Οι γυναίκες του Ιράν στην πρώτη γραμμή

Παγκοσμίως, τα κινήματα που καθοδηγούνται από γυναίκες τείνουν επίσης να είναι πιο καινοτόμα -ιδιαίτερα στις τακτικές της μη συνεργασίας- από εκείνα που παραγκωνίζουν τις γυναίκες. Στο Ιράν, ορισμένες τακτικές διαμαρτυρίας είναι μοναδικά έμφυλες. Οι γυναίκες έχουν βγάλει τις χιτζάμπ τους, τις καίνε ή τις ανεμίζουν φωνάζοντας συνθήματα, όπως οι φοιτήτριες που βιντεοσκοπήθηκαν να φωνάζουν «Φύγε!» [5] σε έναν εκπρόσωπο του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης στο σχολείο τους. Γυναίκες κόβουν τα μαλλιά τους δημόσια, επικαλούμενες ένα αρχαίο περσικό μοτίβο πένθους και αγανάκτησης για την αδικία και εγκαινιάζοντας ένα νέο σύμβολο διεθνούς διαμαρτυρίας. Μια 80χρονη μητέρα της οποίας ο γιος σκοτώθηκε στην φυλακή αποκάλυψε και έκοψε τα μαλλιά της για να υποστηρίξει το κίνημα μετά από μια ολόκληρη ζωή που δημοσίως είχε καλυμμένο το κεφάλι της. Από τους δρόμους της Sanandaj, της πρωτεύουσας της Κουρδικής Επαρχίας του Ιράν, ως το γειτονικό Αφγανιστάν και την Τουρκία, και μέχρι τα κοινοβούλια της ΕΕ και του Βελγίου, οι γυναίκες σε όλο τον κόσμο βάζουν ψαλίδι σε μαλλιά όλων των χρωμάτων και ειδών για να συμβολίσουν την βία κατά του γυναικείου σώματος και την απόρριψη των συντηρητικών προτύπων για την ομορφιά και το ήθος.

Τέλος, οι εκστρατείες με γυναίκες να συμμετέχουν με εξέχοντα τρόπο είναι πιο ανθεκτικές απέναντι στην καταστολή, εν μέρει επειδή οι χωρίς αποκλεισμούς διαδηλώσεις είναι πιο πιθανό να παραμείνουν μη βίαιες. Η κρατική βία κατά γυναικών διαδηλωτών μπορεί να λειτουργήσει σαν μπούμερανγκ˙ η επίθεση σε γυναίκες και παιδιά συχνά θεωρείται παράνομη και μια ένδειξη κυβερνητικής αδυναμίας. Αυτό φάνηκε οδυνηρά στις διαδηλώσεις του Ιράν το 2009, όταν η Νέντα Αγά-Σολτάν, μια 26χρονη γυναίκα, πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε, με αποτέλεσμα να γίνει μάρτυρας του κινήματος. Κατά την διάρκεια της τρέχουσας αναταραχής, οι αναφορές δείχνουν ότι το ιρανικό καθεστώς έχει συλλάβει πάνω από 8.000 άτομα, συμπεριλαμβανομένων εκατοντάδων παιδιών, και σκότωσε πάνω από 200 διαδηλωτές. Όταν μικροί και μεγάλοι, γυναίκες και παιδιά αντιμετωπίζονται με αυτόν τον τρόπο, τίθεται σοβαρός κίνδυνος για την αντιληπτή νομιμότητα της χρήσης βίας από τις δυνάμεις ασφαλείας.

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΗΣ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ

Ιστορικά, τα κινήματα που εμφανίζουν γυναίκες σε μεγάλους αριθμούς είναι πιο πιθανό να οδηγήσουν σε δημοκρατικές προόδους από όσο εκείνα που κυριαρχούνται από άνδρες. Παραδείγματα περιλαμβάνουν δημοκρατικές εκστρατείες στην Αργεντινή, την Βραζιλία, την Χιλή, την Πολωνία, και τις Φιλιππίνες την δεκαετία του 1980. Όπου οι εκστρατείες πετυχαίνουν, ο αυξημένος εκδημοκρατισμός οδηγεί επίσης συνήθως σε μεγαλύτερο σεβασμό για τις πολιτικές ελευθερίες και την ισότητα των φύλων τα επόμενα χρόνια.

