Η Ρωσία νομίζει ότι η Αμερική μπλοφάρει

Καθώς ξεκινούν οι συνομιλίες μεταξύ Αμερικανών και Ρώσων διπλωματών στην Γενεύη σχετικά με την μοίρα της Ουκρανίας, η Ευρώπη βρίσκεται στο χείλος του πολέμου. Η στρατηγική των ΗΠΑ είναι να διαπραγματευθούν με την Ρωσία, ενώ απειλούν με «καταστροφικές» [1] κυρώσεις εάν ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, αποφασίσει να εισβάλει στον ανατολικό γείτονα της χώρας του. Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν έχουν σκιαγραφήσει ένα εύρος κυρώσεων [2] που θα μπορούσαν να επιβάλουν στο Κρεμλίνο, από την στόχευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της Ρωσίας έως τον περιορισμό της ικανότητάς της να εισάγει τεχνολογία.

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, μιλά στην Ουάσιγκτον, τον Ιανουάριο του 2022. POOL / Reuters
----------------------------------------------

Αλλά η απειλή της Δύσης για οικονομικές κυρώσεις μπορεί να λειτουργήσει μόνο εάν τα προτεινόμενα μέτρα θα καθιστούσαν την ρωσική στρατιωτική δράση κατά της Ουκρανίας αρκετά δαπανηρή ώστε να αλλάξει τον υπολογισμό κόστους-οφέλους του Κρεμλίνου. Ο Πούτιν, ωστόσο, αντιλαμβάνεται την Ουκρανία ως κρίσιμη για το καθεστώς της Ρωσίας ως μεγάλης δύναμης και για την δική του προσωπική κληρονομιά. Έτσι, για να λειτουργήσουν οι κυρώσεις, πρέπει να είναι πιο δαπανηρές από το τεράστιο όφελος που αντιλαμβάνεται [ότι θα έχει] ο Πούτιν ελέγχοντας την Ουκρανία.

Ετούτο δεν φαίνεται πιθανό: ειδικά, αφότου οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν κλιμάκωσαν τις απειλές τους, το χρηματιστήριο της Ρωσίας και το νόμισμά της υποχώρησαν οριακά. Η συλλογική αδιαφορία των αγορών αντικατοπτρίζει την άποψη του Κρεμλίνου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα υλοποιήσουν τις σκληρές κυρώσεις που έχουν συζητήσει. Οι Ρώσοι πολιτικοί γνωρίζουν ότι πολλές από τις τακτικές που θα μπορούσαν να βλάψουν σοβαρά την Ρωσία -όπως ο περιορισμός των εξαγωγών ρωσικών εμπορευμάτων ή η [τοποθέτηση] ρωσικών τραπεζών σε μαύρη λίστα- θα ήταν δαπανηρές και για την Δύση, καθιστώντας αβέβαιο εάν η κυβέρνηση Μπάιντεν θα υλοποιούσε αυτές τις απειλές. Τέλος, οι οικονομικά σκληρές κυρώσεις θα απαιτήσουν την συγκατάβαση της Κίνας [3], και αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει μια σειρά από άλλα προβλήματα για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

ΟΙ ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΑΓΚΩΝΟΥΝ

Στο παρελθόν, ο Πούτιν έχει αποδείξει ότι είναι πρόθυμος να υπομείνει μετρίως δαπανηρές κυρώσεις στην επιδίωξη να αποκαταστήσει την κυριαρχία της Ρωσίας στα πρώην κράτη-δορυφόρους της. Αφότου η Ρωσία άρπαξε την Κριμαία και κατέλαβε μέρος της περιοχής Ντονμπάς της Ουκρανίας το 2014, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη επέβαλαν περιορισμούς σε πολλές μεγάλες ρωσικές εταιρείες, στερώντας τους την πρόσβαση στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, κάτι που, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (International Monetary Fund), μείωσε το ΑΕΠ της Ρωσίας κάπου μεταξύ 1,0% και 1,5%. Οι Ηνωμένες Πολιτείες απαγόρευσαν επίσης στις επιχειρήσεις να δραστηριοποιούνται στην Κριμαία και απαγόρευσαν την εξαγωγή συγκεκριμένων τεχνολογιών εξόρυξης πετρελαίου, γεγονός που μείωσε την ρωσική παραγωγή πετρελαίου, αλλά όχι κατά πολύ. Το Κρεμλίνο [4] συμπέρανε ότι αυτό ήταν ένα εύλογο τίμημα για την Κριμαία και τη Ντονμπάς και δεν σχεδιάζει να επιστρέψει κανένα από τα δύο εδάφη, ανεξάρτητα από το πόσο καιρό αυτές οι κυρώσεις παραμένουν σε ισχύ.

