Πώς ο πόλεμος του Πούτιν έγινε πόλεμος της Ρωσίας

Ο πόλεμος του Βλαντιμίρ Πούτιν κατά της Ουκρανίας έχει γίνει το καθοριστικό γεγονός των ετών της εξουσίας του. Ακόμη και αν κυβερνήσει για ακόμα 25 χρόνια, ο πρόεδρος της Ρωσίας θα θεωρείται για πάντα εγκληματίας πολέμου. Αλλά οι συνέπειες του πολέμου είναι ακόμη πιο εκτεταμένες: υπόσχεται να αφήσει ένα στίγμα στην ρωσική κοινωνία και πολιτική που θα παραμείνει ακόμη και μετά την αποχώρηση του Πούτιν.

Σημαία με το πορτρέτο του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, στην Ομσκ, στην Ρωσία, τον Μάιο του 2023. Alexey Malgavko / Reuters
---------------------------------------

Οι αλλαγές που επέφερε ο Πούτιν κατά την διάρκεια των δεκαετιών που βρίσκεται στην εξουσία έχουν εξασφαλίσει ότι η Ρωσία δεν θα βγει ξαφνικά από την ηγεμονία του ως μια αλλαγμένη χώρα. Συνεργάστηκε με την ελίτ της χώρας, ακόμη και με την υποτιθέμενη φιλελεύθερη πτέρυγά της, εμπλέκοντάς την στα εγκλήματα της Ρωσίας στην Ουκρανία. Έχει κερδίσει την υποστήριξη του κοινού για τον πόλεμο, εκμεταλλευόμενος τόσο την αδιαφορία της κοινωνίας όσο και τη νοσταλγία της για την αυτοκρατορική ιστορία της Ρωσίας. Και έχει δηλητηριάσει την σχέση της Ρωσίας με την Δύση με τρόπο που οποιοσδήποτε διάδοχός του θα δυσκολευτεί να αντιστρέψει.

Κάνοντας την ρωσική κοινωνία συνυπεύθυνη για τον πόλεμο, ο Πούτιν έχει προλάβει την πιθανότητα μιας δραματικής ρήξης με την κυριαρχία του -ακόμη και μετά την αποχώρησή του από την πολιτική σκηνή. Και δημιούργησε ένα ενοχλητικό πρόβλημα για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους, το οποίο δεν είναι λιγότερο δύσκολο από το ζήτημα της αντιμετώπισης της Κίνας.

Η ΕΛΙΤ

Όταν σκεφτόμαστε την Ρωσία, είναι δύσκολο να κοιτάξει κάποιος πέρα από τον Πούτιν. Η ευθύνη βαραίνει άμεσα τους ώμους του τόσο για τον κτηνώδη πόλεμο κατά της Ουκρανίας όσο και για την τρομοκρατία στο εσωτερικό της χώρας, που η Ρωσία έχει να δει από την εποχή του Ιωσήφ Στάλιν. Ποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, όταν αναφώνησε «Για όνομα του Θεού, αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία», κατά την διάρκεια επίσκεψης στην Πολωνία λίγο μετά την έναρξη της ρωσικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας;

Αλλά το πρόβλημα δεν είναι μόνο ο Πούτιν. Η διακυβέρνησή του έχει διαμορφώσει την ελίτ της χώρας και το κοινό της με τρόπους που είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσουν την πορεία της Ρωσίας ακόμη και μετά το τέλος της διακυβέρνησής του.

Πολλοί από την ελίτ που περιβάλλουν και υποστηρίζουν τον Πούτιν ανήκουν στην ομάδα των λεγόμενων syslibs, όπως είναι γνωστοί στην Ρωσία, που σημαίνει «φιλελεύθεροι του συστήματος» [στμ: σύντμηση του system liberals]. Πολλοί από αυτούς ξεκίνησαν να εργάζονται για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις κατά την διάρκεια της φιλελεύθερης φάσης της χώρας την δεκαετία του 1990. Πρόκειται για ικανά στελέχη που έχουν επιλεγεί από το Κρεμλίνο˙ κατανοούν την φύση του συστήματος του Πούτιν αλλά δεν το αμφισβητούν. Αντιθέτως, εφαρμόζουν τις εντυπωσιακές επαγγελματικές τους ικανότητες για να καθοδηγήσουν την ρωσική οικονομία, καθιστώντας δυνατή την επιβίωση του καθεστώτος και την συνέχιση της καταστρεπτικής του πορείας.

Η διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, Ελβίρα Ναμπιούλινα, για παράδειγμα, διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην καθοδήγηση της Ρωσίας μέσω της οικονομικής αναταραχής του 2014. Κατά την διάρκεια εκείνης της περιόδου, η τιμή του πετρελαίου κατέρρευσε, η Δύση επέβαλε κυρώσεις στην Ρωσία για την προσάρτηση της Κριμαίας [1], και το ρούβλι έχασε περισσότερο από το ήμισυ της αξίας του έναντι του δολαρίου. Το 2018, προσκλήθηκε στην Ουάσινγκτον για να δώσει μια σημαντική ομιλία στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, όπου την παρουσίασε η τότε γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, και μοιράστηκε απόψεις σχετικά με την τιθάσευση του πληθωρισμού. Τώρα, επιτρέπει τον πόλεμο του Πούτιν με το να προσπαθεί να απομονώσει την Ρωσία από τις επιπτώσεις των Δυτικών κυρώσεων. Στο μέλλον, πιθανότατα θα την παρομοιάσουν με τον Άλμπερτ Σπέερ, τον αγαπημένο αρχιτέκτονα του Χίτλερ, ο οποίος βοήθησε να συνεχίσει να δουλεύει η ναζιστική πολεμική μηχανή.

Μερικές από αυτές τις προσωπικότητες, όπως ο «τσάρος των ιδιωτικοποιήσεων» της δεκαετίας του 1990, Anatoly Chubais, κατάφεραν να φύγουν στο εξωτερικό. Αλλά η συντριπτική πλειοψηφία παραμένει στην θέση εργασίας της. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών και αναπληρωτής πρωθυπουργός, Alexei Kudrin, που τιμήθηκε από το περιοδικό Euromoney ως «υπουργός Οικονομικών της χρονιάς» στην σύνοδο ΔΝΤ-Παγκόσμιας Τράπεζας το 2010, παραιτήθηκε από υψηλόβαθμο κυβερνητικό πόστο μόλις στα τέλη του περασμένου έτους. Αλλά αυτή δεν ήταν παραίτηση διαμαρτυρίας: στην συνέχεια ο Kudrin ανέλαβε την αναδιάρθρωση του ρωσικού τεχνολογικού γίγαντα Yandex, με τις ευλογίες του Πούτιν, αφού επλήγη από τις Δυτικές κυρώσεις.