Ως αποτέλεσμα, τέτοια κινήματα αυξάνουν το διακύβευμα για τα αυταρχικά καθεστώτα. Και όταν αυτά ηττώνται, συχνά ακολουθεί μια έντονη πατριαρχική αντίδραση, που υποβιβάζει τα δικαιώματα των γυναικών σε επίπεδα χαμηλότερα από ό,τι πριν ξεκινήσει το κίνημα.

Το Ιράν ήδη περιορίζει την ελευθερία της έκφρασης και την σωματική αυτονομία των γυναικών με τρόπους που έχουν επιπτώσεις στην ελευθερία μετακίνησης, τις προσωπικές και επαγγελματικές ευκαιρίες, και τον αυτοπροσδιορισμό τους. Αυτό συνδυάζεται με νομικές διακρίσεις λόγω φύλου που έχουν σημαντικές οικονομικές και πολιτικές συνέπειες: οι γυναίκες στο Ιράν αποτελούν περισσότερο από το 50% των αποφοίτων πανεπιστημίου αλλά μόλις το 14% της αγοράς εργασίας. Εάν το τρέχον κίνημα παραπατήσει, οι Ιρανές γυναίκες είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν σκληρότερη επιβολή των ήδη κατασταλτικών πατριαρχικών πολιτικών.

Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει αν το κίνημα στο Ιράν θα πετύχει ή αν θα επικρατήσει το κυβερνών καθεστώς. Ορισμένες αλλαγές φαίνονται πλέον αναπόφευκτες. Η αίσθηση του αήττητου του καθεστώτος και της περιθωριοποίησης των γυναικών από την πολιτική, έχει καταρρεύσει. Αλλά ο αγώνας ενάντια στις πατριαρχικές πολιτικές και αξίες πιθανότατα θα συνεχιστεί ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί. Ακόμα κι αν οι διαδηλώσεις δεν οδηγήσουν στην κατάρρευση του καθεστώτος, οι σημερινές κραυγές για «Γυναίκα, ζωή, ελευθερία!» ίσως να έχουν ήδη μετατοπίσει το κοινωνικό και πολιτικό τοπίο. Και έχουν προκύψει συμμαχίες μεταξύ ψηφοφόρων τόσο διαφορετικών όπως μαθήτριες, εργάτες πετρελαίου, και Κούρδοι εθνικιστές. Επιπλέον, τα αιτήματα του κινήματος έχουν απήχηση σε όλο τον κόσμο -συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών- όπου οι ανανεωμένοι περιορισμοί στην αναπαραγωγική αυτονομία και η βία κατά των γυναικών στην πολιτική έχουν δημιουργήσει μια αίσθηση κοινής αιτίας.

Στο εξής, το κίνημα θα πρέπει να ξεπεράσει οργανωτικά εμπόδια και να υπερβεί το μπλακ-άουτ πληροφοριών που επιβάλλει η ιρανική κυβέρνηση. Οι διεθνείς παράγοντες θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους διαδηλωτές παρέχοντας εναλλακτικά μέσα πρόσβασης στο Διαδίκτυο, δίνοντάς τους την δυνατότητα να παρακάμπτουν τις κυβερνητικές διακοπές ώστε να επικοινωνούν μεταξύ τους και με τον υπόλοιπο κόσμο. Αλλά ακόμα και χωρίς τέτοια βοήθεια, τα βίντεο και οι φωτογραφίες που έχουν καταφέρει να ξεπεράσουν το μπλακ-άουτ των μέσων ενημέρωσης του Ιράν καταδεικνύουν το πώς οι γυναίκες μπορούν να λειτουργήσουν ως ισχυροί παράγοντες αλλαγής ακόμη και —ίσως, ιδιαίτερα— κάτω από πατριαρχικές αυταρχικές πολιτικές.