Κι αν ο πόλεμος στην Ουκρανία βγει εκτός ελέγχου;

Ο πόλεμος [11] στην Ουκρανία είναι αντίστοιχα επιρρεπής σε ατυχήματα. Σήμερα, οι ανησυχίες βαραίνουν κυρίως την ρωσική πλευρά. Οι αόρατοι κανόνες του πολέμου ίσως είναι απολύτως εμφανείς στον Πούτιν, αλλά λιγότερο στους διοικητές του, πολλοί εκ των οποίων αντιμετωπίζουν την απογοήτευση των αποτυχιών [12] στο πεδίο της μάχης, των προβλημάτων εξοπλισμού, του ανεπαρκούς ανθρώπινου δυναμικού και του ουκρανικού στρατού [13] που έχει πολεμήσει με επιδεξιότητα και αποφασιστικότητα. Ο τυχοδιωκτισμός τους θα μπορούσε να ενθαρρύνει ένα αεροπορικό ή πυραυλικό χτύπημα έξω από την Ουκρανία —για παράδειγμα, για να σταματήσει την διέλευση όπλων στην Ουκρανία. Αυτό, φυσικά, θα ήταν μια ρωσική επίθεση σε ένα κράτος - μέλος του ΝΑΤΟ, και όχι λόγω του ότι το Κρεμλίνο έκανε άμεσα μια ριψοκίνδυνη επιλογή. Ο κίνδυνος, φυσικά, είναι ότι η Ουάσιγκτον θα ερμήνευε μια τέτοια επίθεση ως κατευθυνόμενη από το Κρεμλίνο κλιμάκωση. Έχοντας βασίσει ολόκληρο τον πόλεμο του στην στρεψοδικία, ο Πούτιν [14] ίσως να μην είχε αξιόπιστα μέσα ώστε να αλλάξει αυτή την ερμηνεία, και καμία ικανότητα ή προθυμία να επικοινωνήσει ένα λάθος. Ένας πόλεμος Ρωσίας-ΝΑΤΟ θα ήταν επικείμενος.

Μια διδακτική μελέτη περίπτωσης (case study) για την ερμηνεία και την αντίδραση προέρχεται από το 2014. Τον Ιούλιο εκείνου του έτους, ελεγχόμενοι από την Ρωσία αυτονομιστές της ανατολικής Ουκρανίας κατέρριψαν ένα πολιτικό αεροσκάφος [15], την πτήση MH17 της Malaysian Airlines, με πύραυλο εδάφους-αέρος Buk, οδηγώντας σε 298 θανάτους— κυρίως Ολλανδών πολιτών. Αντί να επικοινωνήσει το λάθος μέσω των πληρεξουσίων της ή να μείνει σιωπηλή, η Μόσχα επιδόθηκε σε παράλογους ισχυρισμούς και παραπληροφόρηση – διατυπώνοντας δεκάδες αντιφατικές εξηγήσεις. Αυτό το περιστατικό δεν κλιμακώθηκε πέρα από έναν πόλεμο λέξεων, καθώς η σύγκρουση στην Ουκρανία ήταν ακόμη τοπική και περιορισμένης κλίμακας. Η εξοργισμένη Ολλανδία δεν σκέφτηκε ποτέ την στρατιωτική δράση. Ωστόσο, ένα συγκρίσιμο σύνολο περιστάσεων ίσως είχε διαφορετικό αποτέλεσμα σήμερα. Σε αντίθεση με το 2014, θα υπήρχε τεράστια πίεση στο ΝΑΤΟ [16] να κάνει κάτι, και πολλές ήδη νευρικές χώρες θα ερμήνευαν την επίθεση ως σημάδι ότι η Ρωσία επέκτεινε τον πόλεμό της.

Όπως υπογραμμίζει αυτό το παράδειγμα, η προπαγάνδα της Μόσχας προσθέτει στην σύγχυση του πολέμου. Υπό την επιρροή του Κρεμλίνου, τα ρωσικά media χαρακτηρίζουν σταθερά τον πόλεμο του 2022 ως μια σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης, βαδίζοντας ρητορικά έως το χείλος του γκρεμού ενός ευρύτερου πολέμου. Όταν η Λιθουανία [17] απείλησε να μπλοκάρει τα εμπορεύματα που πήγαιναν στο Καλίνινγκραντ, για παράδειγμα, η επίσημη ρητορική της Ρωσίας ήταν φιλοπόλεμη, σχεδόν σαν ο Πούτιν να εξέδιδε τελεσίγραφο. Πιθανότατα, απλώς προσποιείτο για το ρωσικό κοινό. Μολονότι αμφότερες οι πλευρές τελικά εκτόνωσαν την κρίση, η προσπάθεια της Ρωσίας να διατηρήσει την σύγκρουση σε αργό βρασμό μέσω της εγχώριας προπαγάνδας είναι μια παγίδα στην οποία το Κρεμλίνο ίσως τελικά πιαστεί το ίδιο.

