Η σκανδιναβική επέκταση του ΝΑΤΟ

Προτού ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, εξαπολύσει την εισβολή του στην Ουκρανία, το ζήτημα της ένταξης στο ΝΑΤΟ μόλις που αποτελούσε μέρος του πολιτικού διαλόγου στην Φινλανδία και την Σουηδία. Αμφότερες οι χώρες έχουν μια μακρά ιστορία στρατιωτικής ανεξαρτησίας, και μολονότι έχουν επιδιώξει σταδιακά την στενότερη συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ -και οι πολιτικοί σε αμφότερες τις χώρες υποστηρίζουν εδώ και καιρό την ένταξη- η προσχώρηση στο ΝΑΤΟ δύσκολα θεωρείτο ως επείγον ζήτημα.

Σουηδοί στρατιώτες παρελαύνουν στην Στοκχόλμη, τον Μάρτιο του 2017. Tiansheng Shi / Xinhua / Redux
-------------------------------------------

Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία τα άλλαξε όλα αυτά. Ως απάντηση στην ρωσική επιθετικότητα, αμφότερες οι χώρες επαναξιολογούν τις πολιτικές ασφαλείας τους και η επιδίωξη ένταξης στο ΝΑΤΟ αναδύεται ταχέως ως η πιο ρεαλιστική επιλογή. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι σαφείς και αυξανόμενες πλειοψηφίες σε αμφότερες τις χώρες υποστηρίζουν την ένταξη στην συμμαχία. Επιπλέον, αμφότερες οι χώρες έχουν παραδώσει σημαντικές ποσότητες όπλων στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων 10.000 φορητών αντιαρματικών όπλων από την Σουηδία.

Με το να εισβάλει στην Ουκρανία, ο Πούτιν επιδίωξε όχι μόνο να επαναφέρει την χώρα υπό την επιρροή του, αλλά και να αλλάξει την τάξη ασφαλείας της Ευρώπης. Στον δεύτερο στόχο τα έχει καταφέρει —απλώς όχι με τον τρόπο που πιθανώς σκόπευε. Η επίθεση της Ρωσίας έχει ενώσει το ΝΑΤΟ και έχει κάνει την επέκτασή του πολύ πιο πιθανή. Εάν η Φινλανδία και η Σουηδία ενταχθούν στην συμμαχία, όπως φαίνονται έτοιμες να κάνουν, θα φέρουν σημαντικές νέες στρατιωτικές ικανότητες, συμπεριλαμβανομένων των προηγμένων αεροπορικών και υποβρυχίων ικανοτήτων, που θα μεταβάλλουν την αρχιτεκτονική ασφαλείας της βόρειας Ευρώπης και θα συμβάλλουν στην περαιτέρω αποτροπή της ρωσικής επιθετικότητας.

ΕΝΟΠΛΗ ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ

Οι σκανδιναβικές χώρες είναι παρόμοιες μεταξύ τους από πολλές απόψεις, αλλά έχουν επιδιώξει πολύ διαφορετικές πολιτικές ασφαλείας από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Σε μεγάλο βαθμό, αυτές οι διαφορές αντικατοπτρίζουν τις διαφορετικές εμπειρίες των γειτόνων κατά την διάρκεια του πολέμου. Η Δανία και η Νορβηγία επιδίωξαν την ουδετερότητα, αλλά καταλήφθηκαν από τη Ναζιστική Γερμανία το 1940. Η Φινλανδία αρχικά απέκρουσε μια σοβιετική εισβολή στον Χειμερινό Πόλεμο (Winter War) του 1939–1940. Αργότερα, βρέθηκε να πολεμά στο πλευρό του Χίτλερ, μέχρι να μπορέσει να απαγκιστρωθεί από τον πόλεμο. Από τις σκανδιναβικές χώρες, μόνο η Σουηδία απέφυγε την φρίκη του πολέμου και της κατοχής με μια πολιτική ουδετερότητας [που ήταν] σχεδιασμένη για να διασφαλίσει την επιβίωσή της. Το ότι αυτή η πολιτική πέτυχε οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στο ότι ο στρατιωτικός υπολογισμός του Χίτλερ δεν απαιτούσε την απόκτηση σουηδικού εδάφους˙ μπορούσε να επιτύχει τους στόχους του στην περιοχή με άλλα μέσα.

