Η πυρηνική μπλόφα του Πούτιν

Εάν η Ρωσία πυροδοτούσε πυρηνικά όπλα ως μέρος της εισβολής, θα ερχόταν σε αντίθεση με το επίσημο δόγμα του κράτους και τα δηλωμένα πυρηνικά σχέδια του Βλαντιμίρ Πούτιν. Στα «Θεμέλια της Κρατικής Πολιτικής της Ρωσικής Ομοσπονδίας στον τομέα της Πυρηνικής Αποτροπής» (“Foundations of State Policy of the Russian Federation in the Field of Nuclear Deterrence”), η κυβέρνηση δήλωσε ότι δεν θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα εκτός εάν απειληθεί η «ίδια η ύπαρξη» του ρωσικού κράτους ή εάν βρεθεί σε κίνδυνο η πυρηνική αποτρεπτική ικανότητα της Ρωσίας —δηλ. οι πυρηνικές δυνάμεις της και η διοίκηση και ο έλεγχός τους. Ο Πούτιν έχει υπογραμμίσει ένα συγκεκριμένο σενάριο, υποδεικνύοντας σε προφορικές παρατηρήσεις ότι η Ρωσία θα χρησιμοποιούσε πυρηνικά όπλα σε περίπτωση πυραυλικής επίθεσης. Αλλά είτε έτσι είτε αλλιώς, ακόμη και οι δραματικές απώλειες στην Ουκρανία δεν θα μπορούσαν να επιτύχουν αυτά τα όρια.

Τα δόγματα, φυσικά, υπόκεινται σε ερμηνεία, και ο Πούτιν και οι σύμβουλοί του μπορεί να θεωρήσουν τις σοβαρές κυρώσεις που επιβλήθηκαν κατά της Ρωσίας και μια βαλτωμένη εισβολή ως απειλές για την ύπαρξη της χώρας, ιδιαίτερα όσο αυξάνεται το κόστος. Ο Πούτιν ίσως επίσης να εξισώσει το ρωσικό κράτος με την δική του ηγεσία [1], κάτι που η ήττα στην Ουκρανία και οι Δυτικές κυρώσεις [2] ίσως απειλήσουν. Και ο Πούτιν έχει πολλά προσωπικά κίνητρα για να αποφύγει την απώλεια του αξιώματός του. Κορυφαίοι Δυτικοί πολιτικοί ζητούν να ανατραπούν Ρώσοι αξιωματούχοι -συμπεριλαμβανομένου του προέδρου- και να κατηγορηθούν για εγκλήματα πολέμου στην Χάγη, και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει ξεκινήσει έρευνα για την συμπεριφορά της Ρωσίας.

Αλλά αυτή την στιγμή, ο Πούτιν δεν αντιμετωπίζει σοβαρές απειλές για την εξουσία του και η Ρωσία δεν χάνει [3] στο πεδίο της μάχης. Παρά την ουσιαστική ουκρανική αντίσταση, ο ρωσικός στρατός συνεχίζει την αργή προέλασή του στις μεγάλες πόλεις της Ουκρανίας. Διατηρεί τεράστια συμβατική δύναμη μάχης, την οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει για να καταστρέψει τόσο στρατιωτικούς όσο και πολιτικούς στόχους. Όπως είναι η σύγκρουση επί του παρόντος, η χρήση πυρηνικών όπλων δεν θα εξυπηρετούσε κανέναν στρατιωτικό σκοπό πέρα από το σοκ και την φρίκη, που η Ρωσία έχει άλλους τρόπους να επιφέρει. Αυτό σημαίνει ότι η τρέχουσα πυρηνική στάση έχει σχεδόν βέβαιο σκοπό να αποτρέψει την άμεση εμπλοκή της Δύσης στην σύγκρουση -συμπεριλαμβανομένης της υπεράσπισης του εναέριου χώρου της Ουκρανίας με την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων- ή να υποχρεώσει το Κίεβο να κάνει παραχωρήσεις στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Εάν η Ρωσία αντιμετώπιζε ήττα, ένα πυρηνικό χτύπημα θα μπορούσε να αναγκάσει την Ουκρανία να παραδοθεί. Αλλά είναι απίθανο αυτό να προστατεύσει τελικά την Ρωσία ή να βοηθήσει τον Πούτιν και τους συμμάχους του να παραμείνουν στην εξουσία. Αντίθετα, οι ραδιενεργές επιπτώσεις από μια επίθεση θα εξαπλωθούν σε εκατοντάδες μίλια, αν όχι περισσότερα, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της Ρωσίας και των χωρών του ΝΑΤΟ. Το πρώτο θα μπορούσε να διακινδυνεύσει την εσωτερική θέση του Πούτιν. Η μαζική δηλητηρίαση του πληθυσμού γενικά δεν είναι συνταγή πολιτικής επιτυχίας. Το δεύτερο, εν τω μεταξύ, μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί ως επίθεση στο ΝΑΤΟ, πυροδοτώντας την συμβατική του εμπλοκή [4] στην σύγκρουση, αυτό ακριβώς που θέλει να αποτρέψει η Ρωσία. (Η ρωσική κυβέρνηση γνωρίζει ότι θα έχανε έναν πόλεμο με το ΝΑΤΟ).

