Το πρόβλημα με τον «Ελεύθερο Κόσμο»

Τώρα ο «ελεύθερος κόσμος» είναι πάλι στην κυκλοφορία. Στην σημερινή του μορφή, φαίνεται συχνά να επικαλύπτεται με την ιδέα της Δύσης. Την ίδια στιγμή, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αποκαλύψει ένα επίμονο χάσμα μεταξύ της Δυτικής ενότητας και της Δυτικής οικουμενικότητας. Εκτός των επίσημων συμμάχων των Ηνωμένων Πολιτειών (κυρίως των Δυτικών), οι στάσεις προς τις αντιρωσικές κυρώσεις [5] ήταν σε μεγάλο βαθμό αμφίθυμες. Για τους υπερασπιστές του ελεύθερου κόσμου, τέτοιου είδους αναποφασιστικότητα δεν επιτρέπεται, όπως έχουν αποδείξει προσφάτως οι εκστρατείες πίεσης εναντίον της Ινδίας, του Πακιστάν, και άλλων. Η ανεπάρκεια της «Δύσης» ως συνώνυμης του «ελεύθερου κόσμου» θα γίνει ακόμη πιο εμφανής αφότου περάσει η οξεία φάση της ευρωπαϊκής κρίσης και οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώξουν άλλη μια στροφή προς την Ασία. Όπως προειδοποιούσε μια οδηγία του Υπουργείου Εξωτερικών, το 1951, (μετά από έναν προηγούμενο επαναπροσανατολισμό από την Ευρώπη στην Ασία): «Λάβετε υπόψη ότι ελεύθερα έθνη βρίσκονται τόσο στην Δύση όσο και στην Ανατολή. Η διαρκής επιφυλακτικότητα για την ορολογία Ανατολή-Δύση επαναβεβαιώνεται».

Μια άλλη δυνατότητα είναι ο «ελεύθερος κόσμος» να χρησιμεύσει ως ταμπέλα της μιας πλευράς σε έναν αγώνα (τον οποίο επικαλείται πολύ η κυβέρνηση Μπάιντεν) μεταξύ των δημοκρατιών και των απολυταρχιών. Το πρόβλημα είναι ότι η απολυταρχία φαίνεται να είναι μια ασθένεια [που βρίσκεται] σε αρχικό στάδιο σχεδόν σε κάθε χώρα, συμπεριλαμβανομένων των ίδιων των Ηνωμένων Πολιτειών. Ένας τέτοιος ελεύθερος κόσμος θα περιελάμβανε το ίδιο το αντίθετο του. Οι προσπάθειες εξωτερίκευσης της απολυταρχίας με την περιχαράκωση μιας ομάδας αρκετά καλών δημοκρατιών εγείρει το δικό της σύνολο δυσκολιών. Η υπόσχεση του Μπάιντεν να ανανεώσει «τον κοινό σκοπό των εθνών του ελεύθερου κόσμου» οδήγησε σε μια Σύνοδο Κορυφής για την Δημοκρατία που ήταν τόσο αθόρυβη όσο και ασαφής. Από τα κριτήρια συμμετοχής έλειπε η σαφήνεια και τα μελλοντικά περιγράμματα του κλαμπ παραμένουν απρόβλεπτα. Επιπλέον, εάν οι κοινές αξίες και όχι η κοινή άμυνα αντιπροσωπεύουν τον λόγο ύπαρξης της ομάδας, τότε η βάση της ηγεσίας από τις ΗΠΑ δύσκολα είναι αυτονόητη.

Ο απλούστερος τρόπος για να δοθεί μορφή στον ελεύθερο κόσμο είναι να προσδιοριστεί ο αντίθετός του. Ένας ανανεωμένος ελεύθερος κόσμος θα τείνει, για άλλη μια φορά, προς έναν αρνητικό ορισμό που [θα είναι] βασισμένος στον αποκλεισμό των βολικά όμορων εδαφών της Ρωσίας και της Κίνας (καθώς και της Βορείου Κορέας) με όλες τις άλλες χώρες να πληρούν τις προϋποθέσεις για τουλάχιστον πιθανή ένταξη. Οι φιλελεύθεροι διεθνιστές της Ουάσιγκτον έχουν από καιρό αποδώσει παραδειγματικό καθεστώς σε αυτά τα καθεστώτα, σε σχέση με άλλες απολυταρχίες. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει παγιώσει αυτή την διάκριση. Οι πρόσφατες προτάσεις για χαλάρωση της πίεσης στα πετρελαιοπαραγωγά κράτη της Βενεζουέλας και του Ιράν προκειμένου να σκληρύνει η πίεση στην Ρωσία προκύπτουν φυσικά από μια εξωτερική πολιτική του ελεύθερου κόσμου. Άλλωστε, ένας μακροχρόνιος αγώνας εναντίον του απόλυτου κακού προϋποθέτει την κινητοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων. Όπως αναφώνησε ο γερουσιαστής Tom Connally, Δημοκρατικός από το Τέξας, κατά την διάρκεια μιας συζήτησης για ένταξη στο ΝΑΤΟ το 1949: «Δεν ξέρω πόση δημοκρατία έχει η Πορτογαλία, αλλά ξέρω ότι έχει τις Αζόρες».

Ίσως η αναβίωση του ελεύθερου κόσμου να είναι φευγαλέα. Οι προσπάθειες για την ανάπτυξη της έννοιας κατά την διάρκεια του αποκαλούμενου πολέμου κατά της τρομοκρατίας δεν κόλλησαν ποτέ. Αλλά οι ρητορικές κατηγορίες μπορούν να δημιουργήσουν την δική τους αδράνεια. Μια ανανεωμένη δέσμευση σε έναν αρνητικά καθορισμένο ελεύθερο κόσμο θα παρήγαγε ένα οικείο σύνολο προβλημάτων: μια επιμονή για την θεώρηση των μακρινών πολέμων ως αποφασιστικών τεστ, μια μισαλλοδοξία για την μη ευθυγράμμιση, μια αδυναμία διατύπωσης ενός κοινού σκοπού με θετικούς όρους, και μια εξάρτηση από το διαρκές κακό του εχθρού. Δεν είναι πολύ αργά για να επινοηθεί μια ευέλικτη και περιφερειακά συντονισμένη εξωτερική πολιτική που δεν θα προϋποθέτει παγκόσμια κινητοποίηση εναντίον μιας μοναδικής, παγκοσμίως διασυνδεδεμένης υπαρξιακής απειλής. Το να επιχειρήσεις να ηγηθείς σε κάτι που ονομάζεται ελεύθερος κόσμος δεν είναι μεγάλη στρατηγική. Είναι παγίδα.

Σύνδεσμοι:
[1] http://the%20simplest%20way%20to%20give%20form%20to%20the%20free%20world...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/germany/2019-12-05/collapse-germ...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/north-korea/2021-09-22/last-chan...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2021-12-23/redline-iran
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2022-01-17/hidden-toll-san...

Copyright © 2022 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.