Eυέλικτη Ουκρανία, δυσκίνητη Ρωσία

Κατά την διάρκεια περισσότερων από 13 μηνών πολέμου εναντίον ενός από τους μεγαλύτερους στρατούς του κόσμου, ο στρατός της Ουκρανίας ξεχώριζε συνεχώς για ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: την ικανότητά του να προσαρμόζεται. Ξανά και ξανά, η Ουκρανία ανταποκρίθηκε με ευελιξία στις μεταβαλλόμενες δυναμικές του πεδίου της μάχης και αξιοποίησε τις αναδυόμενες τεχνολογίες για να εκμεταλλευτεί τα λάθη της Ρωσίας. Παρά την περιορισμένη εμπειρία τους με την προηγμένη τεχνολογία όπλων, οι Ουκρανοί στρατιώτες πέρασαν γρήγορα από τα συστήματα πυραύλων τύπου στόχευσε-και-πυροβόλησε (point-and-shoot) Javelin και Stinger στο πιο εξελιγμένο σύστημα πυραύλων πυροβολικού υψηλής κινητικότητας (High Mobility Artillery Rocket System, HIMARS), το οποίο χρησιμοποίησαν για να πλήξουν τα ρωσικά κέντρα διοίκησης, τα υλικοτεχνικά μέσα, και τις αποθήκες πυρομαχικών. Έχουν αναπτύξει στρατιωτικά και εμπορικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) με όλο και πιο δημιουργικούς τρόπους. Και παρόλο που αυτός δεν είναι ο πρώτος πόλεμος που διεξάγεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι Ουκρανοί έχουν δώσει στον κόσμο ένα εξαιρετικό μάθημα αποτελεσματικών επιχειρήσεων πληροφόρησης στην ψηφιακή εποχή. Το ιστορικό της τεχνικής και τακτικής ευελιξίας τους είναι τέτοιο που οι ουκρανικές δυνάμεις συνεχίζουν να απολαμβάνουν μια αίσθηση ορμής, παρά το γεγονός ότι οι γραμμές του μετώπου είναι σε μεγάλο βαθμό παγωμένες εδώ και μήνες.

Ουκρανός στρατιώτης μεταφέρει αντιαρματικό πύραυλο κοντά στην Κρεμίνα, στην Ουκρανία, τον Μάρτιο του 2023. Violeta Santos Moura / Reuters
-------------------------------------------------------

Αντίθετα, οι ρωσικές δυνάμεις έχουν δείξει περιορισμένη ανοικτότητα σε νέες τακτικές ή νέες τεχνολογίες. Περιορισμένος από κακή ηγεσία και άθλιο ηθικό [1], ο ρωσικός στρατός άργησε να ανακάμψει από την καταστροφική του προσπάθεια να καταλάβει το Κίεβο τον Φεβρουάριο του 2022 και δυσκολεύτηκε να προσαρμόσει την στρατηγική του ή να μάθει από τα λάθη του. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι επέδειξε σημαντική επιδεξιότητα στις αναπτύξεις του στην ανατολική Ουκρανία το 2014 και στην Συρία από το 2015. Στον τρέχοντα πόλεμο, αν και οι Ρώσοι στρατιωτικοί ηγέτες έχουν κάνει κάποιες προσαρμογές για να αμβλύνουν τα προβλήματα της επιμελητείας (logistics) και να βελτιώσουν τον συντονισμό στο έδαφος, η βασική στρατηγική του Κρεμλίνου εξακολουθεί να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο να ρίχνει περισσότερο ανθρώπινο δυναμικό και δύναμη πυρός στον εχθρό -μια αργόσυρτη, υψηλού κόστους προσέγγιση που δύσκολα εμπνέει εμπιστοσύνη. Παρατηρώντας αυτές τις επιδόσεις, ορισμένοι Δυτικοί εμπειρογνώμονες έχουν εγείρει την πιθανότητα εξαιρετικά δυσάρεστων σεναρίων, συμπεριλαμβανομένης μιας καταδικασμένης ρωσικής εαρινής επίθεσης, μιας μεγάλης κλίμακας ανταρσίας των στρατευμάτων, ή ακόμη και της κατάρρευσης του καθεστώτος του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν.

