Μπορεί η Ρωσία να διαιρέσει την Ευρώπη;

Το δεύτερο χάσμα εκτείνεται από τον βορρά στο νότο, μια διαχωριστική γραμμή που σχεδόν διέλυσε την ευρωζώνη κατά την διάρκεια της κρίσης δημόσιου χρέους πριν από μια δεκαετία. Με την βραχυπρόθεσμη πιθανότητα της ύφεσης, και ίσως ακόμη και του στασιμοπληθωρισμού, η διαφορά στο κόστος δανεισμού μεταξύ των βόρειων και των νότιων κρατών - μελών της ΕΕ —ιδίως μεταξύ της Γερμανίας [12] και της Ιταλίας [13]— αυξάνεται. Η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία, οι οποίες έχουν λιγότερα περιθώρια δημοσιονομικών ελιγμών για να αντιμετωπίσουν μια ύφεση, ζητούν μια νέα πρωτοβουλία από τις Βρυξέλλες για να συμπληρώσει το μετα-πανδημικό ταμείο ανάκαμψης της Ευρώπης και να συμβάλει στην αντιμετώπιση του οικονομικού κόστους του πολέμου, συμπεριλαμβανομένης της ακριβής ενεργειακής μετάβασης. Αυτή την φορά, ωστόσο, η Γερμανία, η οποία έχει δει τις τιμές της ενέργειας να τριπλασιάζονται και, λόγω της μεγάλης της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, είναι πολύ πιο εκτεθειμένη στον ενεργειακό εκβιασμό της Ρωσίας από πολλά άλλα μέλη, είναι λιγότερο πιθανό να υποστηρίξει μια τέτοια κίνηση. Αν μη τι άλλο, η γερμανική κυβέρνηση φαίνεται πιθανό να ζητήσει από τα άλλα μέλη της ΕΕ να συμβάλουν στο μετριασμό της ενεργειακής κρίσης της Γερμανίας, αντί να παράσχει τους δικούς της οικονομικούς πόρους για να βοηθήσει στα οικονομικά δεινά των άλλων μελών. Δεν είναι περίεργο που η Γερμανία υποστήριξε σθεναρά την συμφωνία εξοικονόμησης αερίου της ΕΕ τον Ιούλιο.

Αυτές οι διαιρέσεις είναι ακριβώς ό,τι είχε ελπίσει ο Πούτιν [14]. Πεπεισμένος ότι οι φιλελεύθερες δημοκρατίες της Ευρώπης είναι αδύναμες και ηθικά διεφθαρμένες, ο Ρώσος ηγέτης έχει βασιστεί στην υπόθεση ότι η ενότητα της Δύσης για την Ουκρανία θα καταρρεύσει και θα μπορούσε τελικά να διαλυθεί τους επόμενους μήνες. Παίζοντας το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι με το φυσικό αέριο, δημιουργώντας μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση αποκλείοντας [15] την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας, και επιδιώκοντας μια στρατηγική καμένης γης στην Ουκρανία, ο Πούτιν ίσως στοιχηματίζει ότι είναι απλώς θέμα χρόνου έως ότου η Δύση, αρχής γενομένης από την Ευρώπη, διαλυθεί από τις ανταγωνιστικές πιέσεις. Όπως το βλέπει η Μόσχα, οι φιλελεύθερες δημοκρατίες έχουν χαμηλό κατώφλι πόνου: δεν είναι ικανές να παίξουν το μακρό παιχνίδι εάν αυτό έχει υψηλό κοινωνικό ή οικονομικό τίμημα.

