Κι αν ο πόλεμος στην Ουκρανία βγει εκτός ελέγχου;

Ο Πούτιν [4] είναι πιο διφορούμενος – υποσχόμενος «συνέπειες» για την συμμαχική στρατιωτική βοήθεια. Η ρωσική προπαγάνδα υποστηρίζει τακτικά τις προελάσεις στο Βερολίνο ή τις πυρηνικές επιθέσεις στο Λονδίνο. Όσο υπερβολική κι αν είναι, μια τέτοια αποστολή μηνυμάτων δημιουργεί μια ανεκτική συναίνεση [5] στο Κρεμλίνο και στην ρωσική κοινωνία. Τον Ιούνιο, εν μέσω μιας διαμάχης για την παράδοση αγαθών στο Καλίνινγκραντ, έναν ρωσικό θύλακα, ο οποίος είναι χωριστός από τον κορμό της Ρωσίας, ο Πούτιν απείλησε την Λιθουανία με ακαθόριστα τιμωρητικά μέτρα. Η Λιθουανία είναι μέλος του ΝΑΤΟ και μια ρωσική επίθεση θα πυροδοτούσε μια άμεση στρατιωτική σύγκρουση. Αλλού, ο Πούτιν θα μπορούσε να σχεδιάσει ή να εκμεταλλευτεί κρίσεις στα Βαλκάνια ώστε να ενισχύσει την θέση της Ρωσίας - να οργανώσει πραξικοπήματα, να εμπλακεί σε παραστρατιωτική δραστηριότητα ή να εξαπολύσει μια ανοιχτή εισβολή. Οι μεγάλες κυβερνοεπιθέσεις [6] σε υποδομές κρίσιμης σημασίας στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες συνιστούν άλλον έναν κίνδυνο. Εάν αυτές προκύψουν, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι πιθανώς θα ανταποδώσουν, ξεκινώντας ένα νέο κεφάλαιο στον πόλεμο.

Κάποια από τη ρητορική ασάφεια του Πούτιν είναι κομπασμός. Ο ίδιος δεν έχει την οικονομική δυνατότητα για έναν ευρύτερο πόλεμο. Μολονότι η Ρωσία έχει πιθανότατα τα χρήματα για να συνεχίσει την πολιτική της για αλλαγή καθεστώτος στην Ουκρανία, ο ρωσικός στρατός έχει τεράστιες ελλείψεις ανθρώπινου δυναμικού [7] – μια συνάρτηση του καταστροφικού αρχικού πολεμικού σχεδίου του Πούτιν. Οποιαδήποτε πρόσθετη σύγκρουση, ειδικά εναντίον των καλά εξοπλισμένων δυνάμεων του ΝΑΤΟ, θα επιδείνωνε αυτά τα προβλήματα. Θεωρητικά, λοιπόν, ο Πούτιν και ο Μπάιντεν μπορούν να συμβιβαστούν. Με το ίδιο σκεπτικό ότι δεν θέλουν μια μεγαλύτερη πυρκαγιά, έχουν κίνητρα για να συμμορφωθούν με τους αόρατους κανόνες του πολέμου.

ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΨΥΧΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ;

Με την προσήλωσή τους στους αόρατους κανόνες, ο Πούτιν και ο Μπάιντεν έχουν αναβιώσει μια σημαντική δυναμική του Ψυχρού Πολέμου. Καθ' όλη την διάρκεια του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση δεν συμφώνησαν ποτέ επίσημα για το πώς θα διεξάγουν τους πολέμους με πληρεξούσιους. Καμία πλευρά, για παράδειγμα, δεν καθόρισε βασικούς κανόνες για τον πόλεμο της Κορέας - την πρώτη καυτή σύγκρουση της εποχής του Ψυχρού Πολέμου. Αντίθετα, επί σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, αμφότερες οι πλευρές αυτοσχεδίασαν την διαδρομή τους προς έναν βιώσιμο τρόπο για να κάνουν την δουλειά τους. Υπήρχε το επιτρεπτό: η αμοιβαία στηλίτευση, ο πολιτισμικός και ιδεολογικός ανταγωνισμός, η κατασκοπεία, τα ενεργά μέτρα όπως οι εκστρατείες προπαγάνδας και παραπληροφόρησης, η επιδίωξη σφαιρών επιρροής, η παρέμβαση στην εσωτερική πολιτική άλλων χωρών, και η υποστήριξη των αντιπάλων του άλλου στην ειρήνη και στον πόλεμο. (συνήθως επιχρυσωμένη από βαθμούς εύλογης άρνησης). Και υπήρχε το ανεπίτρεπτο: οι άμεσες στρατιωτικές συγκρούσεις και η χρήση πυρηνικών όπλων [8].

Μπορεί κάποιος μόνο να μαντέψει τους σημερινούς αόρατους κανόνες. Για τις Δυτικές χώρες, το πιο σημαντικό φαίνεται ότι είναι να κρατήσουν τους ένστολους στρατιώτες τους εκτός πολέμου. Ξεφεύγοντας από την εθιμοτυπία του Ψυχρού Πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εγκαταλείψει την εύλογη άρνηση που καλλιεργούσαν ενόσω υποστήριζαν τους μουτζαχεντίν του Αφγανιστάν στον αγώνα τους εναντίων των σοβιετικών δυνάμεων την δεκαετία του 1980. Στην Ουκρανία, η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί [9] της έχουν παράσχει ανοιχτά στον ουκρανικό στρατό βαρέα όπλα, στρατιωτική εκπαίδευση εκτός της Ουκρανίας και ανταλλαγή πληροφοριών για τον εντοπισμό στόχων. Η Ρωσία, από την πλευρά της, δεν έχει στοχεύσει κονβόι όπλων που κατευθύνονται προς την Ουκρανία ενόσω βρίσκονται ακόμη στο έδαφος του ΝΑΤΟ. Ούτε έχει διακόψει η Ρωσία την σταθερή ροή πολιτικών ηγετών των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στο Κίεβο, όλοι εκ των οποίων πρέπει να ταξιδέψουν διαμέσου μιας χώρας [που βρίσκεται] σε πόλεμο. Αυτό το είδος αυτοσυγκράτησης θα ήταν αδιανόητο στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά ήταν χαρακτηριστικό του Ψυχρού Πολέμου.

ΑΚΡΟΒΑΤΩΝΤΑΣ

Τι θα μπορούσε να απειλήσει τους αόρατους κανόνες που έχουν καθορίσει οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία; Μια πιθανότητα είναι το καθαρό ατύχημα. H άλλη είναι ένας κύκλος γεγονότων που «απαιτούν» κλιμάκωση. Σίγουρα, αυτές οι πιθανότητες μπορεί να συγκλίνουν, και ένα μόνο ατύχημα θα μπορούσε να γίνει η πρόφαση για ένα σπιράλ κλιμάκωσης —όπως συνέβαινε περιστασιακά κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Αναλογιστείτε την κρίση των πυραύλων της Κούβας [10]. Πολύ συχνά εορταζόμενη ως ένα παράδειγμα ψυχραιμίας του προέδρου των ΗΠΑ, Τζον Φ. Κένεντι, η αναμέτρηση του 1962 μεταξύ της Μόσχας και της Ουάσιγκτον για τους σοβιετικούς πυρηνικούς πυραύλους στην Κούβα, σχεδόν κατέληξε σε καταστροφή. Ο Σοβιετικός ηγέτης Νικήτα Χρουστσόφ υπερεκτίμησε τις δυνατότητες του˙ ο Κουβανός πρόεδρος Φιντέλ Κάστρο έδειξε υπερβάλλοντα ζήλο˙ Ο Κένεντι είχε την τύχη να βρει μια εφαρμόσιμη λύση – να ανταλλάξει την απομάκρυνση των αμερικανικών πυραύλων από την Τουρκία με την απομάκρυνση των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα. Ο μόνος μηχανισμός που αποκλιμάκωσε την κρίση ήταν η ικανότητα του Χρουστσόφ και του Κένεντι να επικοινωνούν και να βρίσκουν κοινό έδαφος, στην πραγματικότητα ένας απλός μηχανισμός. Αργότερα, το 1983, σε μια ατμόσφαιρα μεγάλης ψυχροπολεμικής έντασης, η Σοβιετική Ένωση παρερμήνευσε την άσκηση «Ικανός Τοξότης» (Able Archer) του ΝΑΤΟ -που προσομοίωνε μια κλιμάκωση της σύγκρουσης- ως μια πραγματική πυρηνική επίθεση και λίγο έλειψε να εξαπολύσει ένα καταστρεπτικό χτύπημα ως αντίποινα. Για άλλη μια φορά, οι αόρατοι κανόνες του Ψυχρού Πολέμου λίγο έλειψε να μην λειτουργήσουν. Ενδεχομένως, η αποφυγή δύο τέτοιων κατακλυσμών δεν είναι κακή για μια σύγκρουση 40 ετών. Ενδεχομένως, αυτές είναι δύο [αποφυγές] περισσότερες από όσες θα έπρεπε.