Η ουκρανική Έξοδος

Αυτή η υποκριτική προσέγγιση των προσφύγων δεν είναι μόνο ειδικότητα της Δύσης. Χώρες όπως η Κένυα έχουν αγκαλιάσει τους πρόσφυγες από το Νότιο Σουδάν, για παράδειγμα, ενώ αντιμετωπίζουν με εχθρότητα εκείνους από την Σομαλία. Η πρόκληση έγκειται στο να ενθαρρυνθούν οι χώρες να ενστερνιστούν μια πιο γενναιόδωρη, καθολική προσέγγιση για τους πρόσφυγες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αποδοχή συγκεκριμένων ομάδων μπορεί να βοηθήσει στην διεύρυνση της πολιτικής για το προσφυγικό. Η εμπειρία των Ηνωμένων Πολιτειών από την υποδοχή εκατοντάδων χιλιάδων Βιετναμέζων προσφύγων μετά την πτώση της Σαϊγκόν το 1975, συνέβαλε στην υιοθέτηση του Νόμου για τους Πρόσφυγες (Refugee Act), του 1980, ο οποίος δημιούργησε μια συστηματική διαδικασία για την αποδοχή των προσφύγων και άνοιξε περισσότερο την πόρτα για άλλες ομάδες, όπως εκείνες που τρέπονταν σε φυγή από την ιρανική επανάσταση και την σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν. Η γενικά θετική εμπειρία της Ευρώπης όσον αφορά την προστασία των Βόσνιων και Κοσοβάρων προσφύγων την δεκαετία του 1990 οδήγησε σε προοδευτικές καινοτομίες στην ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου, όπως η Οδηγία Προσωρινής Προστασίας (Temporary Protection Directive), η οποία επιτρέπει στις κυβερνήσεις να χορηγούν ορισμένα δικαιώματα στα εκτοπισμένα άτομα και την δυνατότητα να παραμείνουν στην Ευρώπη για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Η κρίση στην Ουκρανία οδήγησε την ΕΕ στο να ενεργοποιήσει αυτήν την οδηγία για πρώτη φορά από την δημιουργία της το 2001.

Ο Filippo Grandi, ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UN High Commissioner for Refugees), μίλησε με αισιοδοξία όταν είπε στις αρχές Μαρτίου ότι η αλληλεγγύη θα μπορούσε να είναι «η θετική πλευρά αυτής της κρίσης, ότι η Ευρώπη κατανοεί πως οποιαδήποτε χώρα μπορεί να γίνει αποδέκτης μεγάλου αριθμού προσφύγων και χρειάζεται την βοήθεια των άλλων». Αλλά δεν είναι ευσεβείς πόθοι το να φανταστούμε ότι η εισροή Ουκρανών προσφύγων [5] θα μπορούσε να οδηγήσει τις ευρωπαϊκές χώρες στο να δημιουργήσουν ένα δικαιότερο και πιο ολοκληρωμένο σύστημα ασύλου. Οι νεοαφιχθέντες πρόσφυγες και η διασπορά τους θα μπορούσαν να ασκήσουν πίεση για πιο προοδευτικές πολιτικές. Τα αφηγήματα των media θα μπορούσαν να γίνουν πιο θερμά με τα δεινά των προσφύγων και να ενθαρρύνουν τους πολιτικούς ηγέτες να αδράξουν την στιγμή για να προωθήσουν νέα νομοθεσία. Οι ευκαιρίες για αλληλεπιδράσεις μεταξύ των πολιτών και των προσφύγων μπορεί να αλλάξουν τις παλιές συμπεριφορές του κοινού. Πράγματι, η κρίση μπορεί να έχει ήδη τραβήξει την Ευρώπη από τον γκρεμό του να τερματίσει εντελώς το άσυλο, υπενθυμίζοντας σε χώρες που είχαν υιοθετήσει περιοριστικές πολιτικές, όπως η Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, ότι τα κοινά τους θέλουν ακόμη να προσφέρουν καταφύγιο σε όσους έχουν ανάγκη.