Η Μόσχα γνωρίζει ότι οι κυρώσεις [16] προκαλούν κολοσσιαία ζημιά στην Ρωσία. Ο Πούτιν το έχει παραδεχθεί δημόσια. Το Κρεμλίνο γνωρίζει επίσης ότι η ζημιά θα αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου. Προς το παρόν, μολονότι η ενεργειακή αποσύνδεση μεταξύ της Ευρώπης και της Ρωσίας έχει οδηγήσει στην πιο οξεία ενεργειακή κρίση από το πετρελαϊκό εμπάργκο του 1973 και μετά, η Ρωσία έχει απολαύσει πανύψηλες τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αλλά καθώς η Ευρώπη απογαλακτίζεται από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα –τόσο με την διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας της όσο και με την επιτάχυνση της μετάβασής της στην καθαρή ενέργεια [17]— θα αναδυθεί τελικά πιο δυνατή από αυτήν την κρίση. Αντίθετα, παρά τους νέους, πολυδιαφημισμένους δεσμούς της Μόσχας με το Πεκίνο, θα χρειαστούν χρόνια για να αντικαταστήσει η Κίνα [18] την Ευρώπη ως αγορά ρωσικών υδρογονανθράκων, και για διάφορους λόγους, η Κίνα είναι ιδιαίτερα απίθανο να είναι τόσο επικερδής για τη Μόσχα όσο είναι η Ευρώπη. Επιπλέον, είναι δύσκολο να δούμε την Κίνα να επενδύει στην ενεργειακή μετάβαση της Ρωσίας: το μακροπρόθεσμο οικονομικό μέλλον της Ρωσίας είναι ζοφερό.

Ο Πούτιν [19] πρέπει να αναγνωρίσει αυτή την πραγματικότητα, αλλά ο υπολογισμός του είναι πιθανώς ότι η Ευρώπη θα σπάσει πρώτη, δεδομένης της εύθραυστης ενότητάς της. Οι εσωτερικές πιέσεις στην ήπειρο θα του επιτρέψουν να επιτύχει τους πολεμικούς του στόχους στην Ουκρανία, και ίσως, αργά ή γρήγορα, να επιστρέψει στο business as usual με την Ευρώπη, ή τουλάχιστον με κάποιες ευρωπαϊκές χώρες. Όπως το βλέπει το Κρεμλίνο, οι διαιρέσεις και οι αδυναμίες της Ευρώπης θα αποτρέψουν ένα μακροπρόθεσμο σενάριο στο οποίο η Ρωσία θα φέρει το στρατηγικό, οικονομικό και πολιτικό κόστος της εισβολής της.

Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗΣ

Με κάθε επιπλέον μήνα πολέμου, ο κίνδυνος της ευρωπαϊκής διχόνοιας αυξάνεται και τα πρώτα ανησυχητικά μηνύματα έχουν ήδη έρθει στην επιφάνεια. Αλλά πολλά θα εξαρτηθούν από την ίδια την πορεία της σύγκρουσης. Εάν η Ρωσία [20] συνεχίσει την εκστρατεία θηριωδιών και καταστροφής που έχει χαρακτηρίσει τους τελευταίους έξι μήνες, οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορούν να βασίζονται στον Πούτιν για να τους κρατήσει ενωμένους. Παρά την ενεργειακή κρίση και τον οικονομικό πόνο που προκαλείται από αυτήν, καθώς και τις πολιτικές και γεωπολιτικές εντάσεις που αυτά θα επιφέρουν, οι Ευρωπαίοι είναι απίθανο να απομακρυνθούν από μια αιμορραγούσα Ουκρανία [21]. Στο τρέχον επίπεδο βίας, και με την Ρωσία να δηλώνει ανοιχτά τις φιλοδοξίες της να επιδιώξει και να κρατήσει περισσότερο ουκρανικό έδαφος, οι Ευρωπαίοι δεν θα παρακρατήσουν όπλα και οικονομική υποστήριξη από το Κίεβο, πόσω μάλλον να άρουν τις κυρώσεις με αντάλλαγμα μια εκεχειρία. Όσο η Ρωσία συνεχίζει την βάναυση επίθεσή της, οι Ευρωπαίοι ίσως είναι πολύ απρόθυμοι, αλλά θα συνεχίσουν στην ίδια πορεία.