγμα, διαδόθηκαν φήμες στο Facebook ότι οι Quemant, μια εθνοτική μειονότητα στην περιοχή Amhara, υποστήριζαν τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Αμέσως μετά, υποστηρικτές της ομοσπονδιακής κυβέρνησης της Αιθιοπίας φέρονται να έσυραν περισσότερους από δώδεκα Quemant από τα σπίτια τους στην πόλη Aykel και να τους έσφαξαν στον δρόμο.

Οκτώ μήνες αφότου συναντηθήκαμε με τον Abiy στην Αντίς Αμπέμπα, τον καλώ για άλλη μια φορά να επιλέξει τον δρόμο του συμβιβασμού και της ειρήνευσης που θα εμποδίσει την σύγκρουση να μετατραπεί σε γενοκτονία. Καλώ επίσης το TPLF και τους άλλους μαχητές να κάνουν το ίδιο. Οι δυναμικές στο πεδίο της μάχης έχουν αλλάξει δραστικά από τότε που ήμουν στην Αιθιοπία, καθώς το TPLF και οι σύμμαχοί του προφανώς έχουν σημειώσει σημαντικά κέρδη έναντι της κυβέρνησης του Abiy. Για τους ηγέτες εν μέσω μιας στρατιωτικής εκστρατείας, ξέρω ότι ο συμβιβασμός μπορεί να φαίνεται σαν αδυναμία, αλλά η ηγεσία απαιτεί προθυμία για συμβιβασμό. Το να αγνοείς πλήρως τον αντίπαλο δεν είναι ποτέ μια συνταγή επιτυχίας.

Καθώς οι αντάρτες κινούνται προς την Αντίς Αμπέμπα, οι εξαντλητικές συγκρούσεις, οι σφαγές και οι διαρκείς εθνοτικές διαιρέσεις δεν είναι απλώς πιθανές αλλά εξαιρετικά πιθανές. Δεν είναι, ωστόσο, αναπόφευκτες. Υπάρχει ακόμη η ευκαιρία και για τις δύο πλευρές να επιδείξουν πραγματική ηγεσία παύοντας τις εχθροπραξίες και προσερχόμενες στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, επιδιώκοντας έναν γνήσιο εθνικό διάλογο για να χαράξουν μια πορεία προς τα εμπρός.

Η κυβέρνηση του Abiy πρέπει να δείξει τον δρόμο δημιουργώντας συνθήκες υπό τις οποίες και οι δύο πλευρές να μπορούν να διαπραγματευτούν. Για τον σκοπό αυτό, πρέπει να κάνει άμεσα βήματα για την ανακούφιση της ανθρωπιστικής κρίσης [5] στην Tigray, συμπεριλαμβανομένης της άρσης του de facto αποκλεισμού και της παροχής επαρκών τροφίμων και ιατρικών προμηθειών στην περιοχή. Πρέπει επίσης να αποκαταστήσει την ηλεκτρική ενέργεια, τις τηλεπικοινωνίες, τον τραπεζικό τομέα και το εμπόριο, και άλλες βασικές υπηρεσίες στην περιοχή, τις οποίες διέκοψε κατά την διάρκεια της σύγκρουσης. Αυτά τα βήματα όχι μόνο θα τερματίσουν τις παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, αλλά θα εξαλείψουν επίσης την αρχική δικαιολόγηση του TPLF για την επέκταση της επίθεσής του έξω από την Tigray. Τέλος, η κυβέρνηση του Abiy πρέπει να σταματήσει να συλλαμβάνει και να κρατά τους Τιγκρεϊνούς αποκλειστικά με βάση την εθνοτική τους ταυτότητα και να σταματήσει να αναφέρεται στο TPLF ως τρομοκρατική ομάδα που πρόκειται να εξοντωθεί. Όσο η Αντίς Αμπέμπα συνεχίζει να λέει ότι επιδιώκει την καταστροφή του TPLF, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ένα σενάριο στο οποίο οι ηγέτες των Τιγκρεϊνών αποσύρουν τις δυνάμεις τους. Από την πλευρά του, το TPLF πρέπει να σταματήσει την ασταμάτητη προέλασή του προς την πρωτεύουσα, να μετριάσει την δική του επιθετική ρητορική, και να σηματοδοτήσει την προθυμία του να διαπραγματευτεί. Εάν τα αντιμαχόμενα μέρη της Αιθιοπίας συνεχίσουν να επιλέγουν την βία, η λογοδοσία θα είναι βέβαιη, δυναμική και παγκόσμια —αλλά μέχρι τότε, η Αιθιοπία θα έχει υποστεί ανεπανόρθωτη ζημιά.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-01-23/why-ame...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/ethiopia/2021-11-05/can-ethiopia...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/africa/2021-11-24/how-pull-ethio...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/africa/2020-12-30/abiy-ahmeds-cr...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/africa/2020-11-12/ethiopias-dang...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/ethiopia/2021-12-06/peace-still-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition