Μια νέα τάξη πραγμάτων στη Μέση Ανατολή;

Η Σαουδική Αραβία έχει θέσει τον φιλόδοξο στόχο να καταστεί μια προηγμένη βιομηχανική οικονομία, καθώς και πολιτιστικός και τουριστικός κόμβος, έως το 2030. Για την επίτευξη αυτού του στόχου απαιτείται στρατιωτική υποστήριξη από τις ΗΠΑ, ισραηλινή ασφάλεια και τεχνολογία, εμπόριο με την Ευρώπη και την Κίνα, και εσωτερική σταθερότητα. Η στρατηγική της Σαουδικής Αραβίας έρχεται σε αντίθεση με την αντίληψη της Ουάσινγκτον για την περιφερειακή ασφάλεια, η οποία ευνοεί την απομόνωση του Ιράν και δεν αποκλείει τον πόλεμο, αν και δεν υπάρχει σαφές αμερικανικό σχέδιο για την διαχείρισή της. Είναι δύσκολο για τις Ηνωμένες Πολιτείες επίσης να αναγνωρίσουν ότι δεν μπορούν να ισχυριστούν ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει στις δεσμεύσεις τους απέναντι στους εταίρους τους στη Μέση Ανατολή, ενώ ταυτόχρονα ξεκαθαρίζουν ότι απομακρύνονται από την περιοχή. Στην πραγματικότητα, το Ριάντ δείχνει ότι αν η πολιτική των ΗΠΑ δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Σαουδικής Αραβίας, τότε οι Σαουδάραβες δεν θα είναι υπόχρεοι της συμμαχίας.

Η Ουάσινγκτον άργησε επίσης να συνειδητοποιήσει ότι η Σαουδική Αραβία δεν βλέπει τον εαυτό της ως υποτελή ασφαλείας των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά ως περιφερειακή δύναμη ικανή να διαδραματίσει ανεξάρτητο ρόλο στην παγκόσμια πολιτική. Το Ριάντ πιστεύει ότι το παλιό παράδειγμα της «ασφάλειας των ΗΠΑ με αντάλλαγμα χαμηλές τιμές πετρελαίου» -όπως το έθεσε ένας Σαουδάραβας αξιωματούχος- έχει πεθάνει. Το όραμα της Σαουδικής Αραβίας για στρατηγική αυτονομία δεν είναι απλώς μια αντίδραση στη μείωση της εμπλοκής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, αλλά μια δήλωση των φιλοδοξιών του βασιλείου. Το Ριάντ επιθυμεί στενούς και ανεξάρτητους δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και με την Ρωσία και την Κίνα. Θεωρεί επίσης ότι διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην περιοχή, εξισορροπώντας την Αίγυπτο, το Ιράν, το Ισραήλ, και την Τουρκία για να προστατεύσει την δική του ασφάλεια και να ασκήσει περιφερειακή επιρροή. Για να διατηρήσει αυτήν την πολυπόθητη θέση, η Σαουδική Αραβία πρέπει να καλλιεργήσει τις σχέσεις της με όλους τους γείτονές της. Το 2022, το Ριάντ αποκατέστησε τους δεσμούς του με την Τουρκία -τώρα κάνει το ίδιο με το Ιράν. Στην συνέχεια θα έρθει η σειρά του Ισραήλ. Οι σχέσεις με το Ιράν θα δώσουν στους Σαουδάραβες την πολυπόθητη πολιτική κάλυψη στους συμμάχους τους, πράγμα που σημαίνει ότι μια συμφωνία με το Ισραήλ μπορεί να παρουσιαστεί ως διμερής συμφωνία και όχι ως στρατιωτικός άξονας εναντίον μιας άλλης μουσουλμανικής χώρας. Η συμφωνία του Πεκίνου επιβεβαιώνει την άποψη του Ριάντ για την θέση του στη Μέση Ανατολή και αποδεικνύει την στρατηγική του αυτονομία.

ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΙΟΥ

Η εμπλοκή της Κίνας είναι ίσως η πιο ανησυχητική διάσταση της προσέγγισης Ιράν-Σαουδικής Αραβίας. Το Πεκίνο είχε προηγουμένως φροντίσει να αποφύγει την εμπλοκή στη Μέση Ανατολή. Όμως τα διογκούμενα οικονομικά του συμφέροντα εκεί επέβαλαν την ανάληψη και διπλωματικού ρόλου. Η περιοχή είναι σημαντική στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας Ζώνη και Οδός» (Belt and Road Initiative, BRI) της Κίνας˙ η κινεζική κυβέρνηση χρειάστηκε να διασφαλίσει, για παράδειγμα, ότι οι επενδύσεις της στον ενεργειακό τομέα της Σαουδικής Αραβίας δεν απειλούνται από πυραύλους των Χούτι. Επιπλέον, η Κίνα επεκτείνει σταθερά το οικονομικό της αποτύπωμα στο Ιράν, και ενδιαφέρεται να υποστηρίξει το σχέδιο της Μόσχας για την ανάπτυξη ενός διαδρόμου διέλευσης μέσω του Ιράν που θα επιτρέψει στο ρωσικό εμπόριο να φτάσει στις παγκόσμιες αγορές χωρίς να χρησιμοποιεί την διώρυγα του Σουέζ. Η ανάπτυξη αυτού του διαδρόμου θα επέτρεπε επίσης στην Κίνα να παρακάμψει το Στενό της Μάλακα μπροστά στην τρομερή αρμάδα που κατασκευάζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους. Για την προώθηση αυτών των στρατηγικών προτεραιοτήτων, το Πεκίνο ετοιμάζεται τώρα να αμφισβητήσει την Ουάσινγκτον για την επιρροή της στη Μέση Ανατολή.

Η σύγκλιση των ευρύτερων στρατηγικών συμφερόντων της Κίνας, του Ιράν, και της Σαουδικής Αραβίας υποδηλώνει ότι η προσέγγιση του Πεκίνου με το Ιράν και την Σαουδική Αραβία είναι πιθανό να αποτελέσει το θεμέλιο μιας νέας γεωπολιτικής πραγματικότητας στη Μέση Ανατολή. Αυτός ο μετασχηματισμός αποτελεί μια ιστορική πρόκληση για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ουάσινγκτον δεν μπορεί πλέον απλώς να απαιτεί από τους Άραβες συμμάχους της να αποσυνδεθούν από την Κίνα και να ενωθούν πίσω από την ηγεσία της για την καταπολέμηση του Ιράν. Αυτή η προσέγγιση είναι ξεπερασμένη και δεν συμβαδίζει με τις σημερινές ανάγκες των συμμάχων της. Όπως το έθεσε ένας Σαουδάραβας αξιωματούχος: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες αδυνατούν να κατανοήσουν ότι δεν μπορούμε να είμαστε σύμμαχοι εις βάρος των συμφερόντων μας». Οι Σαουδάραβες δεν βλέπουν τα συμφέροντά τους να εξυπηρετούνται ούτε από τον πόλεμο με το Ιράν ούτε από την αντιπαράθεση με την Κίνα.

Αυτό που συνέβη στο Πεκίνο δεν μειώνει σε καμία περίπτωση την απειλή που συνιστά η πυρηνική και περιφερειακή πολιτική του Ιράν. Ωστόσο, βραχυπρόθεσμα, η Ουάσινγκτον θα πρέπει να χαιρετίσει τη μείωση των εντάσεων στη Μέση Ανατολή, η οποία επιτρέπει στις Ηνωμένες Πολιτείες να επικεντρωθούν σε άλλες παγκόσμιες προτεραιότητες χωρίς την επίφαση μιας σταθερής δέσμευσης στην περιοχή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει επίσης να ενθαρρύνουν την Σαουδική Αραβία και το GCC να διερευνήσουν μια ευρύτερη περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφάλειας που θα μειώσει τον κίνδυνο πολέμου στην περιοχή, θα παρέχει θαλάσσια ασφάλεια, και θα συνεργάζεται για τον τερματισμό των μακροχρόνιων περιφερειακών συγκρούσεων. Η Ουάσινγκτον πρέπει επίσης να διαμορφώσει πολιτικές που να συνάδουν με το πώς η περιοχή βλέπει πλέον τα δικά της συμφέροντα. Διαφορετικά, θα συνεχίσει να χάνει την επιρροή της από την Κίνα και την Ρωσία, και η περιοχή θα διολισθήσει στην αταξία. Οποιαδήποτε επανεκτίμηση της περιφερειακής στρατηγικής των ΗΠΑ πρέπει να ξεκινήσει με την κατανόηση των πιέσεων και των ευκαιριών που έφεραν την ηγεσία του Ριάντ στο κατώφλι του Πεκίνου.

Copyright © 2023 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.