Η κινεζική σκέψη και η δομή της παγκόσμιας ισχύος

Ακόμη, κεντρική θέση στη κινεζική φιλοσοφία καταλαμβάνει η έννοια της απραγίας. Η απραγία, μέσα από μια Δυτική θέαση, ερμηνεύεται λανθασμένα ως ραθυμία, οκνηρία, αδιαφορία, και παθητικότητα. Η απραγία, παρότι αντώνυμη της πράξης, ταυτίζεται στην κινεζική σκέψη με την προοδευτική, συνεχή, άνευ επέμβασης ωρίμανση και μεταμόρφωση εκείνων των συνθηκών της κατάστασης που διαβρωτικά αφαιρούν από τον αντίπαλο την δυναμική του. Το επιθυμούμενο αποτέλεσμα δεν παράγεται, εκμαιεύεται. Επί παραδείγματι, με όρους στρατηγικής, απέναντι σε έναν πόλεμο εκμηδένισης, η Κίνα προτάσσει έναν πόλεμο φθοράς και αποδιάρθρωσης, όπως ακριβώς τον διεξήγε επιτυχώς ο Μάο στον κινεζικό εμφύλιο πόλεμο. Εν ολίγοις, η κινεζική σκέψη ορίζει το εξής: αντί να κινηθείς με ορμή προς τα εμπρός, πράγμα επικίνδυνο και φθοροποιό, καλύτερα να αποσυρθείς και να αναμείνεις να σε αναζητήσουν οι ωφέλιμες συνθήκες της κατάστασης. Άλλωστε, ως γνωστόν, η διεθνής κοινότητα δεν είδε την άνοδο της Κίνας, απλώς την διαπίστωσε.

Ιδιαίτερη επίσης βαρύτητα διαθέτει και η έννοια της ηθικής επιρροής. Κορυφαίος θεωρητικός, ο Μέγγιος, υποστηρίζει ότι, από άποψη αποτελεσματικότητας, η ηθική επιρροή είναι περισσότερο αποδοτική σε σχέση με την βία. Η ηθική, μια έννοια που υπάγεται στην ήπια ισχύ, ενεργεί σε ένα πιο θεμελιακό επίπεδο, με τρόπο αδιόρατο και, συνεπώς, προσφυέστερα απ' ότι η ωμή βία. Η ηθική παρεισφρέει βαθύτερα, κινείται ενδόμυχα, συνεπώς μια στρατηγική ήπιας ισχύος, όπως η στρατηγική της ηθικής, αν και βραδύτερη, είναι εντούτοις λεπτότερη και αποτελεσματικότερη από μια στρατηγική σκληρής ισχύος, όπως η στρατηγική του πολέμου.

ΤΟ ΚΙΝΕΖΙΚΟ «MODUS OPERANDI»

Κατόπιν αναλύσεως των δύο ερωτημάτων, δύνανται να εξαχθούν ορισμένες εκτιμήσεις όσον αφορά το «modus operandi» της Κίνας. Οι παραπάνω υπογραμμίσεις δεν είναι προϊόν τυχαίας εκλογής. Αντιθέτως, συγκεντρώνουν την ουσία της ανάλυσης και αποτελούν τα κύρια προσδιοριστικά στοιχεία που μπορούν δυνητικά να επηρεάσουν/διαμορφώσουν την κινεζική εξωτερική πολιτική. Με άλλα λόγια, οι ως άνω υπογραμμίσεις είναι ένας οδοδείκτης στην προσπάθεια διάγνωσης της κινεζικής στρατηγικής. Πρώτα απ' όλα, το πολύ υψηλό εθνικό φρόνημα της Κίνας, το οποίο δεν συμπλέει με την σύγχρονη νεωτερική Δυτική παράδοση, είναι συνώνυμο μιας εν γένει σοβαρότητας, πυγμής, προσήλωσης, και συστράτευσης του έθνους ενώπιον των κινεζικών φιλοδοξιών. Η αυταπάρνηση και η τάση συσπείρωσης ενώπιον ανώτερων στόχων, συμπληρώνεται από τον υψηλό βαθμό συγκεντρωτισμού που διέπει την εσωτερική κρατική διάρθρωση/οργάνωση/συγκρότηση της Κίνας. Η Κίνα λοιπόν δεν αμφιρρέπει. Έχει σαφή γραμμή πλεύσης και πλατιά λαϊκή νομιμοποίηση για την υλοποίηση των στόχων της.

