Οι πηγές της τουρκικής συμπεριφοράς

Αυτές οι λεκτικές επιθέσεις δεν γίνονται μόνο για «εσωτερική πολιτική κατανάλωση» ούτε αποτελούν τις δηλώσεις ενός «παράφρονα». Πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψιν γιατί αποτελούν εκφάνσεις του τουρκο-ισλαμιστικού ιδεολογήματος που κυριαρχεί στην πλειοψηφία των τουρκικών κομμάτων αρχής γενομένης του ΑΚΡ και των παραφυάδων του, του συγκυβερνώντος παντουρκικού ΜΗΡ και του εσχάτως αντιπολιτευόμενου υπερεθνικιστικού Iyi Partisi. Όπως υπογραμμίζει ο ιστορικός και βιογράφος του Ερντογάν, δρ. Σονέρ Τσαγκαπτάυ, «ο Ερντογάν έχει δημιουργήσει μια επανάσταση στην τουρκική πολιτική μετά το 2003 κατακλύζοντας το πολιτικό και εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας του με το συντηρητικό Ισλάμ. Για τους συντηρητικούς και ευσεβείς Τούρκους εκπροσωπεί το τέλος της υποδούλωσης της λαϊκής βούλησης στην Τουρκία. Η βάση [του ΑΚΡ] τον αγαπά γιατί έχει αποκαταστήσει την τιμή τους μέσα από τον εναγκαλισμό του Ισλάμ» [8]. Έχοντας πλέον καταστρέψει κάθε είδους ουσιαστικούς φραγμούς στην άσκηση της εξουσίας του, ο Ερντογάν είναι πλέον ελεύθερος για να επιταχύνει το κοινωνικό πρόγραμμα μιας άνωθεν επιβαλλόμενης επανισλαμικοποίησης των κρατικών μηχανισμών εξουσίας και των εναπομεινάντων κοσμικών τμημάτων της κοινωνίας χρησιμοποιώντας τις υπερξουσίες μιας «αυτοκρατορικής» προεδρίας.

Η βραδυφλεγής τουρκική ισλαμική επανάσταση του Ερντογάν ανέστρεψε δεκαετίες Κεμαλισμού που αντιμετωπίζεται ανοικτά από τα στελέχη του ΑΚΡ, συμπεριλαμβανομένου του νυν αντιπολιτευόμενου πρώην πρωθυπουργού της Τουρκίας κ. Αχμέτ Νταβούτογλου, ως ένα αποτυχημένο πείραμα «Δυτικοποίησης που κατέστρεψε το Οθωμανικό κράτος, υπέσκαψε την θρησκευτική του νομιμοποίηση και δημιούργησε μια κοινωνία με μια αποδυναμωμένη ιστορική συνείδηση και μια ξεριζωμένη ταυτότητα» [9]. Το μακρινό ταξίδι του Ερντογάν προς την απολυταρχική διακυβέρνηση τον έφερε μετά από δεκαπέντε χρόνια στην εξουσία το 2018 σε μια θέση που είναι ταυτόχρονα ο επικεφαλής του κράτους, της κυβέρνησης, των ενόπλων δυνάμεων, και του κυβερνώντος κόμματος, χωρίς η κυβέρνηση πλέον να εξαρτάται άμεσα από την εκάστοτε κοινοβουλευτική πλειοψηφία καθώς διορίζεται από τον Πρόεδρο και αναφέρεται σε εκείνον.

