Ο Πούτιν εναντίον της ιστορίας

Τότε, υπήρχε δικαιολογία για τέτοια μέτρα: η Σοβιετική Ένωση διεξήγαγε έναν αμυντικό πόλεμο εναντίον ενός επιτιθέμενου εχθρού που αποτελούσε υπαρξιακή απειλή για την χώρα. Σήμερα, ωστόσο, μια γενική επιστράτευση, σε έναν πόλεμο που συνεχίζει να στερείται ενός συνεκτικού στόχου ή ενός καταληκτικού σημείου, θα ήταν αντιδημοφιλής, ακόμη και μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν τον Πούτιν και την «ειδική επιχείρηση» —ακόμη και μεταξύ των νωθρών πολεμοχαρών που επί τρεις μήνες έχουν επευφημήσει την εκτυλισσόμενη καταστροφή, αλλά δεν έχουν σκοπό να πάνε να πεθάνουν οι ίδιοι στα χαρακώματα. Έχοντας ίσως επίγνωση της δυνητικής αντίδρασης και του κινδύνου για ακόμη βαρύτερες απώλειες ανεκπαίδευτων και χωρίς κίνητρα στρατιωτών, το Κρεμλίνο έχει αποφασίσει κατά μιας πλήρους επιστράτευσης. Και αντί για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πρέπει να αρκεστεί σε μια πιο λογική αντιστοιχία για την «ειδική επιχείρηση»: την σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν [5]. Αλλά αυτό είναι κάτι που το καθεστώς δεν θα παραδεχθεί ποτέ.

Οι Ρώσοι έχουν συνηθίσει να υψώνουν τις φωνές τους. Στα ελεγχόμενα από το Κρεμλίνο τηλεοπτικά κανάλια, που αποτελούν πλέον μια από τις βασικές μεθόδους διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, οι παρουσιαστές των talk show φωνάζουν αντί να μιλούν. Οι καυγάδες με φίλους και συγγενείς γίνονται με την χρήση ντεσιμπέλ και όχι στοιχείων. Η προπαγάνδα, εν τω μεταξύ, είναι όσο πρωτόγονη θα μπορούσε να είναι: μέσω της δικής της επιθετικότητας, η Ρωσία υπερασπίζεται τους Ουκρανούς από τους νεοναζί εχθρούς και απελευθερώνει εδάφη από τους «Μπαντερίτες», τους υποστηρικτές του Ουκρανού εθνικιστή ηγέτη της εποχής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, Στεπάν Μπαντέρα. Υπάρχει επίσης πλέον ένα νέο επιχείρημα: η Δύση διεξάγει πόλεμο εναντίον της Ρωσίας χρησιμοποιώντας «σλαβικά» χέρια. Οι πιο ένθερμοι Πουτινιστές αποκαλούν πλέον την Ουκρανία «αποσχιστική οντότητα» και μιλούν ανοιχτά για «απο-ουκρανοποίηση» του ρωσικού κόσμου.

Ο Πούτιν έχει μετατρέψει την Ημέρα της Νίκης στην δική του προσωπική εορτή, αλλά ακόμη και οι Ρώσοι μπορούσαν να δουν ότι η φετινή εκδοχή της ήρθε χωρίς μια νίκη, και ότι ο ίδιος ήταν εντελώς μόνος. Κανένας άλλος ηγέτης δεν ήρθε στους φετινούς εορτασμούς, ούτε καν οι επί μακρόν ηγέτες των συμμάχων της Ρωσίας στην Κεντρική Ασία. Αυτή την φορά, ο Πούτιν ήταν απομονωμένος, πικραμένος, και ξεστόμιζε ανοησίες για ένα «προληπτικό χτύπημα». Και αντί για το «ποτέ ξανά!» -το ιερό υπόβαθρο της εορτής- ακούμε πλέον το «μπορούμε να το κάνουμε ξανά!» Αυτό είναι το σύνθημα των βασικών υποστηρικτών του Πούτιν, των ανθρώπων που πριν από αρκετά χρόνια άρχισαν να τοποθετούν αυτοκόλλητα [που έγραφαν] «Στο Βερολίνο!» στο πίσω μέρος της Μερσεντές τους. Λιγότερο σαφές, ωστόσο, είναι το αν οι Ρώσοι είναι έτοιμοι να αναλογιστούν τι ακριβώς έχει «κάνει ξανά» ο Πούτιν.

ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΧΩΡΑ ΜΟΥ;

Τον Μάρτιο, το 81% των Ρώσων [που ερωτήθηκαν] σε δημοσκόπηση του Levada Center δήλωσαν ότι υποστήριζαν την «ειδική επιχείρηση». Μέχρι τον Απρίλιο, το ποσοστό αυτό είχε πέσει στο 74%. Το ποσοστό αποδοχής του Πούτιν έχει επίσης μείνει σταθερό, και το ποσοστό εμπιστοσύνης του –το πόσοι Ρώσοι λένε ότι τον εμπιστεύονται- έχει επίσης μειωθεί ελαφρώς. Αλλά μολονότι κανείς δεν είναι εντελώς σίγουρος για το τι θα μπορούσε να ορίσει τη νίκη, το 73% των ερωτηθέντων λένε πως πιστεύουν ότι η Ρωσία θα την επιτύχει. Δεν πιστεύουν πολλοί ερωτηθέντες ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να νικήσει, μολονότι το 15% λένε ότι «καμία πλευρά δεν θα μπορούσε να επικρατήσει».

Αυτοί οι αριθμοί υποδεικνύουν την καθιέρωση ενός είδους ισορροπίας: οι επιθετικοί υποστηρικτές του Πούτιν εξακολουθούν να θέλουν να δουν μια εντεινόμενη εκστρατεία από τον ρωσικό στρατό και την κατάληψη της Ουκρανίας, αγνοώντας πλήρως τους δεδηλωμένους στόχους της επιχείρησης, οι οποίοι, όμως, αλλάζουν συνεχώς. Από την άλλη πλευρά, οι Ρώσοι που είναι πιο δύσπιστοι ή ανήσυχοι για την κατεύθυνση του πολέμου θα συμβιβάζονταν σε αυτό το σημείο με μια συνθήκη ειρήνης. Ωστόσο, πάνω από τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων στην δημοσκόπηση του Levada Centre πίστευαν ότι η επιχείρηση εξελίσσεται επιτυχώς, μολονότι το 50% επέλεξε την πιο διφορούμενη απάντηση «σε μεγάλο βαθμό επιτυχημένη». Όταν τους ζητείται να ορίσουν την επιτυχία, οι περισσότεροι ερωτηθέντες αναφέρουν με συνέπεια τις ίδιες βαρετές επαναλήψεις, σχετικά με το ότι τα πάντα πηγαίνουν βάσει σχεδίου και ότι εδάφη απελευθερώνονται από τους φασίστες και τους Μπαντερίτες. Μεταξύ του 17% των ερωτηθέντων που δεν θεωρούν την επιχείρηση επιτυχημένη, πολλοί αναφέρουν την παρατεταμένη φύση της στρατιωτικής εκστρατείας και το γεγονός ότι σκοτώνεται μεγάλος αριθμός πολιτών και παιδιών στην Ουκρανία και Ρώσων στρατιωτών.

Είτε πιστεύουν ότι είναι επιτυχής είτε όχι, ωστόσο, οι Ρώσοι αποδίδουν συντριπτικά την ευθύνη για τον πόλεμο στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο ΝΑΤΟ˙ μόλις το 7% των Ρώσων κατηγορούν την χώρα τους. Ωστόσο, ακόμη και αυτή η εσκεμμένη τύφλωση δεν αποτελεί σωτηρία από την υφέρπουσα αμφιβολία: το 82% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι ανησυχούν για τα γεγονότα στην Ουκρανία, και στις περισσότερες περιπτώσεις ο λόγος αυτής της ανησυχίας δεν είναι οι «Μπαντερίτες», αλλά ο θάνατος, τα βάσανα, και η καταστροφή που έχει λάβει χώρα (46%) και ακόμη και το ίδιο το γεγονός του πολέμου (26%). Με άλλα λόγια, μια έμμεση ερώτηση αποκαλύπτει πόσο μεγάλες είναι οι συναισθηματικές και ψυχολογικές ανησυχίες των Ρώσων για ό,τι έχει συμβεί στην χώρα τους από τον Φεβρουάριο και μετά. Και αυτό παρά την αμείλικτη κατήχηση από τα επίσημα ρωσικά media και το κράτος.