Το τέλος των ψευδαισθήσεων

Οι συνέπειες αυτής της επιλογής θα αποδειχθούν μοιραίες. Ειδικά η μετατροπή της Ρωσίας από αξιόπιστο σε λίαν αναξιόπιστο ενεργειακό εταίρο, ο οποίος εκβιάζει τους πελάτες με διακοπές της ροής συν ότι τροποποιεί μονομερώς τα συμβόλαια (κοινώς «weaponisation of energy»/χρήση της ενέργειας ως όπλου) θα της κοστίσει ακριβά: η προσοδοφόρος ευρωπαϊκή αγορά, από την οποία αποκόμισε πακτωλούς χρημάτων, θα χαθεί οριστικά με ορίζοντα το 2030, καθώς η προσπάθεια απεξάρτησης από το ρωσικό αργό και φυσικό αέριο ήδη άρχισε. Με άλλα λόγια, η ρωσική ηγεσία υπονόμευσε για πάντα την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας ως εξαγωγέα, μια απόφαση κυριολεκτικά αυτοκτονική. Υπενθυμίζουμε εδώ παλαιότερη αναφορά μας [4] στην διαπρεπή Γερμανίδα αναλύτρια διεθνών ενεργειακών θεμάτων, Κάρεν Βέστφαλ. Σε μια κομβική μελέτη της το 2020, είχε γράψει: «Από ρωσικής σκοπιάς, η Γερμανία έχει εξαιρετική σημασία (outstanding importance), καθώς αποτελεί τον μεγαλύτερο πελάτη της σε αέριο. Για την Ρωσία, η ενεργειακή ασφάλεια στηρίζεται στην εξασφάλιση της Γερμανίας (σ.σ. και γενικότερα της Δυτικής Ευρώπης) ως στρατηγικής και ζωτικής σημασίας αγοράς». Αυτός, λοιπόν, ο ρωσογερμανικός ενεργειακός άξονας με επίκεντρο το φυσικό αέριο, ο οποίος χρονολογείται από το 1970, άντεξε σε ουκ ολίγους κλυδωνισμούς, αλλά θα σαρωθεί στην κυριολεξία από την ουκρανική κρίση του 2022. Ελάχιστες χώρες της ΕΕ, με πιο σίγουρη την Ουγγαρία όσο παραμένει στην εξουσία ο φιλοπουτινικός Β. Όρμπαν, θα συνεχίζουν να αγοράζουν ρωσικά. Ακόμη και η Ελλάδα, όπως όλα δείχνουν, δεν θα ανανεώσει για μετά το 2026 την ιστορική σύμβαση προμήθειας μεταξύ ΔΕΠΑ και Gazprom, που είχε μεν υπογραφεί επί ΕΣΣΔ αλλά άρχισε να εφαρμόζεται μόλις το 1996. Τοιουτοτρόπως, από 1/1/2026 τρεις δεκαετίες μαζικών εισαγωγών ρωσικού αερίου μέσω αγωγών θα λάβουν τέλος.

Στο προαναφερθέν Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, ο κ. Πούτιν, κατά την πάγια τακτική του, επεχείρησε να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα, λέγοντας τα εξής: «Η Ρωσία δεν θα ακολουθήσει ποτέ το δρόμο της αυτο-απομόνωσης, τον οποίο ονειρεύονται οι αποκαλούμενοι Δυτικοί μας φίλοι. Επεκτείνουμε τις συνεργασίες με οποιονδήποτε ενδιαφέρεται. Και υπάρχουν πολλοί, τους οποίους δεν θα αναφέρω αυτή την στιγμή. Απαρτίζουν την συντριπτική πλειοψηφία της Γης». Προφανώς, όμως, οι αναδυόμενες χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία δεν είναι σε θέση να υποκαταστήσουν την Δύση ως οικονομικοί και τεχνολογικοί εταίροι της Ρωσίας, για μια σειρά από λόγους. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να αγοράζουν φθηνά ρωσικούς υδρογονάνθρακες (αμφότερες) και, δευτερευόντως, να της παρέχουν ορισμένα κρίσιμα υλικά για την επίτευξη αυτάρκειας και «υποκατάστασης εισαγωγών» (βασικά η Κίνα), σύμφωνα με το επίσημο αναπτυξιακό δόγμα της Ρωσίας. Όμως η πολύτιμη τεχνογνωσία των Δυτικών εταιρειών χάθηκε, πιθανότατα οριστικά. Αυτή είναι ιδιαίτερα κρίσιμη σε τομείς όπως η εξόρυξη πρώτων υλών, όπου οι Ρώσοι ακόμη και σήμερα χρειάζονταν την συνδρομή εξειδικευμένων εταιρειών (oil service companies) όπως η Schlumberger.

