Όχι απλά άλλη μια ύφεση

Το να συνηθίσουν οι αγορές να περιμένουν πάντα εύκολο χρήμα είχε ένα άλλο στρεβλό αποτέλεσμα, το να ενθαρρυνθεί ένα σημαντικό μέρος της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής δραστηριότητας να μεταναστεύσει από τις αυστηρά ρυθμιζόμενες τράπεζες σε λιγότερο καλά κατανοητές και ρυθμιζόμενες οντότητες, όπως οι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων, τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, και τα αμοιβαία κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου. Αυτές οι οντότητες έκαναν εκείνο για το οποίο πληρώνονται: εκμεταλλεύτηκαν τις επικρατούσες χρηματοπιστωτικές συνθήκες για να αποκομίσουν κέρδη. Τούτο σήμαινε την ανάληψη μεγαλύτερου χρέους και μόχλευσης, την απομάκρυνση από τους τομείς της εξειδίκευσής τους, και την ανάληψη ολοένα και μεγαλύτερων κινδύνων με την υπόθεση ότι το εύκολο χρήμα και η αξιόπιστη στήριξη των κεντρικών τραπεζών θα εξακολουθούσαν να υφίστανται και στο μέλλον.

Λίγες από αυτές τις επιχειρήσεις είχαν προγραμματίσει μια ξαφνική αλλαγή στο κόστος δανεισμού ή στην πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Ένα ακραίο παράδειγμα του είδους του σοκ που ακολούθησε ήταν η παραλίγο χρηματοπιστωτική κατάρρευση τον Οκτώβριο του 2022 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αφού η Truss ανακοίνωσε ένα σχέδιο για μεγάλες μη χρηματοδοτημένες φορολογικές περικοπές, οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων εκτινάχθηκαν, αιφνιδιάζοντας ορισμένα από τα υψηλής μόχλευσης συνταξιοδοτικά ταμεία της χώρας. Εάν δεν υπήρχε μια επείγουσα παρέμβαση της Τράπεζας της Αγγλίας, μια αναστροφή της κυβέρνησης Truss, και η τελική αποπομπή της πρωθυπουργού, το ξεπούλημα των ομολόγων θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί σε μια μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση [11] και τελικά σε μια ακόμη πιο επώδυνη ύφεση.

Η αστάθεια του χρηματοπιστωτικού συστήματος περιπλέκει επίσης το έργο των κεντρικών τραπεζών. Αντί να αντιμετωπίζουν το σύνηθες δίλημμά τους -πώς να μειώσουν τον πληθωρισμό χωρίς να βλάψουν την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση- οι κεντρικές τράπεζες αντιμετωπίζουν τώρα ένα τρίλημμα: πώς να μειώσουν τον πληθωρισμό, να προστατεύσουν την ανάπτυξη και την απασχόληση, και να διασφαλίσουν την χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να γίνουν και τα τρία, ιδίως με τόσο υψηλό πληθωρισμό [12].

ΔΥΣΒΑΤΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ

Αυτές οι μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές εξηγούν σε μεγάλο βαθμό γιατί η ανάπτυξη επιβραδύνεται στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, ο πληθωρισμός παραμένει υψηλός, οι χρηματοπιστωτικές αγορές είναι ασταθείς, και η άνοδος του δολαρίου και των επιτοκίων έχει προκαλέσει πονοκεφάλους σε πολλές χώρες. Δυστυχώς, αυτές οι αλλαγές σημαίνουν επίσης ότι τα παγκόσμια οικονομικά και χρηματοπιστωτικά αποτελέσματα είναι όλο και πιο δύσκολο να προβλεφθούν με υψηλό βαθμό σιγουριάς. Αντί να σχεδιάζουν για ένα πιθανό αποτέλεσμα –μια γραμμή βάσης- οι εταιρείες και οι κυβερνήσεις πρέπει τώρα να σχεδιάζουν για πολλά πιθανά αποτελέσματα. Και ορισμένα από αυτά τα αποτελέσματα είναι πιθανό να έχουν αλυσιδωτές επιπτώσεις, έτσι ώστε ένα κακό γεγονός να έχει μεγάλη πιθανότητα να ακολουθηθεί από ένα άλλο. Σε έναν τέτοιο κόσμο, η σωστή λήψη αποφάσεων είναι δύσκολη και τα λάθη γίνονται εύκολα.