Αυτή την φορά, η Ρωσία έχει βάλει ακόμα υψηλότερους στόχους. Αντί να προσπαθεί να αρπάξει δύο κομμάτια ουκρανικού εδάφους, θέλει να εξαναγκάσει ολόκληρη την χώρα να επιστρέψει στην δική της σφαίρα ελέγχου. Για να το κάνει αυτό, η Ρωσία έχει συγκεντρώσει μια τεράστια δύναμη εισβολής στα σύνορα της Ουκρανίας, μια [δύναμη] ικανή να διαπεράσει τις ουκρανικές άμυνες μέχρι το Κίεβο. Εν τω μεταξύ, η Ρωσία διατηρεί την ικανότητα να εξαπολύσει πυραυλικές επιθέσεις και αεροπορικές επιδρομές σε στόχους σε ολόκληρη την Ουκρανία. Εάν το Κρεμλίνο πίστευε ότι το 1% του ΑΕΠ του ήταν ένα εύλογο τίμημα για την Κριμαία και τη Ντονμπάς, σίγουρα θα ήταν διατεθειμένο να πληρώσει περισσότερα για να αποκτήσει την υπόλοιπη χώρα.

Ο Μπάιντεν λέει ότι είναι έτοιμος να επιβάλει «καταστροφικό» οικονομικό κόστος εάν η Ρωσία εισβάλει. Η κυβέρνησή του έχει απειλήσει με μια «απάντηση υψηλού αντίκτυπου και γρήγορης δράσης» [5] σε κυρώσεις, είπε πρόσφατα ένας αξιωματούχος στην [εφημερίδα] New York Times. Αλλά ακόμη και οι πιο λεπτομερείς δηλώσεις από αξιωματούχους της κυβέρνησης έχουν εστιάσει στα βήματα που ενδέχεται να κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, παρά σε εκείνα στα οποία θα δεσμευθούν. Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ έχουν συζητήσει αυστηρά μέτρα, όπως η αποκοπή της Ρωσίας από την Εταιρεία Παγκόσμιας Διατραπεζικής Χρηματοοικονομικής Τηλεπικοινωνίας (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication, SWIFT), αλλά αυτό θα απαιτούσε την ευρωπαϊκή υποστήριξη και ως εκ τούτου ίσως είναι δύσκολο να εφαρμοστεί, μολονότι κάποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν δηλώσει ότι είναι ανοιχτοί στο να εξετάσουν τέτοια μέτρα.

Η υπόσχεση της Ουάσιγκτον να εργαστεί με τους συμμάχους της για τις κυρώσεις, εν τω μεταξύ, ίσως θεωρηθεί ως ένδειξη αδυναμίας και όχι δύναμης. Η υποταγή στους συμμάχους -ιδίως στην Γερμανία- είναι αυτή που οδήγησε τον Μπάιντεν να αρνηθεί να επιβάλει κυρώσεις στον αγωγό Nord Stream 2 (ο οποίος μεταφέρει φυσικό αέριο από την Ρωσία στην Γερμανία) νωρίτερα το 2021. Τώρα, η Γερμανία και η Γαλλία αντιστέκονται στην προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διευκρινίσουν ποιες κυρώσεις θα επιβάλουν εάν ο Πούτιν εισβάλει στην Ουκρανία. Ο νέος Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, ξεκίνησε την πρωθυπουργία του με μια έκκληση για διάλογο με τη Μόσχα, που στην γερμανική διπλωματική γλώσσα πολύ συχνά σημαίνει «παραχωρήσεις». Οι Δυτικοί σύμμαχοι στέλνουν επικίνδυνα αντιφατικά μηνύματα για την προθυμία τους να επιβάλουν οτιδήποτε πέρα από μια ελαφριά οικονομική τιμωρία.

Εν τω μεταξύ, εντός των Ηνωμένων Πολιτειών, το Κογκρέσο έχει εστιάσει σε κυρώσεις χωρίς σοβαρές οικονομικές συνέπειες. Ορισμένα μέλη του Κογκρέσου έχουν εμμονή με την ακύρωση του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2, ένα μέτρο που θα επέβαλε σχεδόν μηδενικό οικονομικό κόστος στην Ρωσία. Εάν ο Nord Stream 2 ακυρωθεί, η Ρωσία θα συνεχίσει απλώς να μεταφέρει φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω των υπαρχόντων διαδρομών. Υπάρχει ήδη πλεόνασμα χωρητικότητας αγωγών, επομένως ο όγκος των πωλήσεων ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα παρέμενε αμετάβλητος. Το Κρεμλίνο μπορεί να θεωρήσει την εστίαση στον Nord Stream 2 ως απόδειξη ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν πάρει στα σοβαρά την επιβολή κόστους.