Ωστόσο, θα μπορούσε να ισχύει και το αντίθετο. Η αλληλεγγύη στους Ουκρανούς θα μπορούσε να είναι βραχύβια. Σε ολόκληρη την Λατινική Αμερική, η αρχική αλληλεγγύη στους περισσότερους από τέσσερα εκατομμύρια Βενεζουελάνους πρόσφυγες της περιοχής υποχώρησε το 2019, καθώς η πραγματικότητα του ανταγωνισμού για την απασχόληση και τις δημόσιες υπηρεσίες άρχισε να «δαγκώνει». Η Ευρώπη έχει δει στο παρελθόν παραδείγματα αντίδρασης εναντίον των Ανατολικοευρωπαίων οικονομικών μεταναστών˙ οι Γάλλοι αγχώθηκαν για την εισβολή των «Πολωνών υδραυλικών» το 2004 και το Ηνωμένο Βασίλειο αρνήθηκε να επεκτείνει το δικαίωμα της ελεύθερης μετακίνησης στους Βούλγαρους και Ρουμάνους εργαζόμενους, αφότου οι χώρες τους εντάχθηκαν στην ΕΕ το 2007. Οι Βρετανοί πολιτικοί που έκαναν επιτυχώς την προεκλογική εκστρατεία υπέρ του Brexit το 2016, επικαλούνταν συχνά το φάντασμα των Ανατολικοευρωπαίων μεταναστών που πιέζουν τους Βρετανούς εργαζόμενους. Μπορεί οι ευρωπαϊκές κοινωνίες να καλωσορίζουν τώρα τους Ουκρανούς πρόσφυγες, αλλά η αντίδραση παραμονεύει στην γωνία.

ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΩΣ ΕΥΛΟΓΙΑ, ΟΧΙ ΩΣ ΒΑΡΟΣ

Εκατομμύρια [άνθρωποι] έχουν ήδη φύγει από την Ουκρανία και αυτός ο αριθμός θα συνεχίσει να αυξάνεται καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται. Εάν πέσει το Κίεβο, η επακόλουθη έξοδος μπορεί να είναι τεράστια, με περισσότερα εκατομμύρια [ανθρώπους] να διασχίζουν τα σύνορα και να παραμένουν επ' αόριστον στην Ευρώπη. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα μπορούσε να οδηγήσει 7 έως 15 εκατομμύρια ανθρώπους να φύγουν από την Ουκρανία. Ακόμη και στο πιο αισιόδοξο σενάριο -μια ειρήνη μέσω διαπραγματεύσεων ή μια ξεκάθαρη ουκρανική νίκη- θα περάσει πολύς καιρός πριν οι περισσότεροι από τα εκατομμύρια των Ουκρανών [που βρίσκονται] ήδη αλλού στην Ευρώπη θα είναι πρόθυμοι και ικανοί να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Το βάρος τέτοιων εντυπωσιακών αριθμών, ωστόσο, δεν μπορεί από μόνο του να υπαγορεύσει τις αλλαγές στην πολιτική. Οι πολιτικοί ηγέτες της Ευρώπης θα το κάνουν.

Μέχρι στιγμής, η Ευρώπη έχει ανταποκριθεί καλά στην εισροή των Ουκρανών, αλλά πρέπει να ξεκινήσει να κάνει μακροπρόθεσμα σχέδια, πέρα από αυτή την φάση έκτακτης ανάγκης. Η παροχή βοήθειας στον τεράστιο αριθμό ανθρώπων που αναγκάστηκαν να τραπούν σε φυγή από την Ουκρανία θα απαιτήσει και από τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ να βγουν μπροστά˙ η Ευρώπη δεν μπορεί απλώς να έχει τζαμπατζήδες σε βάρος χωρών όπως η Πολωνία, η οποία φιλοξενεί επί του παρόντος περίπου το 60% των Ουκρανών προσφύγων. Οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να δεσμευτούν τόσο για την υποδοχή των προσφύγων όσο και για την χρηματοδότηση της φροντίδας τους.