Η σκανδιναβική επέκταση του ΝΑΤΟ

Για τούτες τις δύο χώρες, η ένταξη στην ΕΕ σήμαινε την εγκατάλειψη της έννοιας της ουδετερότητας. Αλλά κάτι τέτοιο δεν πυροδότησε αμέσως συζητήσεις για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Εκείνα ήταν τα χρόνια της Χάρτας των Παρισίων (Paris Charter) του 1989, η οποία επιδίωξε να οικοδομήσει μια ευρωπαϊκή τάξη ασφαλείας που συμπεριελάμβανε την Ρωσία, και των διασκέψεων που οδήγησαν στην ίδρυση του Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (Organization for Security and Cooperation in Europe, OSCE). Τόσο η Φινλανδία όσο και η Σουηδία έτρεφαν ελπίδες ότι θα ήταν σε θέση να αναπτύξουν μια εποικοδομητική σχέση ασφαλείας με μια δημοκρατική και μεταρρυθμιζόμενη Ρωσία. Ακόμη και αφότου η Εσθονία, η Λετονία, και η Λιθουανία κέρδισαν την ένταξη στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, περισσότερο από μια δεκαετία αργότερα, δεν έγινε διάλογος είτε στην Σουηδία είτε στην Φινλανδία σχετικά με την επανεξέταση του αδέσμευτου στρατιωτικού καθεστώτος.

Από το 2008, ωστόσο, τα πράγματα στη Μόσχα άρχισαν να αλλάζουν αισθητά. Η εισβολή της Ρωσίας στην Γεωργία εκείνο το έτος αποκάλυψε ότι το κατώφλι της για την χρήση στρατιωτικής βίας στην επιδίωξη των πολιτικών της στόχων ήταν σημαντικά χαμηλότερο από όσο πίστευαν πολλοί, και ένας ξεκάθαρα αναθεωρητικός τόνος άρχισε να εισχωρεί στις πολιτικές εξαγγελίες της Μόσχας. Αυτές οι τάσεις επιταχύνθηκαν δραματικά το 2014, όταν η Ρωσία επιδίωξε να αποτρέψει την Ουκρανία από το να κυνηγήσει μια συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση και να διαμελίσει την χώρα μέσω της στρατιωτικής επιθετικότητας.

Η φετινή πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αλλάζει δραστικά το γεωπολιτικό τοπίο για άλλη μια φορά. Ο άμεσος στόχος του Πούτιν είναι να υποτάξει την Ουκρανία, αλλά διεξάγει επίσης πόλεμο εναντίον της Δύσης. Ο Ρώσος ηγέτης και οι ακόλουθοί του έχουν καταστήσει σαφές ότι επιθυμούν να αντικαταστήσουν την τάξη ασφαλείας [που διαμορφώθηκε] μετά το 1989 στην Ευρώπη με ρυθμίσεις που καταπατούν την κυριαρχία άλλων χωρών. Και όπως η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης οδήγησε την Σουηδία και την Φινλανδία στο να επανεξετάσουν τις σχέσεις τους με την Ευρώπη, ο τρέχων πολιτικός σεισμός τις ώθησε στο να επανεξετάσουν θεμελιώδη στοιχεία των πολιτικών ασφαλείας τους, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεών τους με το ΝΑΤΟ.

Η έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία είναι ακόμη άγνωστη. Είναι αδύνατο να προβλέψουμε τι είδους χώρα θα είναι η Ρωσία τις επόμενες δεκαετίες, αλλά αυτή που πιθανώς θα αναδυθεί θα είναι μια χώρα που θα είναι τόσο ασθενέστερη με στρατιωτικούς και οικονομικούς όρους όσο και πιο απελπισμένη και επικίνδυνη με πολιτικούς όρους. Το καθεστώς Πούτιν -είτε βρίσκεται στο τιμόνι ο ίδιος είτε κάποιος από τους συνεργάτες του- είναι απίθανο να εγκαταλείψει τις αυτοκρατορικές του φιλοδοξίες όσο παραμένει στην εξουσία.