Μετά τον πόλεμο, η Σουηδία σκέφτηκε τον σχηματισμό μιας σκανδιναβικής αμυντικής ένωσης με την Δανία και τη Νορβηγία. Όμως οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν, κυρίως διότι η Νορβηγία πίστευε ότι μόνο μια συμμαχία με τις αγγλοσαξονικές ναυτικές δυνάμεις θα μπορούσε να εγγυηθεί την ασφάλειά της. Η Σουηδία δεν ήταν έτοιμη για μια τέτοια συμμαχία, εν μέρει λόγω της κατάστασης στην Φινλανδία. Βγαίνοντας από τον πόλεμο, η Φινλανδία —η οποία ήταν μια ενιαία χώρα με την Σουηδία για έξι αιώνες, μέχρι το 1809— βρισκόταν σε επισφαλή θέση. Είχε χάσει την δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της, την Viborg, και είχε υποχρεωθεί να αποδεχθεί μια συνθήκη φιλίας με την Σοβιετική Ένωση. Είχε περιορισμούς στις ένοπλες δυνάμεις της και μια σοβιετική στρατιωτική βάση ακριβώς στα δυτικά της πρωτεύουσας, Ελσίνκι. Οι Σοβιετικοί κυριαρχούσαν επίσης στην Συμμαχική Επιτροπή Ελέγχου (Allied Control Commission), η οποία ήταν επιφορτισμένη με την επίβλεψη της χώρας στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.

Για την Σουηδία, η διασφάλιση ότι η Φινλανδία δεν θα έπεφτε στον ζυγό των Σοβιετικών ήταν ζωτικής σημασίας. Οι Σουηδοί ηγέτες πίστευαν ότι οποιαδήποτε κίνηση προς μια ευρύτερη Δυτική συμμαχία θα έκανε την θέση της Φινλανδίας ακόμη πιο επισφαλή. Και μολονότι απέφευγαν να το πουν δημόσια, αυτή η σκέψη ήταν ο κύριος λόγος για την πολιτική ένοπλης ουδετερότητας της Σουηδίας κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Αλλά η ουδετερότητα δεν σήμαινε παραμέληση των ενόπλων δυνάμεων. Καθ' όλη την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Σουηδία διατήρησε στιβαρές στρατιωτικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης μιας αεροπορίας που για ένα διάστημα θεωρείτο ως η τέταρτη ισχυρότερη του κόσμου. Η επίσημη πολιτική της ήταν μια [πολιτική] αυστηρής στρατιωτικής ανεξαρτησίας, αλλά έκανε επίσης κρυφές προετοιμασίες για να συνεργαστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ σε περίπτωση πολέμου, και η στάση της γενικά θεωρείτο ευνοϊκή για τα Δυτικά συμφέροντα ασφαλείας στην περιοχή.

ΕΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΣΕΙΣΜΟΣ

Με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, η κατάσταση ασφαλείας στην Βόρεια Ευρώπη άλλαξε δραματικά. Η Φινλανδία, η οποία είχε εδραιώσει σταδιακά την θέση της ως μια ανεξάρτητη σκανδιναβική δημοκρατία, μπορούσε τώρα να αποτινάξει τα τελευταία δεσμά της μεταπολεμικής περιόδου. Τα τρία κράτη της Βαλτικής —η Εσθονία, η Λετονία, και η Λιθουανία— είχαν απελευθερωθεί από την Σοβιετική Ένωση ακόμη και πριν από το επίσημο τέλος της. Και το 1995, η Φινλανδία και η Σουηδία εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μια κίνηση που αμφότερες οι χώρες είχαν προηγουμένως θεωρήσει αδύνατη λόγω των πολιτικών τους περί ουδετερότητας.