Για την Κίνα, η σταδιακή μετατροπή της σε πλανητική δύναμη, είναι ο καρπός μιας μακρόχρονης διαδικασίας, η οποία βρίσκεται ήδη εν εξελίξει. Όσο η διαδικασία αυτή εξελίσσεται βαθμιαία και σταθερά, η Κίνα αφήνει όλες τις ευνοϊκές συνθήκες να ωριμάσουν, και, με την πάροδο του χρόνου, να διαβρώσουν το δυναμικό των Ηνωμένων Πολιτειών που αποτελούν την κύρια δύναμη αποτροπής και ανάσχεσης. Εν μέσω μιας έντονης αμερικανικής εσωστρέφειας, η Κίνα προσπαθεί να αμβλύνει την αμερικανική επιρροή προσεγγίζοντας γειτονικά κράτη, ιδίως συμμάχους των ΗΠΑ, όπως το Βιετνάμ, η Ταϊβάν, και η Ιαπωνία. Η προώθηση φερ' ειπείν του Νέου Μοντέλου ιδέας «η Ασία για τους Ασιάτες» αποβλέπει στην υπονόμευση των διπλωματικών και ηθικών ερεισμάτων των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιφέρεια της Κίνας. Η σταδιακή αποδυνάμωση των ΗΠΑ ανοίγει των δρόμο για την περιφερειακή ηγεμονία της Κίνας, απαραίτητης προϋπόθεσης για παγκόσμια κυριαρχία. Ωστόσο, η αμερικανική στρατιωτική παρουσία σε συνδυασμό με υπολογίσιμες μη φιλικές προς την Κίνα δυνάμεις, όπως η Ιαπωνία, εγείρουν σοβαρά προβλήματα και αυξάνουν το κόστος για την διασφάλιση άμεσης περιφερειακής υπεροχής. Το υψηλό διπλωματικό και στρατιωτικό κεφάλαιο συνθέτουν μια μορφή άμεσης προσέγγισης. Η Κίνα όμως, είναι υπέρμαχος της έμμεσης προσέγγισης. Αξιοποιώντας το ανεξάντλητο σχεδόν οικονομικό της κεφάλαιο, στράφηκε δυτικά, μέσω της BRI, δίνοντας έμφαση στην διαμόρφωση των διεθνών οικονομικών κανόνων, τεχνολογικών προτύπων, και πολιτικών θεσμών με γνώμονα το συμφέρον και την εικόνα της.

Το κινεζικό αεροπλανοφόρο Liaoning πλέει μέσω του Στενού Miyako κοντά στην Οκινάουα, προς τον Ειρηνικό, σε αυτή την φωτογραφία που κυκλοφόρησε από το Υπουργείο Άμυνας της Ιαπωνίας στις 4 Απριλίου 2021. Joint Staff Office of the Defense Ministry of Japan/HANDOUT via REUTERS
----------------------------------------------------------------

Αναντίρρητα, η πορεία προς δυσμάς, όχι απλώς προσιδιάζει, αλλά εφάπτεται πλήρως της κινεζικής στρατηγικής σκέψης. Είναι εξ' ολοκλήρου έμμεση, εφόσον η Κίνα δε προσπαθεί να παράξει αλλά να εκμαιεύσει μακροπρόθεσμα το επιθυμούμενο αποτέλεσμα. Είναι μια προσέγγιση διεισδυτική, ήπιας ισχύος, και συστημικής φύσεως, εφόσον επηρεάζει τα ίδια τα χαρακτηριστικά του διεθνούς συστήματος. Άρα, είναι μια προσέγγιση που δίνει έμφαση στην ηθική επιρροή και εκδηλώνεται στο θεμελιακό επίπεδο του διεθνούς συστήματος.

Πιο συγκεκριμένα, η διείσδυση προς δυσμάς είναι μια στρατηγική που απονευρώνει αθόρυβα τις ΗΠΑ, καθότι αναδιαμορφώνει και αναδιατάσσει το διεθνές εμπορικό και οικονομικό δίκτυο, αφαιρώντας τον έλεγχό του από τις ΗΠΑ. Πέραν, όμως, των εμφανών γεωοικονομικών προεκτάσεων, η στροφή της Κίνας έχει και πολιτιστικό υπόβαθρο. Επί της ουσίας η Κίνα με οδηγό την BRI, θεμελιώνει ένα νέο γεωπολιτικό αφήγημα, το οποίο ορθώνεται έναντι της μέχρι τώρα δυτικοκεντρικής διάρθρωσης του διεθνούς συστήματος. Η οικονομική, λοιπόν, διεύρυνση συμπλέει με, και, εντείνει τελικώς, την πολιτιστική ακτινοβολία της Κίνας, εφόσον η Κίνα μετατρέπεται σε έναν νέο και ισχυρό πόλο έλξης της διεθνούς κοινότητας συλλήβδην.