ΑΠΟΦΕΥΓΟΝΤΑΣ ΕΥΣΧΗΜΩΣ

Αλλά ο χαμηλός κίνδυνος δεν είναι το ίδιο με τον μη κίνδυνο και πολλοί Δυτικοί αναλυτές πιστεύουν ότι το Κρεμλίνο είναι πιο πρόθυμο να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα από όσο υποδηλώνει δημόσια. Η χώρα διαθέτει ένα οπλοστάσιο περίπου 2.000 μη στρατηγικών πυρηνικών όπλων: μικρότερες, χαμηλότερης απόδοσης κεφαλές που παρ’όλα αυτά πλησιάζουν ή υπερβαίνουν την ισχύ έκρηξης των βομβών που έπεσαν στην Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Αυτά τα όπλα φαίνεται να έχουν μικρή χρησιμότητα σε ένα δόγμα καθαρά ανταποδοτικό και μοιάζουν σχεδιασμένα για χρήση εν καιρώ πολέμου.

Αντί για απλή προστασία, αυτοί οι αναλυτές -συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών- πιστεύουν ότι το ρωσικό πυρηνικό δόγμα παραπέμπει σε μια πιο επιθετική τακτική που ονομάζουν, εναλλακτικά, «κλιμάκωση προς αποκλιμάκωση» (“escalating to de-escalate”) και «κλιμάκωση για νίκη» (“escalating to win”). Πιστεύουν ότι εάν η Ρωσία βρεθεί αντιμέτωπη με την προοπτική να χάσει έναν συμβατικό πόλεμο, θα πυροδοτούσε ένα πυρηνικό όπλο για να επιδείξει αποφασιστικότητα και να αναγκάσει τους αντιπάλους να υποχωρήσουν.

Αυτή είναι απίθανο να είναι η πραγματική πυρηνική στρατηγική της Μόσχας. Αντίθετα, εάν η Ρωσία χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα για να σηματοδοτήσει αποφασιστικότητα, θα είναι επειδή βλέπει πράγματι μια υπαρξιακή απειλή -όχι για να κερδίσει μια μικρότερη συμβατική σύγκρουση την οποία διαφορετικά θα έχανε. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια τέτοια απειλή από την ίδια την Ουκρανία. Αλλά η χρήση των πυρηνικών από την Ρωσία θα γινόταν πολύ πιο εύλογη εάν η Μόσχα αισθανόταν ότι η άμεση στρατιωτική εμπλοκή του ΝΑΤΟ είναι αναπόφευκτη. Το Κρεμλίνο πιστεύει ότι σε έναν πόλεμο μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας, η Δύση αναπόφευκτα θα στόχευε την ρωσική ηγεσία και θα χτυπούσε προληπτικά τις πυρηνικές της ικανότητες. Αυτό, φυσικά, θα πληρούσε όλα τα κριτήρια στο δόγμα της ρωσικής πυρηνικής χρήσης, οδηγώντας ίσως τη Μόσχα να εκτοξεύσει την πρώτη βόμβα.