Ένα άλλο είδος ατυχήματος θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί από την ουκρανική πλευρά. Ενώ χτυπά στρατιωτικούς στόχους στην Ρωσία, ο στρατός της Ουκρανίας θα μπορούσε να κάνει λάθος υπολογισμό και να χτυπήσει έναν μεγάλο πολιτικό στόχο εντός της Ρωσίας [18]. Αυτό προφανώς είναι κάτι που η Μόσχα κάνει χωρίς οποιονδήποτε ενδοιασμό στην ίδια την Ουκρανία, όπου οι ρωσικές πυραυλικές επιθέσεις σκοτώνουν αμάχους - συμπεριλαμβανομένων παιδιών και ηλικιωμένων - καθημερινά. Ωστόσο, το Κρεμλίνο θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μια ουκρανική επίθεση, ειδικά με όπλα που αυτή προμηθεύτηκε εξωτερικά, ως πρόσχημα για να ανταποδώσει εναντίον των συμμαχικών στρατιωτικών προμηθειών [που βρίσκονται] πολύ κοντά ή ακόμα και σε έδαφος του ΝΑΤΟ. Ο Πούτιν πιθανώς θα υπέθετε ότι τα Δυτικά κράτη υποστήριξαν την ουκρανική επίθεση, με τον ίδιο τρόπο που υπέθεσε ότι η εξέγερση της [πλατείας] Maidan [19] το 2014 που οδήγησε στην εκδίωξη του υποστηριζόμενου από την Ρωσία Ουκρανού προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ήταν συνωμοσία της CIA. Η ειρήνευση από μόνη της, απούσας της επικοινωνίας σε υψηλό επίπεδο μεταξύ της Μόσχας και της Ουάσιγκτον, ίσως να μην είναι αρκετές για να εκτονωθεί μια κρίση.

Τέλος, ένας ακούσιος κύκλος κλιμάκωσης που θα μοιάζει με την κρίση των πυραύλων της Κούβας θα μπορούσε να επεκταθεί σε έναν περιφερειακό ή παγκόσμιο πόλεμο. Παρά την ειρηνική επίλυσή της, η κρίση του 1962 είναι ένα παράδειγμα προς αποφυγήν. Ο Χρουστσόφ δεν κατάφερε να προβλέψει την έντονη αντίδραση του Κένεντι [20], εν μέρει διότι δεν περίμενε ότι η Ουάσιγκτον θα ανακαλύψει τους πυραύλους πριν τοποθετηθούν πλήρως. Σκέφτηκε λανθασμένα ότι θα μπορούσε να υπερφαλαγγίσει τον Κένεντι μέσω της μυστικότητας, της τύχης και του κομπασμού. Ο Πούτιν [21] ίσως είναι λιγότερο απρόβλεπτος από τον Χρουστσόφ, αλλά έχει ήδη αποδείξει την αδυναμία του να διαβάσει την πολιτική, τις στρατιωτικές ικανότητες και το ηθικό της Ουκρανίας. Θα μπορούσε, από ύβρη ή από οργή, να συμπεράνει ότι ο μόνος δρόμος του προς τα εμπρός είναι να ανεβάσει την ένταση, κλιμακώνοντας δραματικά τον πόλεμο ως τρόπο για να απωθήσει τις Δυτικές χώρες και να τις τρομάξει μια για πάντα. Ίσως δεν κατάφερνε να προβλέψει την αντίδραση που αυτό θα προκαλούσε στις Ηνωμένες Πολιτείες και στους συμμάχους τους. Αν συνέβαινε αυτό, ο Πούτιν θα αντιμετώπιζε, όπως ο Χρουστσόφ, μια βασανιστική απόφαση. Να ανεβάσει περαιτέρω την ένταση ή να κάνει πίσω.

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΥΚΟΛΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