Εν ολίγοις, ο βαθμός στον οποίο η κάθε πλευρά μπόρεσε να προσαρμοστεί έχει γίνει βασικός παράγοντας που διαμορφώνει την πορεία του πολέμου. Για τους Δυτικούς αναλυτές, οι ευέλικτες τακτικές της Ουκρανίας προσφέρουν κρίσιμες πληροφορίες για την σύγκρουση, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο μπορεί να δώσουν ώθηση σε μελλοντικές αλλαγές στον πόλεμο. Καθώς όμως οι γραμμές του μετώπου έχουν σκληρύνει όλο και περισσότερο, είναι επίσης σημαντικό να ληφθούν υπόψη τα όρια της προσαρμογής. Για τους συμμάχους της Ουκρανίας, θα είναι ζωτικής σημασίας να κατανοήσουν τους ιδιαίτερους τρόπους με τους οποίους αυτή η διαδικασία συνέβαλε στην αξιοσημείωτη επιτυχία της Ουκρανίας, αλλά και να μετρήσουν τις προσδοκίες για το τι μπορεί να επιτύχει τους επόμενους μήνες.

ΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΤΗΣ ΤΑΧΕΙΑΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΣΤΟ ΚΙΕΒΟ

Η ικανότητα προσαρμογής της Ουκρανίας ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακή υπό το πρίσμα της πρόσφατης ιστορίας της. Υποχρηματοδοτούμενος, ανεπαρκώς εκπαιδευμένος, και παραλυμένος από την διαφθορά, ο ουκρανικός στρατός απέτυχε να απωθήσει τους υποστηριζόμενους από την Ρωσία αυτονομιστές [2] στη Ντονμπάς το 2014 και δεν μπόρεσε να ανακτήσει το χαμένο έδαφος. Έκτοτε, ωστόσο, ο ουκρανικός στρατός έχει υποβληθεί σε σημαντικές, αν και ατελείς, μεταρρυθμίσεις για να επαγγελματικοποιήσει τις δυνάμεις του και να εκσυγχρονίσει τον στρατιωτικό του εξοπλισμό. Οι προσπάθειες αυτές απέδωσαν καρπούς το 2022. Παρόλο που η ηγεσία της Ουκρανίας αντιμετώπισε αρχικά με σκεπτικισμό τις πληροφορίες των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλων διεθνών εταίρων που έδειχναν ότι η Ρωσία σχεδίαζε επίθεση στο Κίεβο, ο ουκρανικός στρατός έθεσε σε εφαρμογή σχέδια έκτακτης ανάγκης κατά τους μήνες που προηγήθηκαν της εισβολής, και παρά το γεγονός ότι αιφνιδιάστηκε από την κλίμακα της επίθεσης, οι ουκρανικές δυνάμεις ανέκαμψαν γρήγορα από την απόπειρα εκστρατείας «σοκ και δέους» της Ρωσίας. Στην συνέχεια, τον Απρίλιο του 2022, όταν η Ρωσία μετατόπισε τον πόλεμο στη Ντονμπάς, όπου το ανοιχτό έδαφος και οι συντομότερες γραμμές ανεφοδιασμού φάνηκαν πιο ευνοϊκές για τη Μόσχα, οι ουκρανικές δυνάμεις μπόρεσαν να εξελιχθούν, μετατοπίζοντας τις τακτικές τους από τις ασύμμετρες, ανταρτικού τύπου τακτικές που τις βοήθησαν να υπερασπιστούν το Κίεβο προς εκείνες που είναι κατάλληλες για την διεξαγωγή ενός συμβατικού πολέμου μεγάλης κλίμακας. Στα τέλη του καλοκαιριού, η Ουκρανία ανακτούσε γρήγορα τα χαμένα εδάφη.