Η ακτινογραφία της προσέγγισης Ιράν – Σαουδικής Αραβίας

Το Ιράν έχει διάφορους λόγους, για να επιθυμεί περισσότερο αυτήν την περίοδο μια αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με την Σαουδική Αραβία. Πρώτον, θεωρεί ότι τοιουτοτρόπως θα φαλκιδεύσει, αν όχι ματαιώσει, την επιχειρούμενη, υπό τις ευλογίες των ΗΠΑ, αραβο-ισραηλινή προσέγγιση [22], την οποία η Τεχεράνη εκλαμβάνει ως ύψιστη εθνική απειλή. Το Ισραήλ προσπάθησε αρκετά επιτυχημένα τα τελευταία χρόνια να ανοικοδομήσει ένα περιφερειακό μπλοκ κατά του Ιράν με αποκορύφωμα τις Συμφωνίες του Αβραάμ, οι οποίες συνάφθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2020. Το Ιράν ανησύχησε ότι με τις ανωτέρω συμφωνίες το Ισραήλ θα μπορούσε δυνητικά να χρησιμοποιήσει τα εδάφη των παρακείμενων Μπαχρέιν και ΗΑΕ, μελών των Συμφωνιών του Αβραάμ, για να εξαπολύσει επιθέσεις εναντίον του. Η, δε, ενδεχόμενη προσχώρηση της Σαουδικής Αραβίας σε μια συμφωνία συμφιλίωσης με το Ισραήλ θα σήμανε την ολοκλήρωση ενός στρατηγικού εφιάλτη για το Ιράν και την αλλαγή της περιφερειακής ισορροπίας ισχύος εις βάρος του. Μάλιστα, οι περυσινές αναφορές του βασιλιά της Ιορδανίας ότι θα στήριζε την σύσταση ενός NATO της Μέσης Ανατολής [23], εννοώντας ενδεχομένως έναν συνασπισμό των φιλοδυτικών αραβικών καθεστώτων με το Ισραήλ εναντίον του Ιράν, επέτειναν έτι περαιτέρω τις ιρανικές παραστάσεις απειλής.

Επομένως, υπάρχει η πεποίθηση, αν όχι ο ευσεβής πόθος, ότι η αποκατάσταση των σχέσεων με την Σαουδική Αραβία δεν θα οδηγήσει μόνο σε ναυάγιο τις φημολογούμενες μυστικές επαφές του Ριάντ με το Τελ Αβίβ [24] αλλά και στον διεμβολισμό των συμφωνιών του Αβραάμ εν γένει [25], καθότι το Ιράν πιστεύει ότι το βασίλειο των Σαούντ διαθέτει τα κλειδιά για την βελτίωση των σχέσεων με τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν ένεκα της ξεχωριστής επιρροής που διαθέτει πάνω τους.

Ενδεικτικά, όταν η Σαουδική Αραβία διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις του με το Ιράν τον Ιανουάριο του 2016 μετά τις επιθέσεις από εξαγριωμένα ιρανικά πλήθη στην πρεσβεία του στην Τεχεράνη και στο προξενείο του στο Μασάντ ένεκα της εκτέλεσης ενός επιφανούς Σαουδάραβα Σιίτη κληρικού, του αγιατολά Νιμρ αλ-Νιμρ, το Μπαχρέιν και τα ΗΑΕ έσπευσαν αμέσως και δίχως περιστροφές να συμπαρασταθούν στο σαουδαραβικό βασίλειο, με το μεν πρώτο να ακολουθεί δίχως παρέκκλιση το παράδειγμα του Ριάντ, το δε δεύτερο να υποβαθμίζει τις σχέσεις του με το Ιράν. Ως εκ τούτου, εκτιμάται ότι η συμφωνία του Πεκίνου θα λειτουργήσει ως θρυαλλίς θετικών εξελίξεων στις σχέσεις του Ιράν με το Μπαχρέιν και τα ΗΑΕ κι ως εκ τούτου υπονομευτικά των Συμφωνιών του Αβραάμ.