Ευτυχώς, το τι χρειάζεται για να πλοηγηθεί κανείς σε έναν τέτοιο κόσμο δεν είναι μυστικό. Η ανθεκτικότητα, η ύπαρξη επιλογών, και η ευελιξία είναι ζωτικής σημασίας. Η ανθεκτικότητα, ή η ικανότητα ανάκαμψης από αναποδιές, εξαρτάται συχνά από ισχυρούς ισολογισμούς και από σθένος, αντοχή, και ακεραιότητα. Η ύπαρξη επιλογών, η οποία επιτρέπει την αλλαγή πορείας με χαμηλό κόστος, υποστηρίζεται από το ανοιχτό μυαλό που προκύπτει από την ποικιλομορφία ως προς το φύλο, την φυλή, την κουλτούρα, ή την εμπειρία. Και η ευελιξία, ή η ικανότητα γρήγορης αντίδρασης στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, εξαρτάται από την ηγεσία και την διακυβέρνηση που επιτρέπουν τολμηρές κινήσεις σε στιγμές μεγαλύτερης σαφήνειας.

Αυτό το τρίπτυχο της ανθεκτικότητας, της ύπαρξης επιλογών, και της ευελιξίας δεν θα απομονώσει τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά από όλες τις οικονομικές και χρηματοπιστωτικές ανωμαλίες που βρίσκονται μπροστά μας. Θα ενισχύσει όμως σημαντικά την ικανότητά τους να ξεπεράσουν αυτές τις αναταράξεις και θα αυξήσει την πιθανότητα να καταλήξουν σε έναν καλύτερο προορισμό -έναν προορισμό που θα είναι πιο συμπεριληπτικός, φιλικός προς το κλίμα, και συνεργατικός και πολύ λιγότερο εξαρτώμενος από μια στρεβλή και επισφαλή χρηματοδότηση.

Για τις εθνικές κυβερνήσεις και τις κεντρικές τράπεζες, ο στόχος θα πρέπει να είναι να ελαχιστοποιήσουν τα ατυχήματα σε αυτό το ταξίδι και να βελτιώσουν τις πιθανότητες να καταλήξουν όλοι σε ένα καλύτερο μέρος. Οι προτεραιότητες της πολιτικής θα πρέπει να περιλαμβάνουν τον εκσυγχρονισμό των υποδομών για να βοηθήσουν στην αύξηση της προσφοράς, την βελτίωση της κατάρτισης του εργατικού δυναμικού και των προγραμμάτων επανεκπαίδευσης, καθώς και την δρομολόγηση συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την κάλυψη πιεστικών αναγκών, όπως η ανάπτυξη εμβολίων. Ταυτόχρονα, οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να συνεχίσουν να καταπολεμούν τον πληθωρισμό και να βελτιώσουν τον συντονισμό της δημοσιονομικής πολιτικής, της νομισματικής πολιτικής, και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την παραγωγικότητα και την ανάπτυξη.

Οι κυβερνήσεις θα πρέπει επίσης να βελτιώσουν την εποπτεία και την ρύθμιση των μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών οντοτήτων, γεγονός που απαιτεί πολύ καλύτερη κατανόηση των τεχνικών δεσμών μεταξύ τους, της σιωπηρής μόχλευσης που κρύβεται στους ισολογισμούς τους, και των διαύλων μέσω των οποίων το ρίσκο μπορεί να εξαπλωθεί στο ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Τέλος, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να δημιουργήσουν ισχυρότερα δίχτυα ασφαλείας για την προστασία των πιο ευάλωτων τμημάτων της κοινωνίας, τα οποία επανειλημμένα ήταν τα περισσότερο εκτεθειμένα σε οικονομικά και χρηματοπιστωτικά σοκ.