Ο υπνωτιστής στο Κρεμλίνο

Η αλήθεια είναι τώρα μια από τις κύριες απειλές για το καθεστώς Πούτιν, το οποίο έχει οικοδομηθεί στην αδιαφορία και στην άγνοια των απλών Ρώσων. Το μέτωπο πληροφοριών της Μόσχας είναι σχεδόν εξίσου σημαντικό με το στρατιωτικό της μέτωπο που διαπερνά την Ουκρανία. Μέχρι τον Ιούλιο του 2022, ο Roskomsvoboda, ένας πόρος που δημιουργήθηκε για την παρακολούθηση μπλοκαρισμένων πληροφοριών στο διαδίκτυο, είχε καταγράψει [7] περισσότερους από 5.300 ιστότοπους και συνδέσμους που είχαν αποκλειστεί. Εν τω μεταξύ, ο γενικός εισαγγελέας της Ρωσίας ανακοίνωσε πρόσφατα ότι 138.000 ιστότοποι και διευθύνσεις URL έχουν υποβληθεί σε στρατιωτική λογοκρισία. Σε δημοσιογράφους έχουν επιβληθεί πρόστιμα και [οι ίδιοι] έχουν διωχθεί για διάδοση «ψευδών ειδήσεων» σχετικά με τον στρατό και «απαξίωση» των ενόπλων δυνάμεων˙ στις αρχές Σεπτεμβρίου, ο δημοσιογράφος Ivan Safronov καταδικάστηκε σε 22 χρόνια φυλάκιση για το ρεπορτάζ του για τον ρωσικό στρατό και τις ρωσικές εξοπλιστικές συμφωνίες.

Φυσικά, για εκείνους τους συμμετέχοντες στις δημοσκοπήσεις του Levada Center -περίπου τους μισούς- που είναι ενεργοί και επιθετικοί κομφορμιστές, η ακριβής πληροφόρηση για τον πόλεμο είναι «ψευδείς ειδήσεις». Πιθανότατα, πολλοί από αυτούς δεν αντιλαμβάνονται το ξένο ρεπορτάζ ως «ψευδές» αλλά μάλλον ως απειλή διότι βοηθά τον εχθρό. Δεν θα επηρεαστούν από περισσότερη τέτοια πληροφόρηση. Ωστόσο, πολλοί άλλοι Ρώσοι -εκείνοι που είναι παθητικοί κομφορμιστές ή σε μεγάλο βαθμό αδιάφοροι- φαίνονται πολύ λιγότερο συνδεδεμένοι με το επίσημο αφήγημα. Εάν αποδυναμωθεί η ισχύς των επίσημων media και της τηλεόρασης, όσοι βρίσκονται σε αυτό το τμήμα του πληθυσμού ίσως αρχίσουν να αλλάζουν γνώμη για την «ειδική επιχείρηση» και την ίδια τους την κυβέρνηση. Αλλά για να το κάνουν, πρέπει να έχουν πρόσβαση σε εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης και ανάλυσης. Σίγουρα, πολλές από τις πολιτικές και επιχειρηματικές ελίτ της Ρωσίας είναι αρκετά μορφωμένες για να κατανοούν τι είναι αλήθεια και τι είναι ψέμα.

ΣΠΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΜΑΓΙΑ

Όπως υποδηλώνει η ίδια η πολιτιστική ιστορία του Καλίνινγκραντ, οι τεχνικές που έχει χρησιμοποιήσει ο Πούτιν για να κάνει παθητικό τον ρωσικό πληθυσμό και να ενισχύσει την εξουσία του δεν είναι νέες και είναι τυπικές των αυταρχικών καθεστώτων. Τον Αύγουστο του 1929, ο Τόμας Μαν έγραψε τη νουβέλα «Ο Μάριο και ο Μάγος» (Mario and the Magician) ενώ έκανε διακοπές στο πρωσικό παραθαλάσσιο θέρετρο Rauschen – η σημερινή ρωσική πόλη Svetlogorsk. Η νουβέλα διηγείται την ιστορία του υπνωτιστή Cipolla, ο οποίος διεξάγει πειράματα σε θεατές, συμπεριλαμβανομένου ενός «κύριου από την Ρώμη» που επέτρεψε να του γίνει το πείραμα ενώ αντιστέκεται εσκεμμένα στην ύπνωση. Ο κύριος ωστόσο υπνωτίστηκε και χόρευε στο πρόσταγμα του υπνωτιστή. Το δίδαγμα είναι ξεκάθαρο: εξηγώντας το νόημα της νουβέλας του, ο Μαν έγραψε ότι το να απορρίπτεται απλά κάτι, χωρίς να αναληφθεί δράση εναντίον του, ίσως να μην είναι αρκετό για να διατηρηθεί η «ιδέα της ελευθερίας». Αντίθετα, με το να ασκεί την παθητική απόρριψη, το θύμα ίσως αφήνεται να γίνει λεία του ξορκιού του υπνωτιστή. Το πολιτικό νόημα της ιστορίας του Μαν -η υποταγή ενός παθητικού πληθυσμού από έναν δικτάτορα- ήταν υπερβολικά προφανές για την εποχή του. Η νουβέλα απαγορεύτηκε αμέσως στην φασιστική Ιταλία.