Εάν και εφόσον ο Β.Πούτιν επιβιώσει στην εξουσία μέχρι το 2036, όπως θεωρητικά του επιτρέπει το αναθεωρημένο Σύνταγμα, θα βιώσει στο έπακρο την κατιούσα πορεία της Ρωσίας, με βάση όλους τους δείκτες. Η μεγαλύτερη «Βόρεια Κορέα» του κόσμου θα αποτελέσει αναμφισβήτητο γεγονός, παράδειγμα προς αποφυγή. Μια «χώρα-φυλακή» με φθίνοντα σλαβικό πληθυσμό ο οποίος θα εκτοπίζεται σταθερά από τουρκογενείς μετανάστες εκ της Κεντρικής Ασίας και ισχνές αναπτυξιακές επιδόσεις. Δεν διαφαίνεται προοπτική εκσυγχρονισμού και διαφοροποίησης της παραγωγικής της βάσης. Ακόμη κι αν τελικά εξασφαλιστεί μια σχετική αυτάρκεια στα τρόφιμα, και πάλι δεν θα παράγονται διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά υψηλής προστιθέμενης αξίας. Στα μέσα της δεκαετίας του 2030 το μερίδιο της Ρωσίας στο παγκόσμιο ΑΕΠ δεν θα υπερβαίνει το 1%, από 1,9% τώρα. Θα παραμένει «κράτος-εισοδηματίας» (rentier state) βασισμένο στα έσοδα από τις εξαγωγές υδρογονανθράκων, τα οποία, όμως, θα βαίνουν σταθερά μειούμενα: Ως προς το πετρέλαιο, η ετήσια έκδοση της ΒΡ τής δίνει ακόμη μόλις 26 έτη άντλησης, ως το 2048. Ως προς το αέριο, κύριος πελάτης της θα είναι η Κίνα, η οποία θα επιβάλει χαμηλές τιμές (ως μονοψώνιο). Ο κολοσσός Gazprom ανακοίνωσε ότι αναστέλλει την διανομή μερίσματος, επικαλούμενος την ανάγκη νέων επενδύσεων. Αναγκαστικά, οι μέχρι σήμερα επιδοτούμενες -άρα χαμηλές- τιμές στην εσωτερική αγορά ενέργειας θα ανέλθουν, πυροδοτώντας κοινωνική δυσαρέσκεια.

Επιστρέφουμε, γενικά, στην αλήστου μνήμης εποχή της ΕΣΣΔ, επανεισάγοντας σε μαζική παραγωγή και υπηρεσία απαρχαιωμένα οχήματα, μηχανήματα, πολιτικά αεροσκάφη κλπ, καθώς η χώρα δεν είναι πλέον σε θέση όχι μόνο να παράγει, αλλά ούτε καν να συντηρεί -λόγω των κυρώσεων- τα αντίστοιχα συστήματα Δυτικής τεχνολογίας. Αυτή την στιγμή, ολόκληρος ο στόλος της ρωσικής πολιτικής αεροπορίας δεν διαθέτει διεθνώς αναγνωρισμένο πιστοποιητικό πλοϊμότητας. Το πολυδιαφημισμένο επιβατικό αεροσκάφος MS-21, το οποίο περιείχε και πολλά ξένα απάρτια, «παραπέμπεται στις καλένδες» μέχρι νεωτέρας. Ακόμη και η έρευνα για ανάπτυξη εντελώς νέων οπλικών συστημάτων αναμένεται να επηρεαστεί αρνητικά. Η τριακονταετία της προσέγγισης με την Δύση, από το 1992 ως το 2021 που ολοκληρώθηκε (χωρίς να λειτουργήσει ποτέ) ο αγωγός Nord Stream 2, μοιάζει ανάμνηση…