Ο Πρόεδρος της Τουρκίας μπορεί να καταργήσει τα νομοθετήματα του κοινοβουλίου κυβερνώντας με προεδρικά διατάγματα εφόσον επικαλεσθεί την ύπαρξη «κατάστασης έκτακτου ανάγκης» που ο ίδιος προφανώς καθορίζει. Αυτό ο Ερντογάν το έχει κάνει ήδη μεταξύ του αποτυχημένου πραξικοπήματος του Ιουλίου του 2016 και της εκλογής του στην Προεδρία τον Ιούνιο του 2018. Αυτά τα προεδρικά διατάγματα απομάκρυναν δεκάδες χιλιάδες δημοσίους λειτουργούς, εκπαιδευτικούς, στρατιωτικούς, και δικαστικούς από τις θέσεις τους σε ένα πρωτοφανές πογκρόμ που η «ανεξάρτητη» δικαιοσύνη επικρότησε [10], αφενός διότι είχε ήδη απωλέσει μεγάλο μέρος της επιρροής της από τις «σταλινικού τύπου» δίκες παρωδίας της Ergenekon (2008-2016) και της «Βαριοπούλας» (2012-2015) δια των οποίων απονεύρωσε την πολιτική αυτονομία των Ενόπλων Δυνάμεων [11] , αφετέρου διότι ο Πρόεδρος της Τουρκίας έχει την δύναμη να διορίσει τα 11 από τα συνολικά 13 μέλη του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων που διορίζει και παύει το σύνολο του Δικαστικού Σώματος εκλέγοντας παράλληλα και τα μέλη του Ανώτατου Δικαστηρίου [12].

Κανείς άλλος Πρόεδρος της Τουρκίας, πλην του ιδίου του Ατατούρκ, δεν είχε ποτέ συγκεντρώσει τέτοιες εξουσίες. Το να κατανοήσουμε την κοσμοθεωρία του ισλαμιστή ηγέτη της Τουρκίας θα μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε καλύτερα την κατεύθυνση της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν και να κατανοήσουμε τον ανοικτό του θαυμασμό του για τους δύο βασικούς πυλώνες και πολιτικο-ιδεολογικούς προπάτορες της αντικεμαλικής του επανάστασης προσφεύγοντας επί το πλείστον σε τουρκικές πηγές: τον Νετσμετίν Ερμπακάν και τον Νετσίπ Φαζίλ Κισάκιουρεκ.

Ο ΝΕΤΣΜΕΤΙΝ ΕΡΜΠΑΚΑΝ ΚΑΙ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ MILLI GORUS

Το 2011, η κηδεία του πρώτου ισλαμιστή πρωθυπουργού της Τουρκίας, Νετσμετίν Ερμπακάν, μετατράπηκε σε λαϊκό προσκύνημα όπου συμμετείχαν εκατοντάδες χιλιάδες άτομα μεταξύ των οποίων ο τότε Πρόεδρος της Τουρκίας και σύμβουλος επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής του Ερμπακάν το 1997-1998, Αμπντουλάχ Γκιούλ, ο τότε πρωθυπουργός της χώρας Ερντογάν, ο οποίος εξελέγη με την σημαία του Refah Partisi δήμαρχος Κων/πόλης το 1994, όπως και όλη η ηγεσία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας από την Αίγυπτο, την Συρία, τον Λίβανο, την Τυνησία, την Γάζα, το Κατάρ, και το Πακιστάν [13]. Μολονότι ο Ερμπακάν αποτέλεσε από το 1969 τον ιδρυτή του τουρκικού ισλαμιστικού κινήματος Millî Görüş από το οποίο κατάγεται και το ΑΚΡ [14] δεν δημοσίευσε ποτέ μια ιδεολογική κωδικοποίηση των αρχών του κινήματος. Το βασικό του κείμενο, Davam (H Περίπτωσή Μου), που δημοσιεύθηκε εν είδει πολιτικών απομνημονευμάτων δύο χρόνια μετά τον θάνατο του, εκτός του ότι περιγράφει την αντίθεση των Τούρκων ισλαμιστών στον Κεμαλισμό, κάτι που εντοπίζεται ήδη από την δεκαετία του 1940 στα κείμενα του Κισάκιουρεκ, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο το κίνημα του Ερμπακάν επηρεάστηκε από τις διδασκαλίες του ιδεολογικού καθοδηγητή της Αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας, Σαΐντ Κούτμπ [15], ο οποίος και εκτελέστηκε στην αγχόνη από τον Αιγύπτιο πρόεδρο, Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ, το 1966, για την συμβολή του στην προσπάθεια ανατροπής του αιγυπτιακού κοσμικού καθεστώτος από τα μέλη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας (Jamāʿat al-Ikhwān al-Muslimīn/JIM) μετά το 1954.