Ο Πούτιν [8], όπως ο υπνωτιστής του Μαν, έχει καταφέρει να αντιστρέψει το νόημα των λέξεων. Η εισβολή στην Ουκρανία αποτελεί «απελευθέρωση» ανθρώπων και «επιστροφή» εδάφους. Οι καθολικές ανθρώπινες αξίες αποτελούν «νεοφιλελεύθερο ολοκληρωτισμό» που επιβάλλεται σε διάφορα έθνη. Η κάθοδος στον μεσαίωνα στην πολιτική, στην οικονομία, και στην καθημερινή ζωή «οικοδομεί έναν πιο δημοκρατικό κόσμο». Μολονότι ο Πούτιν ισχυρίζεται ότι «πολεμάει τον ναζισμό και τον φασισμό», είναι η κοσμοθεωρία και οι πρακτικές πολιτικές του Πούτιν που βρίσκονται επικίνδυνα κοντά σε αυτές τις ιδεολογίες. Σχεδόν όλα τα στοιχεία αυτών των συστημάτων είναι παρόντα στο ρωσικό κράτος σήμερα: ο υπερεθνικισμός˙ ο ιμπεριαλισμός˙ η λατρεία του ηγέτη˙ μια όλο και πιο πρωτόγονη κοσμοθεωρία˙ η ιεροποίηση του κράτους και αυτού που ο Πούτιν αποκαλεί «χιλιετή ιστορία» του, γεμάτη ηρωισμούς και νίκες˙ η αποθέωση του θανάτου για την πατρίδα˙ οι κρατικές παρεμβάσεις στην οικονομία, στην πολιτική, στο νομικό σύστημα, και στον ιδιωτικό τομέα˙ η επιβολή «σωστών» μορφών συμπεριφοράς στο κοινό, συμπεριλαμβανομένης της έκκλησης στον λαό να αποκηρύξει όσους διαφωνούν με το καθεστώς˙ οι φοβίες για οτιδήποτε ξένο˙ η μάχη εναντίον των «εθνικών προδοτών»˙ και ο χαρακτηρισμός ομάδων πολιτών δεύτερης κατηγορίας ως «ξένων πρακτόρων».

Σε ένα τέτοιο μέρος, κανένα λογικό επιχείρημα, καμία τιμωρία με την μορφή κυρώσεων και ταξιδιωτικών απαγορεύσεων δεν θα λειτουργήσει: η μερίδα του πληθυσμού που σκοπεύει να θεωρήσει υπεύθυνο τον Πούτιν δεν είναι αρκετά μεγάλη. Αντίθετα, η μεγάλη πλειοψηφία των Ρώσων αποδίδει την επιδείνωση των σχέσεών τους με άλλες χώρες και την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής τους αποκλειστικά στις Ηνωμένες Πολιτείες και στους συμμάχους τους. Πιστεύουν ότι οι άνθρωποι που μιλούν ανοιχτά εναντίον του καθεστώτος υπονομεύουν το μεγαλείο της χώρας και σαμποτάρουν τις προσπάθειες όσων εργάζονται για να το επιβεβαιώσουν. Ακόμη και οι έρευνες για διαφθορά θεωρούνται αντιρωσικές. Υπό αυτή την λογική, το νέο σιδηρούν παραπέτασμα οικοδομείται όχι από τον Πούτιν αλλά από την Δύση, η οποία επιδιώκει να κλειδώσει τους Ρώσους εντός των δικών τους συνόρων μέσω των κυρώσεων και των απαγορεύσεων βίζας. Όπως ο Πούτιν, πολλοί Ρώσοι βλέπουν την Ουκρανία [9] με αυτοκρατορικούς όρους -ως ότι βρίσκεται εντός της σφαίρας επιρροής της Ρωσίας- και θεωρούν τις σχέσεις μαζί της ως εσωτερική υπόθεση της Ρωσίας.