Δεύτερον, το Ιράν φρονεί πως η συμφωνία με την Σαουδική Αραβία δύναται να το βγάλει από την, υποκινούμενη – κατά την άποψή του – από τις ΗΠΑ, περιφερειακή και διεθνή απομόνωσή του [26], η οποία έχει κλιμακωθεί ραγδαία κι επικίνδυνα τελευταίως ένεκα της ταχύτατης ανάπτυξης του πυρηνικού του προγράμματος. Το Ινστιτούτο Πολιτικών και Διεθνών Σπουδών, το ερευνητικό κέντρο του ιρανικού Υπουργείου Εξωτερικών, δημοσίευσε ένα άρθρο τον Ιανουάριο, το οποίο τονίζει ότι η μια ενδεχόμενη εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Τεχεράνης και Ριάντ θα ανοίξει τον δρόμο για την διευθέτηση άλλων διεθνών ζητημάτων που ταλανίζουν το Ιράν. Ειδικότερα, επισημαίνεται πως «αποδεχόμαστε ότι η λύση σε πολλά από τα προβλήματα του Ιράν στην περιοχή εξαρτάται από την αποκλιμάκωση μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας: Η επίλυση των προβλημάτων του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας είναι η βάση για την επίλυση των προβλημάτων του Ιράν με τα ΗΑΕ, το Μπαχρέιν, και τον αραβικό κόσμο. Ακόμη κι ορισμένες εντάσεις μεταξύ του Ιράν και της Δύσης εξαρτώνται από αυτές τις σχέσεις. Ο ρόλος της Σαουδικής Αραβίας στην αποχώρηση της Αμερικής από το ΚΟΣΔ [Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης] είναι ένα παράδειγμα αυτού του γεγονότος» [27].

Περίπου παρόμοιο σκεπτικό εκφράσθηκε από τον εκπρόσωπο Τύπου του ιρανικού Υπουργείου Εξωτερικού μετά την επίτευξη της συμφωνίας, όταν τόνισε ότι η τελευταία έχει την δυναμική να λειτουργήσει ευεργετικά για τις σχέσεις του Ιράν με την Αίγυπτο, το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ, και την Ιορδανία [28], δηλαδή με κράτη της περιοχής που είναι σύμμαχοι με την Σαουδική Αραβία. Πράγματι, η Αίγυπτος ανακοίνωσε στις 28 Μαρτίου, δηλαδή σχεδόν τρεις εβδομάδες μετά την συμφωνία του Πεκίνου, ότι προτίθεται σύντομα να επιτρέψει σε Ιρανούς πολίτες που επισκέπτονται μέσω ταξιδιωτικών ομάδων το νότιο Σινά να εκδίδουν την βίζα τους κατά την άφιξή τους [29]. Επίσης, λίγες μέρες μετά την συμφωνία του Πεκίνου, μια αποστολή της ιρανικής βουλής επισκέφθηκε το Μπαχρέιν για να συμμετάσχει σε μια διεθνή διακοινοβουλευτική συνέλευση. Μάλιστα, o επικεφαλής της ιρανικής αντιπροσωπείας συναντήθηκε με τον πρόεδρο της βουλής του Μπαχρέιν στο περιθώριο της προαναφερθείσας εκδηλώσεως [30].

Σύμφωνα με πηγές, οι δύο χώρες έχουν ξεκινήσει χαμηλού επιπέδου μυστικές επαφές τους τελευταίους μήνες. Ωστόσο, η συμφωνία Τεχεράνης-Ριάντ φαίνεται να επιταχύνει τις εξελίξεις, εξ όσων κρίνουμε από τα λεγόμενα μιας υψηλά ιστάμενης πηγής, η οποία τονίζει ότι «μετά την επαναλειτουργία των πρεσβειών στην Τεχεράνη και το Ριάντ, μετά από σύντομο χρονικό διάστημα θα υπάρξει επίσης πιθανή εξομάλυνση μεταξύ Ιράν και Μπαχρέιν» [31].

Πέραν τούτου, ο υποναύαρχος Σαμχανί συνέχισε τις υψηλού επιπέδου και βαρυσήμαντες διπλωματικές αποστολές μετά την συμφωνία του Πεκίνου, μεταβαίνοντας στα ΗΑΕ, όπου συναντήθηκε με τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο και τον σύμβουλο εθνικής ασφαλείας των Εμιράτων [32]. Μάλιστα, ο αντιπρόεδρος των ΗΑΕ και συνάμα κυβερνήτης του Ντουμπάι, Μοχάμεντ μπιν Ρασίντ αλ Μακτούμ, διαβεβαίωσε τον υποναύαρχο Σαμχανί ότι «δεν θα επιτρέψουμε σε καμία τρίτη χώρα να σπείρει τον σπόρο της διχόνοιας ή να χρησιμοποιήσει το έδαφος των ΗΑΕ εναντίον του Ιράν» [33], σε μια σαφή προσπάθεια να καθησυχάσει το Ιράν για τις σχέσεις της χώρας του με το Ισραήλ.