Η επιβολή κυρώσεων στους Ρώσους ολιγάρχες και στους φίλους του Πούτιν, ένα άλλο μέτρο που έχει ισχυρή υποστήριξη από το Κογκρέσο, είναι εξίσου απίθανο να αλλάξει τον υπολογισμό του Κρεμλίνου. Υπάρχει σοβαρός λόγος να τους αποτρέψουμε από το να ξεπλένουν χρήματα μέσω των Δυτικών χρηματοπιστωτικών συστημάτων [6], αλλά κάτι τέτοιο θα είχε μικρό αντίκτυπο στην εξωτερική πολιτική του Κρεμλίνου. Η επιχειρηματική ελίτ της Ρωσίας θα προτιμούσε να συνεχίσει να ταξιδεύει στην Δύση και να διατηρεί τους λογαριασμούς της σε ξένες τράπεζες. Αλλά δεν αποφασίζουν αυτοί για την εξωτερική πολιτική της Ρωσίας: ο Πούτιν αποφασίζει, με συμβουλές από έναν μικρό κύκλο αρχηγών των υπηρεσιών ασφαλείας, οι περισσότεροι από τους οποίους υπόκεινται ήδη σε κυρώσεις.

Δεδομένου ότι ο διάλογος στο εσωτερικό των ΗΠΑ εστιάζει σε μέτρα χαμηλού κόστους και δεδομένου ότι η Ευρώπη είναι διχασμένη για το εάν θα στηρίξει δαπανηρές κυρώσεις, ο Πούτιν ίσως πιστεύει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπλοφάρουν όταν απειλούν με σκληρές κυρώσεις. Η Ουάσιγκτον έχει ισχυρές κυρώσεις στο οπλοστάσιό της, όπως το να βάλει τις ρωσικές τράπεζες σε μαύρη λίστα. Έχει εφαρμόσει τέτοιου είδους μέτρα στο παρελθόν εναντίον του Ιράν και της Βόρειας Κορέας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να εξαλείψουν τις διασυνδέσεις της Ρωσίας με το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα: αξιωματούχοι των ΗΠΑ έχουν συζητήσει να εισαχθούν μεγάλες ρωσικές τράπεζες σε μαύρη λίστα, να παρεμποδισθούν τράπεζες να μετατρέπουν ρούβλια σε δολάρια, και να αποσυνδεθεί η Ρωσία από το διατραπεζικό δίκτυο επικοινωνίας SWIFT. Αλλά η εφαρμογή οποιουδήποτε από αυτά τα μέτρα θα ήταν δαπανηρή για τους συμμάχους στην Ευρώπη. Θα επηρέαζε επίσης άμεσα την Κίνα [7], τον μεγαλύτερο καταναλωτή ρωσικών εμπορευμάτων. Και αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει επιπλοκές που η κυβέρνηση Μπάιντεν θα προτιμούσε να αποφύγει.

Ο ΚΙΝΕΖΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν χρειάστηκαν να σταθμίσουν προσεκτικά την πιθανή αντίδραση της Κίνας στην επιβολή κυρώσεων στο Κρεμλίνο το 2014. Αυτό συνέβη κυρίως επειδή τα μέτρα δεν έπληξαν ουσιωδώς την Κίνα. Ελάχιστα αγαθά κινεζικής παραγωγής επηρεάστηκαν από τους ελέγχους των εξαγωγών και η Κίνα δεν είχε ουσιώδεις επενδύσεις στην Κριμαία. Ως αποτέλεσμα, το Πεκίνο μπορούσε να καταδικάσει τις κυρώσεις, αλλά να επιτρέψει στις εταιρείες του να τις τηρήσουν στις ελάχιστες περιπτώσεις που αυτές είχαν αντίκτυπο στις δουλειές.

Αλλά εάν η Ουάσιγκτον επιβάλει πολύ σκληρότερες κυρώσεις, η κινεζική απάντηση μπορεί να είναι πολύ διαφορετική. Εν τέλει, η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας. Είναι ασαφές εάν οι κινεζικές εταιρείες θα σταματούσαν να συναλλάσσονται με μια μεγάλη ρωσική επιχείρηση που οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επέλεγαν να βάλουν στη μαύρη λίστα. Κάτι τέτοιο θα βοηθούσε στην ενδυνάμωση της οικονομικής ισχύος των ΗΠΑ —και θα αποδείκνυε την ισχύ των εργαλείων που θα μπορούσαν εύκολα να χρησιμοποιηθούν εναντίον της Κίνας στο μέλλον. Η Ρωσία και η Κίνα έχουν ήδη συνεργαστεί για την ίδρυση εναλλακτικών μηχανισμών πληρωμών [8] εάν οι κυρώσεις των ΗΠΑ παρεμποδίσουν τα τραπεζικά τους συστήματα. Εάν η Κίνα επέλεγε να απορρίψει τις κυρώσεις των ΗΠΑ και οι εταιρείες της δεν συμμορφώνονταν, θα έφερνε την Ουάσιγκτον σε δύσκολη θέση. Οι κινεζικές εταιρείες θα παραβίαζαν τη νομοθεσία των ΗΠΑ, αλλά οποιαδήποτε νομική ενέργεια εναντίον τους θα απαιτούσε επικίνδυνα μέτρα κλιμάκωσης, όπως η επιβολή ποινών σε μεγάλες κινεζικές επιχειρήσεις. Η εναλλακτική, ωστόσο, θα ήταν να γίνει αποδεκτό ότι η Κίνα δεν χρειάζεται να ακολουθήσει τις κυρώσεις των ΗΠΑ, γεγονός που θα υπονόμευε δραματικά την οικονομική εμβέλειά τους.