Αυτή η πραγματικότητα αλλάζει ριζικά τις εκτιμήσεις ασφαλείας τόσο του Ελσίνκι όσο και της Στοκχόλμης. Οι αυξημένες αμυντικές δαπάνες είναι σαφώς ένα μέρος της απάντησης στη νέα κατάσταση ασφαλείας. Τόσο η Σουηδία όσο και η Δανία έχουν ανακοινώσει ότι θα αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ, η Σουηδία έως το 2028. Η Νορβηγία, η Φινλανδία, και τα τρία κράτη της Βαλτικής βρίσκονται ήδη λίγο-πολύ εκεί. Από το 2014 και μετά, η Φινλανδία και η Σουηδία έχουν επίσης επεκτείνει δραματικά την στρατιωτική συνεργασία τους με το ΝΑΤΟ, τις Ηνωμένες Πολιτείες, και το Ηνωμένο Βασίλειο, δημιουργώντας τα θεμέλια για περαιτέρω συνεργατικά βήματα. Για περισσότερο από μια δεκαετία, η σουηδική, η φινλανδική, και η νορβηγική πολεμική αεροπορία εκπαιδεύονται μαζί σχεδόν σε εβδομαδιαία βάση.

Αλλά απλώς η ενδυνάμωση των αμυντικών ικανοτήτων δεν θεωρείται πλέον αρκετή, γι' αυτό και η προσχώρηση στο ΝΑΤΟ γίνεται ταχέως μια πραγματικότητα. Τόσο η Φινλανδία όσο και η Σουηδία έχουν εξετάσει εναλλακτικές. Οι δύο κυβερνήσεις έστειλαν επιστολή σε όλα τα άλλα μέλη της ΕΕ, υπενθυμίζοντάς τους την διάταξη αλληλεγγύης στην παράγραφο 42.7 των Συνθηκών της ΕΕ, η οποία είναι παρόμοια με την ρήτρα συλλογικής άμυνας στο άρθρο 5 της Χάρτας του ΝΑΤΟ. Σημαντικές πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της εναρμόνισης της πολιτικής άμυνας και ασφαλείας της ΕΕ βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά όσον αφορά την εδαφική άμυνα, η αντιγραφή των θεσμών και των διοικητικών δομών του ΝΑΤΟ δεν θα είχε νόημα και δεν θα συμβεί. Και φυσικά, η ΕΕ δεν περιλαμβάνει τα δύο έθνη με τη μεγαλύτερη στρατιωτική σημασία για την βόρεια Ευρώπη -οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι μέλος για προφανείς λόγους, και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι μέλος για λυπηρούς λόγους.

Τόσο η Σουηδία όσο και η Φινλανδία πιθανώς θα συνεχίσουν να επιδιώκουν μέτρα που θα έκαναν την ΕΕ μια ισχυρότερη συμμαχία ασφαλείας, αλλά όταν πρόκειται για την εδαφική άμυνα, απλώς δεν υπάρχει εναλλακτική του ΝΑΤΟ. Αυτό ήταν το σαφές συμπέρασμα των ανεξάρτητων διαδικασιών που ανέλαβαν το Ελσίνκι και η Στοκχόλμη για να αξιολογήσουν τις εναλλακτικές.

Τόσο η Φινλανδία όσο και η Σουηδία θα υποδείξουν το ενδιαφέρον τους για να ενταχθούν στην συμμαχία πολύ πριν από την σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ [που θα γίνει] στα τέλη Ιουνίου στη Μαδρίτη. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, είπε ότι προβλέπει μια αρκετά ταχεία ενταξιακή διαδικασία, δεδομένου του υψηλού βαθμού στρατιωτικής ενσωμάτωσης που έχουν ήδη επιτύχει η Φινλανδία και η Σουηδία, αλλά η επικύρωση και από τα 30 κράτη-μέλη θα χρειαστεί ακόμη χρόνο. Αμφότερες οι χώρες ελπίζουν ότι η επικύρωση, ιδιαίτερα από την Γερουσία των ΗΠΑ, μπορεί να είναι αρκετά ταχεία και ότι τα υπάρχοντα μέλη του ΝΑΤΟ θα είναι έτοιμα να αποτρέψουν από κοινού οποιεσδήποτε πιθανές ρωσικές προκλήσεις μεταξύ της έναρξης της ενταξιακής διαδικασίας και της πιθανής ολοκλήρωσής της, το 2023.

ΕΝΑ ΑΛΛΑΓΜΕΝΟ ΤΟΠΙΟ