Ο υποτιμημένος ηγέτης της Κίνας

Όταν ήρθε στο προσκήνιο ως ο κορυφαίος ηγέτης της Κίνας αμέσως μετά την σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν το 1989, ο Jiang Zemin απορρίφθηκε από πολλούς αναλυτές ως πιθανά μεταβατικός ηγέτης με μικρή θητεία. Την εποχή της ξαφνικής ανάρρησής του, παρά το γεγονός ότι ήταν γραμματέας του κόμματος και πρώην δήμαρχος της Σαγκάης και είχε ήδη υπηρετήσει ως μέλος του κυβερνώντος Πολιτικού Γραφείου για δύο χρόνια, ο Jiang ήταν μια σχετικά σκοτεινή φιγούρα, ακόμη και εντός της Κίνας. Δεν είχε σχεδόν κανέναν ανώτερο πολιτικό προστάτη οποιασδήποτε σημασίας, κανένα πραγματικό δεσμό με τις κύριες κομματικές φατρίες, καμία σχέση με τον στρατό, και καμία γεωγραφική βάση εκτός από την Σαγκάη. Ο Jiang επιλέχθηκε προσωπικά από τον Deng Xiaoping κατόπιν σύστασης άλλων πρεσβυτέρων του κόμματος, καθώς ήταν ένας καλός συμβιβαστικός υποψήφιος στον απόηχο της εκκαθάρισης του ηγέτη του κόμματος, Zhao Ziyang, και της βίαιης καταστολής στην Τιενανμέν.

Ο Jiang Zemin στην Προεδρική Βιβλιοθήκη του George H. W. Bush στο College Station, στο Τέξας, τον Οκτώβριο του 2002.
------------------------------------------------

Ωστόσο, ο Jiang, ο οποίος πέθανε στις 30 Νοεμβρίου σε ηλικία 96 ετών, απέδειξε ότι είχε αξιοσημείωτη αντοχή. Παρέμεινε στο τιμόνι για 15 ολόκληρα χρόνια μέχρι να παραιτηθεί τελικά από την τελευταία θέση του, την προεδρία της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής, το 2004, έχοντας εγκαταλείψει τις άλλες σημαντικές θέσεις του γενικού γραμματέα του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος και του προέδρου της Κίνας [2] το 2002 και το 2003, αντίστοιχα. Ακόμη και αφού αναγκάστηκε να αποσυρθεί, ο Jiang συνέχισε να ασκεί σημαντική επιρροή στο παρασκήνιο για άλλη μια δεκαετία, επηρεάζοντας την πολιτική της ελίτ και την πολιτική κατά το μεγαλύτερο μέρος της βασιλείας του διαδόχου του, Hu Jintao.

Μοιραία, ο Jiang ενέκρινε επίσης την προαγωγή του Xi Jinping[3] στην Μόνιμη Επιτροπή του Πολιτικού Γραφείου το 2007, ανοίγοντας τον δρόμο για την άνοδο του Xi. Αν και δεν μπορεί να ειπωθεί ότι ο Xi ήταν ένας από τους προστατευόμενους του Jiang, βρισκόταν στο ραντάρ του Jiang τουλάχιστον από την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα. Ο Jiang και η σύζυγός του έκαναν συχνά διακοπές στην γραφική πόλη Hangzhou, την πρωτεύουσα της επαρχίας Zhejiang, της οποίας γραμματέας του κόμματος εκείνη την εποχή ήταν ο Xi. Και ο Jiang είχε φθάσει να διαλαλήσει το «μοντέλο Zhejiang», την προσέγγιση του Xi για την οικονομική ανάπτυξη με γνώμονα τον ιδιωτικό τομέα. Στα τελευταία του χρόνια, ο Jiang δεν είπε τίποτα δημόσια για τον ρόλο του Xi στην σύγχρονη κινεζική πολιτική. Ωστόσο, μπορεί κανείς μόνο να φανταστεί ότι παρακολουθούσε τον Xi με δυσφορία. Σε ό,τι αφορά τόσο στις πολιτικές του Xi όσο και στο στυλ ηγεσίας του, ο σημερινός ηγέτης της Κίνας αποδείχθηκε ότι είναι ακριβώς ο αντίποδας του Jiang.

ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΣ ΤΑ ΠΑΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

Στις αρχές της θητείας του, δεδομένου ότι ήταν σε μεγάλο βαθμό άγνωστη οντότητα, ο Jiang κέρδισε το περιφρονητικό παρατσούκλι «η γλάστρα» -επειδή ήταν διακοσμητικός αλλά είχε μικρή πρακτική λειτουργία. Οι αρχικές εντυπώσεις των ξένων για τον Jiang ήταν ότι ήταν ένας κλασικός apparatchik (απλό μέλος ενός κομμουνιστικού κόμματος), ένας θαμπός γραφειοκράτης που δεν είχε ευφυΐα και προσωπικότητα. Αλλά καθώς περνούσε ο καιρός και ο Jiang εδραίωσε την εξουσία στο εσωτερικό και κέρδισε τον σεβασμό στο εξωτερικό, έγινε φανερό ότι ήταν το ακριβώς αντίθετο αυτών των χαρακτηριστικών. Επέδειξε μια δυναμική και ζωηρή προσωπικότητα· ήταν κοινωνικός και μάλιστα εγωιστής. Ήταν επίσης καλά μορφωμένος, ένας κοσμοπολίτης και καλλιεργημένος διανοούμενος με ευρεία γνώση πολλών τομέων και ξένων πολιτισμών. Σε καμία περίπτωση γραφειοκρατικό ρομπότ, ο Jiang είχε τις δικές του ενημερωμένες ιδέες για την πολιτική. Καταλάβαινε τις περιπλοκές του επιστημονικού και βιομηχανικού εκσυγχρονισμού και είχε κατακτήσει την τέχνη της σφυρηλάτησης γραφειοκρατικών συνασπισμών και της εξισορρόπησης των αντίπαλων φατριών. Είχε μια έντονη αίσθηση της ισορροπίας μεταξύ ελέγχου και ανεκτικότητας στην πολιτική, την οικονομία, και την κοινωνία.

Ο Jiang γεννήθηκε σε μια ευκατάστατη οικογένεια στην Yangzhou, μια γοητευτική πόλη στην κεντρική Κίνα κοντά στον ποταμό Yangtze, η οποία είχε μια πλούσια πολιτιστική και εμπορική κληρονομιά που χρονολογείται από την αυτοκρατορική Κίνα. Στο γυμνάσιο, γνώρισε μια ποικιλία λογοτεχνιών, φιλοσοφιών, ιστοριών, ξένων πολιτισμών και γλωσσών, επιστημών, και μουσικής. Ήταν ένας καταξιωμένος παίκτης του erhu (ένα αρχαίο κινέζικο έγχορδο όργανο) και ικανός πιανίστας. Ασχολήθηκε με το βιολί και του άρεσε να τραγουδά. Το ρεπερτόριό του κυμαινόταν από τραγούδια αγάπης του Έλβις Πρίσλεϊ μέχρι ιταλική όπερα. (Όταν ο τενόρος Λουτσιάνο Παβαρότι επισκέφθηκε το Πεκίνο το 2001, ο Jiang πήγε μαζί του στην σκηνή τραγουδώντας το «O Sole Mio»).

Η εκπαίδευση του Jiang στο γυμνάσιο της Yangzhou επηρεάστηκε βαθιά από το Δυτικό (κυρίως αμερικανικό) πρόγραμμα σπουδών. Ήταν τότε που άρχισε να μαθαίνει αγγλικά, κυρίως επαναλαμβάνοντας ομιλίες όπως η Ομιλία του Γκέτισμπεργκ, την οποία αργότερα απήγγειλε αυτολεξεί με ευχαρίστηση για τους Αμερικανούς που τον επισκέπτονταν. Ο Jiang έμελλε να αναφέρεται σε αυτό ως το «αστικό» στάδιο της εκπαίδευσής του. Όπως πολλοί διανοούμενοι κατά την περίοδο της εθνικιστικής κυριαρχίας, ο Jiang πίστευε ότι μόνο η Δυτική επιστήμη θα μπορούσε να εκσυγχρονίσει την Κίνα. Η γενιά του επηρεάστηκε βαθιά από τις φιλελεύθερες προοπτικές του Κινήματος της 4ης Μαΐου της δεκαετίας του 1920, του πρώτου μαζικού εθνικιστικού κινήματος της Κίνας, το οποίο επίσης υποστήριζε την επιστήμη και την δημοκρατία ως συνταγή για τον εκσυγχρονισμό της Κίνας.