Το ίδιο δίλημμα ισχύει και για την απειλή της κυβέρνησης Μπάιντεν να αποκόψει την ικανότητα της Ρωσίας να αγοράζει ημιαγωγούς, smartphones, ή αεροπορικά εξαρτήματα. Τα smartphones, για παράδειγμα, παράγονται ως επί το πλείστον στην Κίνα, επομένως οποιοιδήποτε έλεγχοι εξαγωγών σε εξαρτήματα smartphone θα λειτουργούσαν μόνο εάν η Κίνα ήταν πρόθυμη να τους επιβάλει. Το Πεκίνο θα μπορούσε να αντιδράσει στις κυρώσεις των ΗΠΑ και να προκαλέσει την Ουάσιγκτον να ανταποδώσει –κάτι που θα άνοιγε ένα δεύτερο μέτωπο σε έναν οικονομικό πόλεμο των μεγάλων δυνάμεων.

Η Κίνα έχει κάνει προηγουμένως ταπεινωτικά βήματα για να αποφύγει να παραβιάσει κυρώσεις των ΗΠΑ. Οι κινεζικές κρατικές τράπεζες, για παράδειγμα, αρνήθηκαν να ανοίξουν λογαριασμούς στην επικεφαλής της κυβέρνησης του Χονγκ Κονγκ, Carrie Lam, αφότου οι Ηνωμένες Πολιτείες της επέβαλαν κυρώσεις. Ωστόσο, οι κυρώσεις των ΗΠΑ [9] που έχουν πιθανότητα να αλλάξουν τον υπολογισμό του Κρεμλίνου, θα μπορούσαν να εξαναγκάσουν το Πεκίνο σε μια επανεξέταση. Αν υπήρχε κάποια στιγμή για να προσπαθήσει να υπονομεύσει την αμερικανική οικονομική ισχύ, θα ήταν αυτή.

Εξάλλου, όσον αφορά τον αντίκτυπό τους στην παγκόσμια οικονομία, οι σκληρές οικονομικές κυρώσεις στην Ρωσία θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι η μεγαλύτερη χρήση κυρώσεων από τότε που οι Ηνωμένες Πολιτείες στόχευσαν τον ιαπωνικό χρηματοπιστωτικό [τομέα] και τις εισαγωγές πετρελαίου πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτός είναι ο λόγος που η Ρωσία μπορεί να πιστεύει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπλοφάρουν όταν απειλούν με δραματικές κυρώσεις. Το Κρεμλίνο πιστεύει ότι έχει πολύ υψηλότερη ανθεκτικότητα στον κίνδυνο από τους αντίστοιχους Αμερικανούς ή Ευρωπαίους ομολόγους του.

Εάν ο Μπάιντεν θέλει στα σοβαρά να χρησιμοποιήσει κυρώσεις για να διαμορφώσει τους υπολογισμούς της Ρωσίας, η κυβέρνησή του πρέπει να οξύνει το μήνυμά της. Η κυβέρνηση θα πρέπει να κατονομάσει τις ρωσικές τράπεζες που θα έβαζε στη μαύρη λίστα, τις συγκεκριμένες συναλλαγές που θα απαγόρευε, και τις εταιρείες που θα κινδύνευαν να χρεοκοπήσουν. Τότε το Κρεμλίνο ίσως αρχίσει να παίρνει πιο σοβαρά τις απειλές των κυρώσεων.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.ft.com/content/a588c6c6-ce12-4e07-a108-1c2c327e5d2c
[2] https://www.nytimes.com/2022/01/08/us/politics/us-sanctions-russia-ukrai...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-06-03/china-taiwan-wa...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2021-09-27/kremlin...
[5] https://www.nytimes.com/2022/01/08/us/politics/us-sanctions-russia-ukrai...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/2019-12-10/age-great-power-compe...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-05-22/demystifying-be...
[8] https://www.reuters.com/article/uk-china-russia-dollar-explainer/explain...
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2021-08-24/united-...

Copyright © 2022 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2022-01-10/russia-thi...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition